در دنیای پرشتاب و متغیر امروز، نقشی که داده‌ها و آمار در فرآیندهای تصمیم‌سازی ایفا می‌کنند بیش از هر زمان دیگری حیاتی و تعیین‌کننده است. کسب‌وکارها، نهادهای سیاست‌گذار و دولت‌ها اگر بخواهند محیط پویای تجارت و اقتصاد را بهتر درک کنند و بتوانند با اطمینان بیشتری برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری نمایند، ناگزیرند داده‌های معتبر و تحلیلی را به عنوان یک منبع کلیدی به خدمت بگیرند. آمار تجارت خارجی به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع داده‌ای، زوایای پنهان و رموز جریان‌های اقتصادی را روشن می‌کند. با رصد مستمر و دقیق صادرات و واردات، می‌توان تحولات بازارهای جهانی، تغییر در سلیقه و رفتار مصرف‌کنندگان، قوت و ضعف رقبا، فرصت‌ها و تهدیدهای جدید و حتی سیاست‌گذاری‌های کشورها را بهتر درک کرد. نکته مهم‌تر آن‌که این داده‌ها برای مسئولان در سطوح مختلف، از برنامه‌ریزی‌های کلان ملی تا تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای و استانی، حیاتی و کارگشاست و بهینه‌سازی سیاست‌ها برای ارتقا رشد اقتصادی، ثروت آفرینی و پویایی تجارت خارجی را آسان‌تر می‌کند. در این میان، استان گیلان به واسطه موقعیت ممتاز جغرافیایی، دسترسی به مرزهای شمالی، و اهمیت بنادر و گمرکات خود، از جایگاه ویژه‌ای در تجارت خارجی ایران برخوردار است. حجم بالای تبادلات گمرکی، تنوع در محصولات صادراتی و وارداتی، و پیوندهای گسترده با کشورهای همسایه، ضرورت رصد و تحلیل دقیق عملکرد گمرکات استان را دوچندان می‌سازد.

بر همین اساس، تهیه و انتشار گزارش تحلیلی تجارت خارجی استان گیلان (عملکرد گمرکات) در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، با هدف ارائه تصویری شفاف از وضعیت صادرات، واردات، بازارها و روندهای تجاری استان انجام شده است. این گزارش مبتنی بر داده‌های رسمی و اعلام‌شده ماهانه از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران است و تلاش دارد ضمن ارائه اطلاعات پایه و به‌روز، به مدیران، فعالان اقتصادی، تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران ملی و استانی در برنامه‌ریزی راهبردی، شناسایی فرصت‌های بازار، رفع چالش‌ها و اتخاذ تصمیمات هوشمندانه یاری برساند. براین اساس، گزارش فصلی (سه ماهه اول سال 1404) تجارت خارجی استان گیلان (عملکرد گمرکات استان) با استناد به آمار رسمی ماهانه اعلام شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران تدوین و جهت بهره‌برداری فعالان اقتصادی کشور و استان منتشر شده است.

استان گیلان، نگینی سبز در شمال ایران، به واسطه موقعیت جغرافیایی استثنایی خود، پتانسیل عظیمی برای توسعه صادرات غیرنفتی کشور دارد. قرار گرفتن در حاشیه دریای خزر، همسایگی با جمهوری آذربایجان، نزدیکی به بازار وسیع اوراسیا، مزایای کشاورزی و ساحلی چشمگیر، بهره‌مندی از بنادر مهم، منطقه آزاد تجاری و منطقه ویژه اقتصادی، و نیز برخورداری از نیروی انسانی توانمند و تحصیل‌کرده، همگی دست به دست هم داده‌اند تا گیلان به یک قطب کلیدی در عرصه تجارت خارجی ایران تبدیل شود. محصولات منحصربه‌فرد و باکیفیت استان از جمله برنج، چای، زیتون، گیاهان دارویی، بادام‌زمینی، فندق، سبزیجات، کیوی، آبزیان و صنایع‌دستی، نه تنها نشان‌دهنده تنوع و غنای تولیدات گیلان هستند، بلکه فرصت‌های صادراتی قابل‌توجهی را نیز پیش روی فعالان اقتصادی قرار می‌دهند. سابقه تاریخی گیلان به‌عنوان مرکز تجارت با فدراسیون روسیه و سایر کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا که قدمت آن به سده‌های گذشته باز می‌گردد، گواهی بر نقش ویژه این استان و بنادر آن به‌عنوان یک پل ارتباطی حیاتی بین ایران و قاره اروپا است. علاوه بر موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های تولیدی، اشتراکات سیاسی، آشنایی با فرهنگ تجاری و سازوکارهای اداری کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، مزیت رقابتی دیگری برای گیلان محسوب می‌شود. این عوامل، زمینه را برای گسترش تعاملات تجاری (صادرات و واردات) با این کشورها هموارتر می‌سازند. موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، با صفر شدن تعرفه گمرکی برای بیش از 87 درصد کالاها، فرصتی بی‌نظیر را برای شرکت‌های تولیدی و صادراتی کشور فراهم آورده است تا ضمن غلبه بر چالش‌های ناشی از این موافقت‌نامه، توان رقابتی خود را در بازار اوراسیا ارتقا بخشند. تعامل فعال با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ایران را در مسیر ایجاد زمینه‌های لازم برای تجارت ترجیحی و همگرایی اقتصادی با کشورهای عضو قرار داده و می‌تواند به‌عنوان موتوری محرک برای نفوذ تولیدات ملی در کشورهای شمال دریای خزر عمل کند.

