به منظور آشنایی هرچه بیشتر فعالین اقتصادی با مفاهیم اقتصادی و به کارگیری صحیح این موارد در تحلیلهای اقتصادی محیط کسب و کار، ایده تهیه و ارائه بروشورهایی با عنوان "اقتصاد به زبان ساده" در معاونت اقتصادی اتاق ایران طرح گردید و توسط مرکز تحقیقات و بررسیهای اقتصادی به اجرا درآمد. شماره بیستم و چهارم این بروشور به بحث "بهره وری" اختصاص یافته است.
امروزه کشورها تمام تلاش خود را معطوف به افزایش رشد اقتصادی نموده اند که این مهم از دو طریق افزایش کمی نهادهها و ارتقاء بهره وری کل عوامل تولید حاصل میگردد. با توجه به اینکه اصل کمیابی منابع همواره به عنوان یک محدودیت مهم و اساسی در فرآیند تولید مطرح میباشد، لذا راهکار اصلی برای دسترسی به تولیدات بیشتر و با کیفیتتر، بهبود بهره وری عوامل تولید است که با استفاده بهینه از امکانات و منابع تولید بدست میآید. درواقع امروزه محدودیت منابع از یک سو و گسترش رقابت در بازارهای داخلی و خارجی از سوی دیگر سبب شده است که ارتقاء بهره وری به عنوان موثرترین و بهترین روش جهت تامین رشد تولید مستمر و دستیابی به رشد اقتصادی پایدار مطرح شود و یکی از اولویتهای ملی کشورها به حساب آید. از همین رو این نسخه از بروشور به بررسی مفهوم بهره وری، اهمیت آن در تحقق رشد اقتصادی و شاخصهای بهره وری اختصاص یافته است.
با توجه به اینکه رشد بهره وری کل عوامل تولید برابر با آن بخش از رشد تولید است که مربوط به رشد کمی عوامل تولید نیست، در نتیجه باید به دنبال شناسایی عوامل بهبود دهنده سطح کیفی عوامل تولید که به ارتقاء بهره وری کل عوامل تولید منجر میشود، بود. در همین راستا به این مهم در بروشور پرداخته شده و مواردی از قبیل ورود دانش به تابع تولید، توسعه سرمایه انسانی، برقراری ثبات اقتصادی و سیاسی، افزایش فعالیتهای تحقیق و توسعه، وجود چارچوب نهادی کارآمد و توسعه زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان مهمترین عوامل موثر بر بهبود بهره وری شناسایی شدهاند.
با وجود اینکه مقوله بهبود بهره وری در برنامههای مختلف توسعه ایران و سند چشم انداز مورد توجه قرار گرفته است، اما نگاهی به شاخص روند بهره وری طی سالهای اخیر حاکی از آن است که وضعیت بهره وری در کشور نه تنها بهبود نیافته بلکه در برخی از سالها شاخص بهره وری کل عوامل تولید دارای روند نزولی بوده و رشد بهره وری نیز در چندین سال منفی بوده است. بنابراین با وجود اینکه موضوع رشد بهره وری و اختصاص سهمی برای آن در تحقق رشد اقتصادی در برنامه های توسعه کشور همواره مورد توجه قرار گرفته است اما براساس آمارهای موجود، مولفه مذکور دارای وضعیت مناسبی در کشور نمیباشد و تاکنون سهم در نظر گرفته شده برای آن در تامین رشد اقتصادی کشور تحقق نیافته است. درواقع بررسی روند شاخصهای بهره وری طی سالهای بعد از انقلاب نشان میدهد که اقتصاد کشور عمدتا بر پایه استفاده از منابع شکل گرفته و در زمینه استفاده بهینه از نیروی کار و سرمایه در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.
در شرایطی که مناسبات اقتصادی جهان براساس الگوی اقتصاد دانش محور است، الگوی اقتصاد منبع محور و متکی به درآمدهای نفتی، بدون توجه به تولید و بهره وری نمیتواند مشکل گشای اقتصاد ایران باشد. جمعیت فزاینده کشور و نیازهای رو به رشد آنها از یک سو و غیرقابل اتکا بودن درآمدهای نفتی و محدودیت منابع موجود جهت برآورده ساختن این نیازهای فزاینده از سوی دیگر، این مهم را آشکار میسازد که راهکار اصلی برای دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار و رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی، تمرکز بر مسئله بهبود بهره وری عوامل تولید است. چراکه در صورت ارتقاء بهره وری میتوانیم با استفاده از منابع و امکانات موجود، به صورت کاراتر عمل کنیم و ثروت ملی خود را افزایش دهیم. اگر اهتمام جدی نسبت به بهبود بهره وری عوامل تولید نداشته باشیم و تنها در برنامه ها و اسناد کشور به آن اشاره کنیم، نمیتوانیم وابستگی کشور به درآمدهای نفتی را کاهش دهیم و به رشد و توسعه پایدار دست یابیم.