صادرات محصولات کشاورزی ازجمله ارز آورترین صادرات غیرنفتی کشور بوده که در سال‌های اخیر نقش مهمی در ارزآوری برای کشور داشته اما بررسی روند بلندمدت تغییرات مقاصد صادرات محصولات کشاورزی، بیم‌ها و نگرانی‌هایی را در خصوص تداوم روند پایدار تجارت با کشورهای مقصد نشان می‌دهد. در طی دو دهه اخیر، سهم بخش کشاورزی از کل صادرات غیرنفتی کشور تغییر کرده و از 24 درصد سال 1380 تا 18 درصد سال 1399 کاهش‌یافته است. کاهش سهم بخش کشاورزی از صادرات محصولات غیرنفتی، نشان از کاهش نقش بخش کشاورزی در ارزآوری دارد.

بررسی قاره‌ای مقاصد صادراتی نشان می‌دهد که سهم صادرات به کشورهای آسیایی در طی دو دهه اخیر افزایش‌یافته است. بررسی سهم قاره‌ها از صادرات محصولات کشاورزی نشان می‌دهد که در سال 1380، کشورهای اروپایی سهم 41 درصدی داشته‌اند که به‌مرورزمان از این سهم کاسته شده و به 19 درصد در سال 1399 رسیده است و در مقابل سهم قاره آسیا از 56 درصد سال 1380 به 80 درصد در سال 1399 رسیده است به عبارتی دروازه‌های صادراتی به اروپا برای ایران یکی پس از دیگری بسته‌شده است.

بررسی منطقه‌ای صادرات محصولات کشاورزی نشان می‌دهد که صادرات محصولات کشاورزی به منطقه خاورمیانه در سال 1380 سهم بیشتری نسبت به کشورهای CIS و کشورهای همسایه داشته است به‌طوری‌که سهم خاورمیانه از کل صادرات کشاورزی در سال 1380 حدود 25 درصد بوده است که این سهم در طول زمان به 13 درصد در سال 1399 کاهش‌یافته است. سهم ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشورهای CIS از کل صادرات کشاورزی کشور در طول زمان تقریباً یکنواخت بوده و از 7 درصد سال 1380 به 10 درصد سال 1399 رسیده است اما در مقابل سهم کشورهای همسایه از ارزش صادرات محصولات کشاورزی با رشد چشم‌گیری روبرو بوده است به‌طوری‌که از 18 درصد سال 1380 تا 52 درصد سال 1399 رسیده است. به عبارتی 52 درصد ارزش صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه صورت می‌پذیرد که به‌خوبی محدود شدن مقاصد صادرات محصولات کشاورزی کشور را نمایان می‌کند.

نکته قابل‌توجه محدود شدن صادرات محصولات کشاورزی به دو کشور عراق و افغانستان است به‌طوری‌که سهم عراق و افغانستان از صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه از 29 درصد سال 1380 تا 77 درصد سال 1399 افزایش‌یافته است. در کل صادرات محصولات کشاورزی نیز ارزش صادرات محصولات کشاورزی به عراق و افغانستان از 5 درصد سال 1380 تا 40 درصد سال 1399 رسیده است، به عبارتی حدود نیمی از ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشور فقط به دو کشور عراق و افغانستان صورت می‌گیرد.

بررسی مقاصد صادراتی به تفکیک هر کشور نشان می‌دهد که سهم عراق از کل صادرات کشاورزی از 3 درصد سال 1380 تا 40 درصد سال 1399 رسیده است. عملاً نزدیک به نیمی از محصولات کشاورزی کشور به عراق صادر می‌شود. از سال 1380 تا 1393، امارات دومین مقصد صادراتی محصولات کشاورزی بوده اما از سال 1393 به بعد افغانستان به‌عنوان دومین مقصد صادراتی محصولات کشاورزی تبدیل‌شده و امارات به رتبه سوم تنزل یافته است. عومل مختلفی به کاهش تنوع مقاصد صادراتی دامن می‌زند ولی نکته مهمی که وجود دارد، تلاش برای تنوع مقاصد صادراتی با محصولات متنوع است.