با توجه به اهمیت اوراسیا به‌عنوان یک بازار هدف استراتژیک برای ایران، درک دقیق نیازهای این بازار در قالب کالاهای صادراتی و وارداتی، امری ضروری است. به همین منظور، گزارش تجارت خارجی استان گیلان با پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا در سال 1403، با استناد به آمار رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران تدوین شده است. هدف اصلی این گزارش، ارائه تصویری جامع و دقیق از مبادلات تجاری گمرکات گیلان با این کشورها، شناسایی فرصت‌ها و چالش‌های موجود، و در نهایت، کمک به توسعه هدفمند مبادلات تجاری استان به‌عنوان دروازه صادرات غیرنفتی ایران به اوراسیاست. در این راستا می‌توان با تکیه بر پتانسیل‌های موجود و برنامه‌ریزی دقیق، نقش گیلان را به‌عنوان یک محور راهبردی در توسعه روابط تجاری ایران با کشورهای همسایه و منطقه اوراسیا، بیش از پیش تقویت نمود. این امر نه تنها به رونق اقتصادی استان کمک خواهد کرد، بلکه در سطح ملی نیز به افزایش درآمدهای ارزی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید منجر خواهد شد.

دسترسی به آمار دقیق و به‌روز تجارت خارجی، امکان شناسایی روندهای بازار، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و چالش‌های پیش‌روی تجارت را فراهم می‌سازد. با تحلیل این داده‌ها، کسب‌وکارها می‌توانند استراتژی‌های خود را برای ورود به بازارهای جدید، توسعه محصولات و خدمات، و افزایش رقابت‌پذیری خود بهینه‌سازی کنند. همچنین، سازمان‌های سیاست‌گذار و دولت‌ها می‌توانند با استناد به این اطلاعات، سیاست‌های تجاری کارآمدتری را تدوین و اجرا نمایند که منجر به بهبود تراز تجاری، افزایش درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی استان و کشور شود. از این رو، گزارش تجارت خارجی استان گیلان در سال ۱۴۰۳، با استناد به آمار رسمی ماهانه اعلام‌شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران توسط مرکز مطالعات و پژوهش‌های اتاق بازرگانی گیلان، تدوین و جهت بهره‌برداری فعالان اقتصادی کشور و استان منتشر شده است. این گزارش، به عنوان سندی ارزشمند، اطلاعات کلیدی و تحلیل‌های مرتبط با صادرات و واردات استان گیلان را در اختیار فعالان اقتصادی، سیاست‌گذاران و محققان قرار می‌دهد.

