یک جزء مهم در مطالعه نهاد اتاق، طبقه‌بندی مدل‌های سازمانی و حقوقی اتاق‌های بازرگانی است  چراکه  شناسایی کارآمدترین اشکال سازمانی و قانونی اتاق بازرگانی، کارآمدی اتاق در انجام مأموریت خود به‌عنوان سازمان حمایت از منافع جامعه کسب‌وکار را افزایش می‌دهد.

هرچند اتاق­هاي بازرگاني دنيا از حيث ماموريت و نقش شباهت­هاي زيادي دارند، ولي از برخي ابعاد داراي تمايزاتي هستند كه اين تمايزات مي­تواند بر تفاوت عملكردي آنها تاثير گذار باشد. از اين روي مطالعه مدل­های مختلف اتاق­هاي بازرگاني در كشورهاي مختلف، گذشته از شباهت­هاي موجود مي­تواند تفاوت­هاي ساختاري و كاركردي آنها را نيز به خوبي نشان دهد. اين تفاوت­ها از ابعاد گوناگوني مانند رابطه با دولت، ساختار سازماني، منابع درآمدي و غيره قابل بررسي و مقايسه است.

یکی از اهداف این گزارش، بررسی نحوه تعامل اتاق­ها با دولت در مدل­های مختلف فعالیت اتاق­های بازرگانی بوده تا مشخص شود رابطه اتاق با دولت تا چه حد می­تواند بر کارکردهای اتاق تاثیر گذارد.

در این گزارش اتاق­ها براساس 5 مدل مختلف طبقه ­بندی شده و به ویژگی­ها و اشکالات هر کدام به تفصیل پرداخته می­شود. این 5 مدل شامل مدل حقوقی و سازمانی عمومی، آنگلوساکسون، قاره­ ای، آسیایی و اوراسیایی است.

در مدل عمومی، اتاق سازمانی غیرانتفاعی (یا یک سازمان با مدیریت دولتی) است که بر اساس قانون عمومی برای حمایت از منافع اقتصادی دولت و سازمان­های بازرگانی فعالیت می­کند. در این مدل اتاق­ها را سازمانی مستقل نمی­دانند و آن را ادارات دولتی به حساب می­آورند.

در مدل آنگلوساکسون، اتاق یک سازمان غیرانتفاعی تحت قانون خصوصی است که به دنبال حفاظت از منافع کارآفرینان، بر اساس عضویت داوطلبانه می­باشد. در این مدل نظارت دولتی بر اتاق و جایگاه مشورتی اتاق برای دولت وجود نداشته و درآمدی هم از جانب قانون برای اتاق­ها منظور نمی­شود که سبب استقلال کامل اتاق از دولت است.

مدل آسیایی شامل اتاق‌هایی می‌شود که تحت قانون عمومی به‌عنوان سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی شکل‌گرفته‌اند و به ترویج و توسعه اقتصادی منطقه تحت پوشش فعالیت‌های اتاق و حفاظت از منافع کارآفرینان می‌پردازند. در این مدل، اتاق جایگاه مشورتی برای دولت داشته و بخشی از درآمدهای اتاق هم توسط قانون مشخص می­شود و به همین دلیل نظارت و دخالت نسبی دولت در امور اتاق امری بدیهی است.

یک اتاق با مدل اوراسیایی، یک سازمان غیردولتی غیرانتفاعی با عضویت داوطلبانه شرکت‌ها و کارآفرینان می‌باشد که تحت قانون عمومی، برای حفاظت از منافع اعضای آن طراحی‌شده است. مزیت مهم مدل اوراسیایی استقلال اتاق از حاکمیت در تصمیم گیری­ها و انتخابات اتاق است.

 اتاق‌ها با مدل قاره‌ای، سازمان‌های کارآفرینی غیرانتفاعی‌ای هستند که بر اساس قوانین ملی شکل‌گرفته‌اند. این اتاق‌ها به‌منظور محافظت از منافع اقتصادی دولت و حمایت از کارآفرینان طراحی‌شده‌اند و عضویت فعالان اقتصادی در آن­ها اجباری است. دخالت نسبی دولت در امور اتاق به دلیل وابستگی به درآمدهای عمومی و جایگاه مشورتی اتاق برای دولت از ویژگی­های ابن مدل است.

به نظر می­رسد که اتاق ایران با توجه به ویژگی­های برشمرده برای مدل­های مختلف در زیر مجموعه مدل قاره ای قرار می­گیرد. شاید بتوان برخی از مشکلات اتاق­ها در ایران را مربوط به ماهیت و ذات ایجاد اتاق در مدل قاره ­ای توصیف کرد. پرداخت حق عضویت­های اجباری یا اخذ مالیات به سود اتاق برای تامین مالی این نهاد سبب ایجاد عدم انگیزه کافی برای اتاق در جذب اعضای جدید است. منتقدان این روش تا بدانجا پیش رفتند که مدیریت اتاق را به هزینه کنترل نشده درآمد اتاق به نفع اشخاص و گروه­های کسب و کار نزدیک به خودشان متهم کردند.

از دیگر سو رابطه اتاق و دولت هم در این مدل از پیچیدگی خاصی برخوردار است. گرچه دولت حق دخالت در امور اتاق­ها را به اندازه مدل عمومی ندارد اما به دلیل ماهیت تاسیس اتاق توسط قانون عمومی، جایگاه مشورتی اتاق برای دولت و وابستگی اتاق به درآمد عمومی دخالت دولت در امور اتاق امری اجتناب ناپذیر به نظر می­رسد. مطالعات در دیگر کشورها نشان می­دهد که در اتاق­هایی با مدل قاره­ای 75 تا 80 درصد از کسب و کارها در انتخابات اتاق آشکارا مشارکت نمی­کنند که نشان از عدم اعتماد آنها به این مدل است. بسیاری از کسب و کارها اتاق­های قاره ­ای را نه نماینده بخش خصوصی بلکه صدای دولت به شمار می­آورند.