با توجه به وجود تشابه نسبی در منابع آب و خاک و اقلیم کشور هلند با استان‌های گیلان و مازندران این سوال در ذهن شکل می‌گیرد که وضعیت کشاورزی در استان‌های گیلان و مازندران در مقایسه با کشور هلند چگونه است؟ راهکار‌های مورد عمل در کشور هلند برای بهره‌برداری از منابع و رسیدن به توسعه چه بوده است؟ در این گزارش، شرایط استان‌های گیلان و مازندران از منظر کشاورزی با هلند مقایسه گردیده که چکیده آن بدین شرح است:

مجموع مساحت استان‌های گیلان و مازندران برابر 37 هزار کیلومتر مربع است که تقریباً برابر 91 درصد از مساحت کشور هلند (41 هزار کیلومتر مربع) است. مجموع جمعیت دو استان گیلان و مازندران در سال 91 معادل 5.5 میلیون نفر بوده در حالی که جمعیت کشور هلند در همین سال (2011 میلادی) برابر 16.8 میلیون نفر بوده است؛ نرخ با سوادی در دو استان شمالی کشور به طور متوسط برابر 85 درصد است در حالی که این رقم در کشور هلند 99 درصد بوده است جمعیت شاغل در بخش کشاورزی در استان‌های گیلان و مازندران برابر 454 هزار نفر است که معادل8 درصد از جمعیت است و در کشور هلند نیروی کار بخش کشاورزی معادل 213 هزار نفر است که معادل 1.2 درصد از جمعیت کل کشور بوده است. مقایسه مقدار متوسط بارندگی در استان‌های گیلان و مازندران در سال آبی 91-90 معادل 721 میلیمتر و در هلند در مدت مشابه برابر 566 میلیمتر بوده است همچنین در بلند مدت متوسط میزان بارش استان‌های گیلان و مازندران معادل 831 میلیمتر و در هلند 810 میلیمتر می‌باشد که در مجموع نشان می‌دهد که میزان بارش‌ها در کوتاه مدت و بلند مدت در دو استان شمالی کشورمان بیشتر از میزان بارندگی در هلند است اما پراکنش بارندگی در هلند در فصول بهار و تابستان بسیار مناسب و منطبق بر نیاز تولیدات گیاهی است لیکن در استان‌های گیلان و مازندران بخش عمده‌ای از بارش‌ها در فصول پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد که نمی‌تواند در دسترس مستقیم گیاه قرار گیرد. میانگین درجه حرارت بلند مدت سالیانه استان‌های گیلان و مازندران معادل 16.5 درجه سانتی‌گراد و این شاخص در کشور هلند معادل 16 درجه سانتی‌گراد است. میانگین شاخص رطوبت نسبی در سال آبی 91-90 در استان‌های گیلان و مازندران معادل 72 درصد و در کشور هلند در حدود 80 درصد اندازه‌گیری شده است. با توجه به آمار ارائه شده و بررسی‌های انجام گرفته می‌توان بیان نمود که دو منطقه مورد بررسی تقریباً از منظر شرایط محیطی و آب وهوایی مشابهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند.

مجموع میانگین پنج ساله (91-87) سطح زیر کشت و تولیدات محصولات زراعی در دو استان گیلان و مازندران معادل 646 هزار هکتار با تولید 3724 هزار تن و در کشور هلند برابر 850 هزار هکتار و با تولید معادل 32.4 میلیون تن بوده است. مقایسه سطح زیر کشت و میزان تولید محصولات زراعی در دو منطقه حاکی از شرایط نامناسب دو استان شمالی در بهره‌برداری از منابع طبیعی و بهره‌وری پایین تولید نسبت به کشور هلند است. مجموع میانگین پنج ساله سطح زیر کشت باغی و میزان تولید در استان‌های گیلان و مازندران به ترتیب برابر 202 هزار هکتار و 2470 هزار تن است و در کشور هلند به ترتیب برابر 20 هزار هکتار و 676 هزار تن است. از مقایسه میزان تولیدات باغی دو استان شمالی و کشور هلند می‌توان به این نتیجه رسید که با وجود سطح زیر کشت کم و تولید نسبتا پایین محصولات باغی در کشور هلند نسبت به دو استان گیلان و مازندران میزان عملکرد در هکتار محصولات باغی در هلند به مراتب بیشتر از عملکرد محصولات باغی در استان‌های گیلان و مازندران است. همچنین تولید گوشت قرمز، گوشت مرغ، تخم مرغ و شیر در دو استان شمالی به ترتیب برابر 70، 236، 34 و 628 هزار تن است و در هلند تولید این محصولات برابر 4000، 1747، 692 و 11700 هزار تن است که نشان دهنده تولید بسیار پایین دو استان شمالی کشورمان در مقایسه با کشور هلند است. همچنین سطح تحت پوشش مراتع در دو استان گیلان و مازنران در سال 1390 به ترتیب برابر 244 و 584 هزار هکتار بوده است و در کشور هلند نیز سطح تحت پوشش مراتع برابر 1779 هزار هکتار می‌باشد که بخش زیادی از این مراتع به صورت سالیانه به منظور تغذیه دام تحت کشت قرار می‌گیرد.