پیشرفت سریع هوش مصنوعی مولد (GAI) ، هوش مصنوعی را به سطوح بی‌سابقه‌ای از توسعه و پیچیدگی سوق داده است. پذیرش سریع این فناوری که توسط مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) هدایت می‌شود، نیازمند گفتگوی بین‌المللی برای رسیدگی به چالش‌های اخلاقی و سیاسی در حوزه سیاست تجاری است.در سال‌های اخیر، مباحث بین‌المللی هوش مصنوعی بر ارزش‌های مشترک، دستورالعمل‌های اخلاقی و ایمنی متمرکز شده است و دولت‌ها به سرعت این اصول را در مقررات ملی خود پیاده‌سازی می‌کنند. با این حال، این تلاش‌های ملی با اولویت‌های متفاوت، به الزامات پراکنده و متفاوتی منجر شده که احتمالاً تنش‌های تجاری فرامرزی را تشدید، اهداف دولتی را تضعیف و موانعی برای استفاده از هوش مصنوعی مولد ایجاد می‌کند. سازمان تجارت جهانی (WTO) ، یکی از معدود پلتفرم‌های جهانی تأثیرگذار است که می‌تواند گفتمان بین دولتی در مورد هوش مصنوعی مولد را تسهیل نموده و مقررا ت آ ن را هماهنگ سازد. اگرچه قوانین کنونی تجارت بین‌الملل برخی راهنمایی‌ها را ارائه میکند، اما پرداختن به چالش‌ها و تأثیرات منحصربه‌فرد هو ش مصنوعی مولد، مستلزم ارزیابی‌های بیشتر است.

تحلیل داده‌های آماری مرتبط با کشورهای هدف، منجر به شناخت دقیق‌تر تقاضای بازارها، تقویت فعالیت‌های صادراتی و واردات هدفمند می‌گردد. آذربایجان، بزرگترین کشور قفقاز و در جنوب شرق اروپا و در کنار دریای خزر واقع شده و ایران در میان 185 کشور طرف تجاری با جمهوری آذربایجان، از لحاظ میزان صادرات به این کشور هشتمین کشور صادرکننده به آذربایجان می‌باشد. به این ترتیب، باتوجه به پیشینه تجاری موجود، فرصت‌های توسعه تجارت خارجی برای ایران و گیلان با این کشور فراهم است. براین اساس، گزارش چهار ماهه اول سال 1403 تجارت خارجی ایران و استان گیلان با آذربایجان با استناد به آخرین آمار رسمی ماهانه اعلام شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران توسط مرکز مطالعات و پژوهش‌های اتاق بازرگانی گیلان تدوین و جهت بهره‌برداری فعالان اقتصادی کشور و استان منتشر شده است .

تحلیل داده‌های آماری مرتبط با کشورهای هدف، منجر به شناخت دقیق‌تر تقاضای بازارها، تقویت فعالیت‌های صادراتی و واردات هدفمند می‌گردد. روسیه از جمله کشورهایی است که به سبب همسایگی دریایی و تغییر معادلات سیاسی منطقه، فرصت بسیار مناسبی را برای تاجران و بازرگانان ایرانی و گیلانی فراهم آورده تا روابط خود را با این کشور گسترش دهند. براین اساس، گزارش چهار ماهه اول سال 1403 تجارت خارجی ایران و استان گیلان با روسیه با استناد به آخرین آمار رسمی ماهانه اعلام شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران توسط مرکز مطالعات و پژوهش‌های اتاق بازرگانی گیلان تدوین و جهت بهره‌برداری فعالان اقتصادی کشور و استان منتشر شده است.

استفاده بهینه از منابع آب از اصول توسعه پایدار هر کشور می‌باشد که نقش مهمی در تامین آب موردنیاز فعالیت‌های مختلف مانند کشاورزی، صنعت، شرب و تولید برق دارند. بسیاری از برنامه‌ریزی‌های منابع آب در کشورها بر اساس پتانسیل بالقوه منابع آب سطحی و زیرزمینی (با اولویت منابع آب سطحی) می‌باشد. با توجه به اطلاعات کلی زیر استان گیلان از نظر  بارندگی و پتانسیل آبی در شرایط مطلوبی قراردارد.

-متوسط بارندگی جهان 750 میلی‌متر، متوسط بارندگی ایران 250 میلی‌متر و متوسط بارندگی استان گیلان 1100 میلی‌متر می‌باشد.

- حجم آب تجدیدشونده جهان 36100 میلیارد مترمکعب، حجم آب تجدیدشونده کشور 130 میلیارد مترمکعب و حجم آب تجدید شونده استان گیلان 7/4 میلیاردمترمکعب که 50 درصد آب تجدیدشونده نابهنگام و در فصل غیرزراعی است(در شرایط تر سالی 3/6 میلیارد مترمکعب از استان‌های دیگر وارد استان می‌شود. )

- یک درصد جمعیت جهان در ایران زندگی می‌کند ولی 36 % آب تجدیدشونده را در اختیار دارند و 3/5 درصد جمعیت کشور در استان گیلان زندگی می‌کنند ولی 8/5 درصد آب تجدیدشونده کشور را در اختیار دارد که این امر نشان از وضعیت مطلوب پتانسیل آبی استان گیلان می‌باشد. 

