با توجه به اهمیت سهولت تجارت در تقویت رقابت پذیری و بهبود مشارکت کشور در زنجیره‌های ارزش جهانی، بی‌تردید یکی از الزامات تحقق شعار سال و افزایش مشارکت مردمی در راستای تقویت تولید، بازنگری در راهبردهای کلان سیاست‌های تجاری کشور از جهات گوناگون است. یکی از این زوایا، حوزه مقررات ناظر بر صادرات و واردات محسوب می‌شود که می‌تواند به طور مستقیم در هزینه و زمان فرایندهای تجارت خارجی کشور و به‌طور غیرمستقیم در توان رقابت‌پذیری و جایگاه ایران در شاخص‌های بین‌المللی اثرگذار باشد.
در حوزه مقررات ناظر بر تجارت، عدم اصلاح یا ویرایش برخی قوانین، در سطح خرد، چالش‌هایی را برای کسب‌و‌کارها و در سطح کلان، برای ارتقای رشد تجارت غیرنفتی کشور ایجاد کرده است. یکی از این موارد، الزام بنگاه‌ها به دریافت کارت بازرگانی برای آغاز فرایند تجاری است.
با توجه به تجربه سایر کشورها در استقرار نظام عضویت فراگیر، چنین سیستمی می‌تواند نقش اتاق‌های بازرگانی را به عنوان نهادهای عمومی خودگران و واسطه میان دولت‌ها و نظام بازار تقویت کند و با عضویت همه اشخاص حقوقی ثبت‌شده، امکان نمایندگی و حمایت اتاق از منافع عمومی کل فعالان اقتصادی کشور را فراهم آورد.
در این نوشتار، ضمن مروری بر سابقه کارت بازرگانی و عضویت در ایران و سایر کشورها، چالش‌های نظام موجود در حوزه کارت بازرگانی و عضویت در اتاق‌های بازرگانی مورد بررسی قرار می‌‌گیرد و در پایان با ارائه راهکار در این زمینه، نتایج توصیه‌های سیاستی پیش‌بینی‌شده، بیان می‌شود.

• براساس یافته‌های پایش قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار در سال 1401، رقم شاخص کل اجرای احکام 53گانه قانون معادل 59.44 درصد بدست آمده است که نسبت به سال 1400 (64.15)، بیش از 5 واحد کاهش یافته است.
• براساس یافته‌های پایش قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار در سال 1401، رقم شاخص کل دستیابی به اهداف 14گانه قانون معادل 57.06 درصد بدست آمده است که نسبت به سال 1400 (58.15) تغییر معناداری نداشته است.
• براساس یافته‌های پایش قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار در سال 1401، رقم شاخص کل اجرای احکام 53گانه قانون در بخش حاکمیت (دستگاه‌های اجرایی) معادل 51.03 درصد، در بخش خصوصی و تعاونی (اتاق‌ها) معادل 78.73 درصد و در بخش مشترک (شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی) معادل 77.16 درصد بوده است که به ترتیب شاهد کاهش 3.5، 3.7 و 13.1 واحدی در مقادیر عملکرد آنها نسبت به سال 1400 بوده¬ایم که کاهش شاخص کل اجرای احکام در بخش مشترک کاملا محسوس است.
• در گزارش سال 1401 میزان اجرای احکام شماره 4، 20، 22، 25، 29، 31، 35، 43 و 48 با مقدار 100 درصد، بیشترین و میزان اجرای احکام شماره 26 و 34 (صفر درصد) و 46 و 47 (23.66 درصد)، کمترین مقدار را نشان می‌دهند. البته برای احکام شماره 5، 24 و 27 هیچ مقداری قابل دستیابی نبوده و وزن آن در دیگر احکام سرشکن شده است.
• میزان دستیابی به هدف شماره 3 «شفاف‌سازی اطلاعات و آمار مورد نیاز فعالان اقتصادی» دارای بیشترین مقدار ( 87.89 درصد) و دستیابی به هدف شماره 14 «جبران خسارت فعالان اقتصادی ناشی از اتخاذ تصمیم¬های دولت در زمینه قطع خدمات برق، گاز و مخابرات» دارای کمترین مقدار (23.66 درصد) بوده است.
• فعالان اقتصادی و خبرگان حوزه کسب و کار شرکت¬کننده در نظرسنجی پایش قانون (94 شخص حقیقی و حقوقی)، میزان اجرا و تحقق اهداف 30 حکم از احکام 53گانه قانون را معادل 43.91 درصد اعلام نموده¬اند.
• از بین 17 دستگاه اجرایی یا نهادی که به طور مستقیم در این قانون برای آنها وظایف و احکامی تعریف شده و با آنها مکاتبه به عمل آمده بود؛ تنها 10 دستگاه و نهاد نسبت به ارسال پاسخ نامه و یا اطلاعات مورد نیاز در قالب جداول درخواستی و یا تهیه گزارش عملکرد، اقدام نمودند.

