استان زنجان که حدود 80 درصد تجارت آن به سه کشور شریک تجاری عمده آن هست و از سال 1395 تا  1402 به صورت متوسط نزدیک به 67 درصد تجارت آن را صادرات یک محصول تشکیل می‌دهد که بیانگر عدم تقارن در تجارت استان هست. در شرایط فعلی عمده محصولات صادرات استان که مربوط به بخش معدن  شامل سرب و روی، مس، فولاد و ... است که با تهدیداتی مانند کاهش ذخایر معادن، کمبود انرژی، کمبود آب و سیاست‌های محدودکننده استان با هدف کاهش آلایندها مواجه است. پس با این شرایط لازم که نقشه راهی طراحی شود که در گام اول ضمن تنوع شرکای تجاری محصولات استان، محصولات صادراتی نیز در سبد مصرف‌کنندگان برون مرزی نیز متنوع شود.

برای شناسایی پتانسیل‌ها در بازارهای بین‌المللی برای صادرات محصولات مزیت دار استان؛ روند صادرات 25 محصولات عمده استان که طی دوره 1402-1395 بیش از 99 درصد از صادرات استان را تشکیل می‌دادند،  بررسی شد و متوسط سهم هر محصول طی دوره مذکور محاسبه گردید. سپس برای هر یک از محصولات پتانسیل‌های موجود در بازارهای بین‌المللی محاسبه شد. بنابر محاسبات صورت گرفته این تحقیق، 350 میلیون دلار امکان صادرات بیشتر در حوزه محصولات معدنی و ترانسفورماتورها وجود دارد. با در نظر گرفتن سایر محصولات و کشورهای بیشتر، به افزایش صادرات  تا 450 میلیون دلار امیدوار بود در ادامه این‌سوال مطرح شد  که چه عاملی باعث شده استان در پاسخ به تقاضاها موجود، نتوانسته به نحو مطلوب سهم خود از تجارت کشور و بازارهای هدف شرکای تجاری افزایش دهد. برای پاسخ به این سوال با ترسیم زنجیره تجارت با جمعی از تجار و بازرگانان فعال در سطح استان و ملی مصاحبه شده و همچنین از نتایج مطالعات داخلی نیز در این زمینه استفاده شده تا چالش‌های موجود در زنجیره صادرات استان را شناسایی گردد. برخی از صاحب‌نظران معتقد بودند که با وجود داشتن مزیت در چند کالا و وجود مشتری به آن، زیرساخت‌های مربوط به فرایند صادارت و واردات به خوبی فراهم نشده است و برخی معتقد بودند که مزیت‌های صادراتی استان به دلایل برخی مشکلات از جمله کیفیت و سلامت و عدم حمایت دولت قادر به رقابت با نمونه‌های خارجی نیستند. با توجه به مطرح شدن دیدگاه‌های مختلف و بارش افکار، نکته‌ و نظرات افراد خبره در قالب جداول با محوریت مقولات اصلی شناسایی شد متناسب با آن استراتژی و شاخص‌ها برای پایش سالانه جهت بهبود و ارتقا جایگاه تجارت استان تدوین گردید که شامل استراتژی مربوط به فرایند تولید (رفع حلقه‌های مفقوده زنجیره تولید با هدف تولید کالای با طراحی و کیفیت مناسب)، استراتژی مربوط به فرایند صادرات (صادرات کالا به بازار هدف در کمترین زمان، بطور مستمر و همسو با خواسته‌ها و سلایق مشتری در بازار هدف)، استراتژی مربوط به نهادهای دولتی (تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز برای صادرات کم‌هزینه و حمایت از صادرکنندگان (سخت افزاری و نرم افزاری)) و استراتژی مربوط به نهادهای صادراتی (بازارشناسی و معرفی محصولات به کشورهای هدف صادراتی با سنجش پتانسیل‌ها).

دسترسی به آمار دقیق و به‌روز تجارت خارجی، امکان شناسایی روندهای بازار، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و چالش‌های پیش‌روی تجارت را فراهم می‌سازد. با تحلیل این داده‌ها، کسب‌وکارها می‌توانند استراتژی‌های خود را برای ورود به بازارهای جدید، توسعه محصولات و خدمات، و افزایش رقابت‌پذیری خود بهینه‌سازی کنند. همچنین، سازمان‌های سیاست‌گذار و دولت‌ها می‌توانند با استناد به این اطلاعات، سیاست‌های تجاری کارآمدتری را تدوین و اجرا نمایند که منجر به بهبود تراز تجاری، افزایش درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی استان و کشور شود. از این رو، گزارش تجارت خارجی استان گیلان در سال ۱۴۰۳، با استناد به آمار رسمی ماهانه اعلام‌شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران توسط مرکز مطالعات و پژوهش‌های اتاق بازرگانی گیلان، تدوین و جهت بهره‌برداری فعالان اقتصادی کشور و استان منتشر شده است. این گزارش، به عنوان سندی ارزشمند، اطلاعات کلیدی و تحلیل‌های مرتبط با صادرات و واردات استان گیلان را در اختیار فعالان اقتصادی، سیاست‌گذاران و محققان قرار می‌دهد.