-استان گیلان ضمن دارا بودن 3/5 درصد جمعیت کشور تولیدکننده 10 درصد مواد غذایی کشور است که این میزان تا 20 درصد نیز قابل افزایش می‌باشد، 38 در صد تولید برنج ، 90 درصد چای، 20 درصد فرآورده‌های جنگلی و 80 درصد ابریشم کشور توسط استان گیلن تامین می‌گردد.

باتوجه به متوسط بارندگی در استان گیلان متاسفانه مدیریت منابع آب (تولید و مصرف) در شرایط مطلوب و پایداری قرار ندارند و سالیان متمادی بهره‌برداران با کمبود آب (در سال‌هایی که عموما میزان بارندگی بیشتر از بارندگی متوسط جهانی بوده است ) و خشکسالی روبرو بوده‌اند.

سوال عمده‌ای که باید به آن پاسخ داده شود این است که چرا استانی با این میزان بارندگی باید دچار خشکسالی گردد و بهره‌برداران (عمدتا کشاورزان ) در خطر دائمی کمبود آب قرار داشته باشند.

چکیده:
ایران در سال‌های اخیر عضویت در ائتلاف‌ها و پیمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نظیر دی هشت، اکو، شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را به عنوان فرصتی برای گسترش روابط بین‌المللی و تقویت مراودات و توانمندی‌های اقتصاد خود در دوره تحریم‌ها در دستور کار خود قرار داده است. لذا فارغ از استلزامات ناشی از مقابله با محدودیت‌های بین‌المللی ایجاد شده در قالب تحریم‌های آمریکا و غرب، همکاری اقتصاد ایران با یک بلوک اقتصادی نظیر اتحادیه اقتصادی اوراسیا الگوی خوبی برای بهره‌برداری از فرصت‌ها و چالش‌های روندهای جهانی شدن و منطقه‌گرایی محسوب شده و در این میان استان گیلان با توجه به موقعیت استراتژیک خود به عنوان دروازه اصلی ورود و خروج کالاهای روسیه که مهمترین و بزرگترین عضو اتحادیه می‌باشد، در کنار دارا بودن مرز دریایی و ارتباطات با قزاقستان دومین اقتصاد قدرتمند اتحادیه مزبور و با بهره‌مندی از مزیت قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال جنوب، نه‌تنها از امکان ارائه انواع حمل و نقل ترکیبی(ریلی،زمینی،دریایی و هوایی) برخوردار بوده بلکه با تکمیل زیرساخت‌های حمل و نقل ترکیبی و رفع موانع نرم‌افزاری و تکیه بر توانمندی‌های متعدد تولیدی، صنعتی در زمینه‌های مختلف هم‌چون فرآوری محصولات کشاورزی؛ در کنار وجود منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی، منطقه ویژه اقتصادی آستارا و سابقه مناسبات بازرگانی چند صد ساله می تواند به هاب مبادلات کالاهای کشورمان با اوراسیا تبدیل شده و همچنین پایه‌گذار مسیر ترانزیتی جدیدی برای گسترش مراودات اعضای این اتحادیه با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و غرب آسیا باشد.
براین اساس تحقیق پیش روی در آستانه توافق دو طرف برای اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد، در قالب پنج فصل ، یک (ادبیات تحقیق)، دو (معرفی اتحادیه اقتصادی اوراسیا)، سه (استان گیلان: فرصت‌ها و چالش‌ها)، چهار (تجزیه و تحلیل پرسش‌نامه طرح پژوهشی با محوریت واکاوی مهم‌ترین موانع) و در نهایت پنج (نتیجه‌گیری) ؛ ابعاد مختلف و چگونگی تحقق این راهبرد را مورد بررسی قرار می‌دهد.
در فصل نخست ابتدا به ساکن به بیان اهمیت تحقیق پیش روی پرداخته و در ادامه کلید واژه‌های جهانی شدن، منطقه‌گرایی، ترانزیت، تجارت ترجیحی، کریدور شمال جنوب، اوراسیا و استان گیلان به منظور رسیدن به فهم مشترک در مبانی ادبیات تحقیق پیش روی تعریف و تبیین می‌شوند.