پایش تحولات تجارت جهانی (گزارش شماره هشتاد و پنج)
مرکز پژوهش های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارشهای "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارشها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
در هشتاد و پنجمین گزارش از این سلسله گزارشها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ای از آخرین گزارشها و انتشارات بین المللی در قالب بخش پژوهشها و کتابهای تازه، ارائه شده است.
در تحولات جهانی، کاترین تای، نماینده تجاری ایالات متحده، در سخنرانی خود در شورای تجارت و فناوری اروپا، بر اهمیت روابط فرا آتلانتیک تأکید کرد و خواستار همکاری نزدیکتر با اتحادیه اروپا بهمنظور مقابله با چالشهای ناشی از چین شد. اتحادیه اروپا همچنین قصد دارد بهمنظور ممانعت از ایجاد عدم تعادل در بازارهای خود توسط روسیه و بلاروس و آرامکردن کشاورزانی که ماههاست نسبت به واردات ارزانقیمت اعتراض دارند، تعرفههایی را بر واردات غلات از این دو کشور اعمال کند. در واقع با توجه به افزایش صادرات گندم روسیه از 35 میلیون تن به 50 میلیون تن، کمیسیون اروپا نگران خطر افزایش واردات از این کشور است. از سوی دیگر و بر اساس دادههای تجارت بینالمللی کالا که اخیراً توسط یوروستات منتشر شده، اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۳ موفق به کسب مازاد تجاری قابلتوجهی در تجارت کالا به ارزش ۳۸ میلیارد یورو شد؛ این رقم در مقایسه با سال ۲۰۲۲ که اتحادیه اروپا با کسری ۴۳۶ میلیارد یورویی مواجه بود، نشاندهنده بهبود چشمگیری است. کسری تجاری اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲، عمدتاً ناشی از افزایش قیمت انرژی بود که نهایتاً منجر به افزایش ارزش واردات تجاری این بلوک شده بود. رئیسجمهور فرانسه، در طی سفر اخیر خود به برزیل، توافق تجاری پیشنهادی بین اتحادیه اروپا و بلوک مرکوسور آمریکای جنوبی را بهشدت مورد انتقاد قرار داده و آن را "معامله بسیار بد" خوانده است. علت انتقاد رئیسجمهور فرانسه از این توافق، عدم توجه کافی به مسائل مربوط به تنوع زیستی و استانداردهای حفظ محیطزیست بوده است.
در تحولات منطقه ای اخیراً شورای عمومی سازمان تجارت جهانی با اتفاق آراء، نماینده دائم عربستان سعودی را بهعنوان رئیس ارگان حل اختلاف برای دوره ۲۰۲۴-۲۰۲۵ انتخاب کرد. این امر، گام مهمی در جهت افزایش نقش و نفوذ عربستان سعودی در سازمان تجارت جهانی و همچنین در عرصه تجارت بینالملل به شمار میرود. همکاری میان قزاقستان و امارات متحده عربی در زمینه دیجیتال و هوش مصنوعی، توافق نفتی عربستان و بنگلادش توسعه زیرساخت های انرژی بنگلا دش و تقویت امنیت انرژی این کشور، توافقهای تجاری جدید افغانستان و پاکستان در ارتباط با صادرات زغالسنگ و پنبه، رفتوآمد آزادانه رانندگان، و حل چالشهای تجارتی و ترانزیتی از دیگر اخبار مهم منطقه است.
در بخش پژوهشهای تازه آنکتاد اخیراً در گزارشی تحت عنوان "روندهای کلیدی تجارت جهانی در سال 2023" نکات و داده های مهمی را در مورد روندهای تجارت جهانی بیان کرده و از امکان تغییر در الگوهای سنتی تجارت جهانی سخن گفته است. نظارت دقیق بر این تحولات برای درک پیامدهای این پویاییهای تجاری در حال تحول برای کشورهای درحالتوسعه، حیاتی است. آنکتاد در گزارش مهم دیگری تحت عنوان " اقیانوسی از فرصتها: پتانسیل جلبک دریایی برای پیشبرد ابعاد غذایی، محیط زیستی و جنسیتی توسعه پایدار" به بررسی فرصتهای این صنعت نوپا پرداخته است. ازآنجاکه اقتصاد دریا پایه یا دریا محور در سالهای اخیر به یکی از اهداف کلیدی توسعه اقتصادی ایران بدل شده است، این گزارش برای سیاست گذاران ایرانی و نیز فعالان بخش خصوصی در این حوزه نکات مهمی در بر دارد.
بانک جهانی نیز در گزارشی که اخیراً منتشر کرده، وضعیت اقتصاد پاکستان را ناپایدار برشمرده و این کشور را در نقطه عطف تاریخی دانسته است، نقطهای که اتخاذ تصمیمات دشوار برای نجات اقتصاد این کشور را ضروری میسازد.