شامخ ترکیبی کل اقتصاد – دوره پنجاه و دوم
 شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد در دی ماه مقدار 50.84 محاسبه شده‌است و نسبت به ماه قبل افزایش داشته و در محدوده مرزی 50 قرار گرفته و طی 5 ماه اخیر دومین کمترین مقدار را به ثبت رسانده‌است.
 شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در دی ماه (49.50) همچنان برای دومین ماه پیاپی کاهشی است و بخش‌های خدمات و کشاورزی و ساختمان شاهد کاهش بیشتری در فعالیت‌ها بوده‌اند.
 شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده در دی‌ماه (49.85) برای دومین ماه متوالی کاهش داشته و شرکت‌ها در تأمین نهاده‌های مورد نیاز با چالش روبرو هستند.
 شاخص میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی با ثبت مقدار 49.12 به کمترین میزان 4ماه اخیر رسیده‌است.
 شاخص میزان صادرات کالا و خدمات در دی ماه (47.77)، برای هفتمین ماه متوالی از تیرماه، کاهش در صادرات را نشان می‌دهد، هرچند نسبت به ماه گذشته، از شدت کاهش آن کاسته شده است.
 شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات برای سومین ماه پیاپی کاهش داشته (48.23) و کمترین مقدار شش ماهه اخیر از مردادماه را به ثبت رسانده‌است
شامخ صنعت – دوره شصت و چهارم
 شاخص مدیران خرید صنعت در دی ماه با ثبت عدد 51.65، نسبت به ماه قبل بهبود داشته‌است، اگرچه در 4 ماه اخیر دومین کمترین مقدار خود را ثبت کرده‌است.
 شاخص مقدار تولید در دی‌ماه (53.02) در مقایسه با آذرماه اندکی افزایش داشته، هرچند در سری چهارماهه خود پس از آذر ماه کمترین مقدار را دارد.
 شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان با ثبت مقدار 51.27 در مقایسه با آذرماه افزایش داشته، اگرچه تقاضای کل صنعت اندکی بهبود داشته اما همچنان در اکثر زیربخش‌های صنعت با کاهش روبرو است.
 شاخص موجودی مواداولیه خریداری¬شده (47.92) برای هفتمین ماه پیاپی از تیرماه کاهش داشته‌است.
 شاخص میزان استخدام نیروی کار (46.89) در مقایسه با ماه گذشته شدت کاهش بیشتری داشته و بیشترین نرخ کاهش 22ماه گذشته از فروردین 1401 را به ثبت رسانده‌است.
 شاخص میزان صادرات کالا (47.28) همچنان برای هفتمین ماه متوالی روندی کاهشی داشته‌است.
 شاخص قیمت خرید مواد اولیه 70.01 بیشترین مقدار 7ماهه از تیر ماه را به ثبت رسانده‌است

شامخ ترکیبی کل اقتصاد-دوره پنجاه و یکم
 شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد در آذر ماه مقدار 49.88 محاسبه شده‌است که برای سومین ماه پیاپی روند کاهشی داشته‌ و کمترین مقدار یازده ماه اخیر از بهمن ماه (به غیر از فروردین) را به ثبت رسانده ‌است.
 شاخص میزان فعالیت‌های کسب و کار (48.83) در مقایسه با ماه قبل (43/51) کاهش داشته و کمترین مقدار یازده ماه اخیر از بهمن‌ماه (به‌غیر از فروردین) را به ثبت رسانده ‌است.
 شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (47.06) در آذر ماه برای دومین ماه متوالی کاهش داشته که اندکی ملایمتر از ماه قبل است.
 شاخص میزان صادرات کالا و خدمات در آذر ماه (43.91) در مقایسه با ماه قبل با نرخ بیشتری کاهش یافته تا نشان دهنده ششمین کاهش متوالی صادرات باشد. این شاخص کمترین مقدار 29 ماه گذشته از مرداد 1400 (به غیراز فروردین ماه هرسال) را به ثبت رسانده ‌است.
 شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات برای دومین ماه پیاپی کاهش داشته (48.50) و کمترین مقدار پنج ماهه اخیر از مردادماه را به ثبت رسانده ‌است.
 شاخص موجودی مواد اولیه در آذرماه (48.64) در مقایسه با ماه قبل (52.19) کاهش داشته‌ است.
 موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای در حال تکمیل (49.54) کمترین میزان پنج ماهه اخیر از مرداد ماه را به ثبت رسانده‌ است.
شامخ صنعت- دوره شصت و سوم
 شاخص مدیران خرید صنعت در آذر ماه با ثبت عدد 48.61، کمترین مقدار چهار ماه اخیر از شهریور ماه گزارش شده است.
 شاخص مقدار تولید در آذرماه (46.66) کمترین میزان چهار ماهه از شهریور را به ثبت رسانده ‌است.
 شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در آذر ماه با مقدار 47.23، به کمترین میزان چهار ماهه از شهریور رسیده ‌است.
 شاخص میزان صادرات کالا (46.03) در مقایسه با آبان (47.77) با شدت بیشتری کاهش داشته و به کمترین میزان سه ماه اخیر رسیده‌است تا نشان دهنده ششمین ماه متوالی کاهش صادرات صنعت باشد.
 تولیدکنندگان‌ برای ششمین ماه متوالی در تأمین مواد اولیه مورد نیاز خود با کمبود روبرو هستند و با شتاب گرفتن سرعت کاهش در آذرماه، شاخص موجودی مواداولیه خریداری¬شده با مقدار 45.73 به کمترین میزان ده ماهه از اسفند 1401 رسیده ‌است.
 شاخص میزان استخدام نیروی کار (48.42) در مقایسه با ماه گذشته کاهش داشته و بیشترین نرخ کاهش 21ماه گذشته از اسفند 1400(به غیر از فروردین 1402) را به ثبت رسانده‌ است.
 شاخص قیمت محصولات تولید شده در آذر ماه با مقدار 46.23 کاهش داشته و کمترین مقدار 16 ماهه اخیر از شهریور 1401 را به ثبت رسانده‌ است.
 شاخص میزان فروش مشتریان 45.27 را برای ششمین ماه متوالی کاهشی ثیت شده و به کمترین مقدار 4 ماهه گذشته رسیده ‌است.