متوسط سهم بخش کشاورزی در اقتصاد استان‌های گیلان و مازندران در حدود 15 درصد است در حالی که این شاخص در کشور هلند برابر 1.8 درصد محاسبه شده است هرچند با وجود سهم اندک بخش کشاورزی هلند از اقتصاد این کشور ارزش افزوده تولید شده بخش کشاورزی در این کشور در سال 2011 برابر 12170 میلیون دلار محاسبه شده است اما مجموع ارزش افزوده تولید شده در بخش کشاورزی در استان‌های گیلان و مازندران معادل 5822 میلیون دلار محاسبه شده است. علاوه بر بیشتر بودن تولید محصولات دامی، زراعی و باغی کشور هلند نسبت به منطقه شمالی کشورمان استفاده از صنایع فرآوری محصولات کشاورزی و تولید ارزش افزوده از این محصولات در کنار تمرکز بر ایجاد زنجیره عرضه از دلایل اصلی تفاوت معنی‌دار ارزش تولید محصولات کشاورزی در این دو منطقه است.

بررسی وضعیت تجارت استان‌های گیلان و مازندران نشان دهنده پیشی گرفتن واردات محصولات کشاورزی بر صادرات این محصولات است و تراز تجاری در این دو استان منفی است در حالی که کشور هلند با تراز تجاری 17 میلیارد دلاری در بین 5 کشور بزرگ صادر کننده محصولات کشاورزی قرار دارد؛ لازم به ذکر است سیاست‌های دولت در زمینه حمایت از صادرات محصولات کشاورزی، تکیه بر قواعد بازار آزاد و ارائه تسهیلات صادراتی به صادر کنندگان و بهبود فضای کسب و کار در کنار استفاده از ظرفیت صنایع تبدیلی در این کشور و واردات کالا‌های خام و صادرات کالا‌های فرآوری شده با ارزش بیشتراز جمله دلایل برتری هلند در تجارت محصولات کشاورزی است.

در نهایت می‌توان بیان نمود که محوریت بخش کشاورزی و منابع طبیعی، حرکت به سوی کشاورزی پایدار و ایجاد زنجیره ارزش کارآمد، استفاده بهینه و مناسب از منابع تولید و سرمایه‌گذاری در تحقیقات و توسعه در کنار اتخاذ سیاست‌های کارآمد، و وجود برنامه‌ریزی بلند مدت باعث شده است که سیستم ایجاد شده علاوه بر سودآوری، پایداری لازم برای بقاء را نیز داشته باشد. در مقابل عدم توجه به منابع تولید و توسعه کشاورزی پایدار و زنجیره ارزش کارآمد، سیاست‌گذاری‌های نامناسب منطقه‌ای و ملی و ناکارآمدی مدیریت بخش کشاورزی و عدم وجود برنامه‌ریزی بلند مدت در استان‌های گیلان و مازندران باعث شده است که منابع مورد استفاده بازدهی مناسب را نداشته باشد و در صورت ادامه این روند و با تخلیه منابع طبیعی بخش عمده‌ای از ظرفیت تولید کشاورزی در این استان‌ها از دست خواهد رفت.