مفهوم رقابت زوایا، ابعاد و جنبه‌های مختلفی دارد که مفهوم خاص آن در تمایز ساختار بازارها در طیف رقابت تا انحصار است. البته رقابت يك مفهوم تطبيقي نیز دارد كه توانايي يا عملكرد يك شركت، بنگاه اقتصادي، يك بخش اقتصادي يا يك كشور را در زمينه عرضه كالا يا خدمات به يك بازار مشخص نشان مي‌دهد. امروزه رقابت مفهوم و حوزه چند سطحی/ لایه، گسترده‌‌تر و عمومی دارد و در تبيين آن دهها عامل دخالت دارند. رقابت مجموعه‌اي از نهادها، سياست‌ها و عواملي است كه سطح بهره‌وري كشوری را تبیین و تعيين مي‌كند. سطح بهره‌ورري نيز به نوبه خود سطح رفاه مردم را در كشورها مشخص مي‌كند. به ديگر بيان اقتصادهايي كه سطح رقابتی بالاتری هستند، سطح بالاتري از رفاه را براي شهروندان به ارمغان می‌آورند.
گزارش پژوهشی حاضر به سفارش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران (اختصارا اتاق ایران) و با هدف بررسی و تحلیل ساختار رقابت در تجارت خارجی ایران، آسیب‌شناسی، تحلیل الگو و ارائه توصیه‌های سیاستی به منظور رفع چالش‌های شناسایی شده در این زمینه، نگارش و تدوین شده است.
بر این اساس، این نوشتار در نه فصل سازماندهی شده است. در ادامه مقدمه، در فصل دوم به تحلیل رقابت در تجارت ایران در جهان از منظر شاخص‌های ملی و بین‌المللی اختصاص دارد. فصل سوم تحلیل رقابت در الگوی تجارت صنعتی ایران در جهان از منظر شاخص‌های ملی و بین‌المللی می‌پردازد. فصل چهارم به مطالعه جایگاه ایران در ساختار رقابت جهانی بلندمدت صنایع کارخانه‌ای تبیین و تحلیل شده است. در فصل پنجم، وضعیت توسعه تجارت ایران از منظر سیاستگذاری با محوریت تحلیل سیاست تجاری ایران با تاکید بر کارکرد مجوزها می‌پردازد. فصل ششم به بررسی مختصات و ویژگی‌های اصلی فعلی تجارت خارجی ایران اختصاص یافته است. در فصل هفتم به طور تفصیلی ابعاد و جنبه‌های الگو و ساختار تجارت خارجی ایران و نقش و مداخلات دولت تحلیل و بررسی شده است. فصل هشتم به آثار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر ساختار تجارت خارجی ایران (در قیاس با کشورهای منطقه: کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس) از رویکرد رقابتی اختصاص دارد. نهایتا در فصل نهم، ساختار رقابت در تجارت ایران و ارتباط سیاست تجاری و سیاست‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری خارجی کشور پرداخته است.