تحول دیجیتال در بخشهای صنعتی، گزارش دوم: نقش و جایگاه هوش مصنوعی در صنعت
ﺗﺤﻮﻻﺕﺍﺧﯿﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺷﻮﮎ ﻫﺎ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻻﺕ، ﻓﺸﺎﺭ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺯﻧﺠﯿﺮﻩﻫﺎﯼ ﺍﺭﺯﺵ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﭼﺎﻟﺶﻫﺎﯼ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻭ ﺯﻧﺠﯿﺮﻩﻫﺎﯼ ﺍﺭﺯﺵ ﺗﺄﺛﯿﺮﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ، ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎﯼ ﺳﻨﺘﯽ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﺑﻬﺮﻩﻭﺭﯼﺑﺮﺍﯼ ﮐﺸﻒ ﻣﻮﺝ ﺑﻌﺪﯼ ﺍﺭﺯﺵ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺴﺐ ﻭﮐﺎﺭﻫﺎ، ﻧﯿﺮﻭﯼﮐﺎﺭ ﻭ ﻣﺤﯿﻂ ﺯﯾﺴﺖ ﺭﺍ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ. لذا یکی از مهمترین ویژگیهای کارخانههای آینده، به نحوه تعامل آنها با هوش مصنوعی بر میگردد. اما بکارگیری هوش مصنوعی در صنعت در دو سطح مختلف چالش برانگیز است. اول اینکه نیروی انسانی باید مهارت لازم را برای تعامل و استفاده از هوش مصنوعی دارا باشد و دوم اینکه قابلیتهای کارخانه باید به اندازهای بالا برود که بتواند از هوش مصنوعی خلق ارزش کند.
در ارتباط با مهارتهای انسانی، بخشی از مهارتها که با عنوان مهارتهای نرم شناخته میشوند، روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار میگردند. همانطور که هوش مصنوعی وظایف بیشتری را خودکار میکند، کارگران باید بتوانند به طور موثر با یکدیگر و با ماشین ها ارتباط برقرار کنند. تعامل چهره به چهره و به اصطلاح "مهارتهای نرم" مانند اخلاق، ارتباطات و درستکاری در حال تبدیل شدن به مهارتهای حیاتی در محیط کار میشوند که در این گزارش به تفصیل در خصوص این موارد بحث خواهد شد.
تحول دیجیتال در بخشهای صنعتی ﺁﯾﻨﺪﻩ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼﻫﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ: ﭘﻨﺞﭼﺎﻟﺶ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺍﻧﻌﻄﺎﻑ ﭘﺬﯾﺮ (گزارش اول)
مطابق برآورد IDC ارزش اقتصادی بازار تحول دیجیتال در سال ۲۰۲۲پبیش از ۱.۶ تریلیون دلار بوده است که با نرخ رشد مرکب سالانه ۱۶.۴ درصد تا سال ۲۰۲۶ به بیش از ۳.۴ تریلیون دلار افزایش خواهد یافت که این بزرگترین نرخ رشد در حوزه فناوری و یکی از بزرگترینها در کل رشتههای کسبوکار میباشد. این موضوع هم نشان میدهد که دنیا با چه سرعتی به استقبال انقلاب چهارم صنعتی میرود و هم زنگ خطر را برای کشورها و اقتصادهایی چون ایران به صدا درمیآورد که هنوز تحول دیجیتال اقتصاد خود را آنگونه که لازم است شروع نکردهاند. غفلت از این موضوع میتواند تهدیدی برای اقتصاد کشور در آینده نزدیک باشد. روندهایی وجود دارد که به آینده شکل میدهند. روندهای مهم آینده، هوش مصنوعی، فناوری اطلاعات و دیجیتالی شدن اقتصاد هستند. رقابتی که امروز بین کشورها برای سرمایهگذاری و جذب متخصص در این زمینهها وجود دارد در واقع رقابت برای داشتن دست برتر در آینده است. به منظور درک بهتر گزارش «ﺁﯾﻨﺪﻩ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﯼﻫﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ: ﭘﻨﺞﭼﺎﻟﺶ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺍﻧﻌﻄﺎﻑ ﭘﺬﯾﺮ»،که توسط سه نهاد معتبر بینالمللی یعنی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو)، دانشگاه کمبریج و مجمع جهانی اقتصاد (WEF ) تدوین شده است، به فارسی برگردانده شده و در این مستند ارائه میگردد.
ریسک های آینده و ضرورت تاب آوری کسب و کارها
در دنیای امروز که به طور فزاینده ای در حال پیچیده تر شدن است و آحاد مختلف جامعه و اقتصاد به ویژه بخش های دولتی و خصوصی با ریسک های مختلفی روبرو هستند، تاب آوری در برابر بحران ها به یک پیش نیاز حیاتی برای عملکرد سازمانی و اجتماعی تبدیل شده است. در این گزارش به بررسی ریسک های آینده پرداخته شده است. نتیجه بررسی طبقهبندی ریسکها و مخاطرات پیشبینی شده و نوع آن ها نگرانکننده است؛ زیرا تنوع مخاطرات نشان می دهد که یک یا چند کشور به تنهایی از حل آن برنمی آیند و مقابله با آنها نیاز به اجماع جهانی و تلاش حداکثری کشورها در داخل و در فضای تعاملی و همکاری جمعی دارد.
هوشمندسازی صنعت حمل و نقل؛ چالش ها و فرصت ها
حمل و نقل به عنوان یکی از پایه های اصلی توسعه پایدار و متوازن، با مؤلفه های مهمی همچون رشد اقتصادی، امنیت و عدالت اجتماعی ارتباط تنگاتنگی دارد و توسعه این بخش یکی از محورهای کلیدی رشد و پیشرفت اقتصادها به حساب می آید. رشد و توسعه تکنولوژی به ویژه تحولات چشمگیر فناوری های نسلچهارم اقتصاد دیجیتال، ضرورت هوشمندسازی بخش های مختلف اقتصادی برای پذیرش تحولات آتی را بیش از پیش ضروری می نماید. صنعت حمل و نقل نیز یکی از بخش هایی است که کارایی و کیفیت خدمات آن با پذیرش فزاینده فناوری های نوین در سال های اخیر به طرز چشم گیری بهبود یافتهاست و موجب شکل گیری اکوسیستم جدیدی از حمل و نقل شدهاست. در این کتاب که به بهانه روز ملی حمل و نقل، با همکاری مجموعه معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران جهت ارائه به فعالان حوزه حمل و نقل در این روز، تهیه شده، در نظر است نگرش جامعی از نقش تحولات فناوری در توسعه و هوشمندسازی صنعت حمل و نقل در جهان ارائه شود. با این هدف تلاش شده است تا ضمن بررسی مهمترین تحولات صنعت حمل و نقل در دنیا، به وضعیت حمل و نقل کشور در چهار حوزه جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی پرداخته و با نگاهی به چالش ها و محدودیت های موجود در کشور، پیشنهاداتی جهت توسعه این صنعت در اختیار فعالان این عرصه قرار بگیرد.
کاربرد تکنولوژی در هوشمند سازی بیمارستان ها
در جهان امروز، فناوری های دیجیتال و سیستم های مبتنی بر آن، ابعاد مختلف زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است. یکی از حوزه هایی که تحت تاثیر فناوری های دیجیتالی، شاهد پیشرفت چشمگیری بوده، حوزه بهداشت و درمان است. با پیشرفت این فناوری ها توام با افزایش آگاهی و تمایل کادر درمان و بیماران جهت استفاده از فناوری های هوشمند، مفهوم جدیدی به نام «بیمارستان هوشمند» ایجاد شده است. کارایی بالای این نوآوری ها به ناچار بخش بهداشت و درمان را به سمت یک فرآیند تبدیل دیجیتال سوق داده است تا تکنولوژی ها و روش های مورد استفاده برای بهینه سازی سیستم های مدیریت بهداشت و درمان را بهینه کند. به دلیل نقش مهم سیستم درمانی در کشور، آگاهی از این مسئله که یک بیمارستان پیشرفته و هوشمند چه ویژگی های دارد و بیمارستان های آینده به چه صورت خواهند بود و همچنین با رعایت چه فاکتورهایی می توان در مسیر تبدیل شدن به بیمارستان های آینده قرار گرفت، ضروری است. لذا با توجه به اهمیت موضوع، در این گزارش به تبیین مفهوم بیمارستان هوشمند با توجه به تاثیر انقلاب صنعتی چهارم و فناوری های تحول آفرین پرداخته شده است. هدف از انجام این گزارش دستیابی به فضای درمانی می باشد که نه تنها دارای ساختار عملگرا باشد بلکه از جنبه های فناوری و تکنولوژی های نوین ساختمانی و پزشکی نیز بهره ببرد.
پایش تحولات تجارت جهانی (گزارش شصت و هفت)
مرکز پژوهش های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارشهای "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
در شصت و هفتمین گزارش از این سلسله گزارشها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقهای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصهای از آخرین گزارشها و انتشارات بین المللی در قالب بخش پژوهشها و کتابهای تازه، ارائه شده است.
در بخش تحولات جهان، خبر از گردهم آمدن نمایندگان اتاقها در سیزدهمین کنگره اتاقهای بازرگانی جهان و بحث و تبادل نظر در مورد ضرورت مقابله با چندپارگی اقتصاد جهانی، پایدار بودن زنجیره تأمین، ضرورت پرورش استعدادهای مناسب کسب و کار و اهمیت چندجانبهگرایی است. از سوی دیگر چین در مقابله با تلاشهای آمریکا برای جلوگیری از پیشرفت چین در صنعت تراشه سازی، صادرات فلزات خاکی کمیاب را که در تولید نیمه رساناها کاربرد دارند، محدود کرده و مدعی شده که غرب به همین واسطه، مسئول ایجاد اخلال در زنجیره تامین جهانی است. اتحادیه اروپا نیز همچنان بحث در مورد بهرهبرداری از درآمدهای حاصل از داراییهای ارزی بلوکه شده روسیه را بدون حصول نتیجه قطعی ادامه میدهد.
در سطح منطقه و در لبنان، توده سرطانی و در حال رشد تورم، افزایش بدهی، کمبود کالا و تنشهای فرقهای، گریبانگیر اقتصاد این کشور است و فساد گسترده سبب شده تا دولت، از انجام اصلاحات توصیه شده توسط دیده بان حقوق بشر و صندوق بین المللی پول شانه خالی کند. در نقطه مقابل، عربستان با درنوردیدن رقبای قدرتمند و در راستای دستیابی به اهداف سند چشمانداز 2030 خود، توانسته رتبه نخست در شاخص استراتژی دولتی برای هوش مصنوعی را به دست آورد. امارات نیز با سرمایه گذاری در پایانههای بندری پاکستان و تعهد به انجام سرمایهگذاری در بخش انرژی پایدار این کشور، گامی هر چند کوچک در راستای رفع بحران کمبود ارز و کمبود سرمایه گذاری خارجی در این کشور برداشته است. امارات همچنین مذاکراتی را با اتحادیه اقتصادی اوراسیا به منظور انعقاد توافقنامه تجارت آزاد انجام داده که با پیشرفت قابلتوجهی همراه بوده است.
در بخش پژوهشهای تازه، فائو در گزارش چشم انداز غذا، پیش بینی قیمت برنج، گندم، گوشت، شکر و غلات درشت را با توجه به شرایط آب و هوایی و پیامدهای ادامه دار جنگ روسیه و اوکراین ارائه کرده است. مؤسسه مکنزی نیز در تازه ترین گزارش خود به فرصتهای بالقوه رشد اقتصادی در آفریقا اشاره کرده و معتقد است در صورت غلبه بر نقصانهای زیرساختی، آفریقا قابلیت دستیابی به سریعترین نرخ رشد اقتصادی را دارد. در ادامه بانک جهانی در دو گزارش مجزا، به موضوع مهاجرت و اثرات آن بر توسعه و نیز افزایش دمای هوا و اثرات آن بر فقر و نابرابری پرداخته است.
نهایتا در بخش کتابهای تازه، دو کتاب تازه انتشار یافته "تحریمهای مالی ایالات متحده و واکنش بینالمللی علیه دلار" و "پارادایم تجارت جهانی: بازاندیشی کسب و کار بینالمللی در جهان پس از همهگیری کرونا"، به اختصار معرفی شده اند.
گزارش پروژه تشخیص کرونا به کمک هوش مصنوعی و تهیه اپلیکیشن موبایلی
آینده پژوهی صنایع (گزارش پایش تحولات صنایع جهان)
تحولات علم و فناوری در قرن 21 به سرعت رو به جلو در حرکت است. در این میان، آشنایی صاحبان صنایع و مدیران با آخرین تحولات جهانی همواره جزو خلأ های موجود در کشور های در حال توسعه بوده است. موج جدید فناوری که بواسطه کووید19 آغاز شد در حال گسترش بوده و کشور های زیادی در این حوزه با صرف منابع و تنظیم سیاست های لازم در حال حرکت به سمت دستیابی قدرت فناورانه هستند تا در نظم جدید جهان خود را بعنوان یک بازیگر کلیدی در اقتصاد مطرح کنند. گزارش حاضر، مروری اجمالی است بر آخرین تحولات فناورانه در حوزه های راهبردی همچون کشاورزی، انرژی و صنعت که منطبق برآخرین تحلیل ها و تحولات موجود در معتبر ترین پایگاه های اطلاع رسانی دنیا است. در هر بخش، سعی شده تا آخرین روندها بصورت مقالاتی خلاصه شده در اختیار مخاطبان گرانقدر قرار گیرد. در پایان هر بخش نیز راهکار های سیاستی متناسب با فضای کشور ارائه گردیده است.
امید است این گزارش تصویری مناسب از تحولات فناورانه موجود در دنیارا به صاحبان صنایع ارائه داده و نقشی موثر در هدفگذاری آن ها در آینده صنعت کشور داشته باشد.