مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­ گیرند.

در سی­ امین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته­ اند.

  در ابتدای گزارش به صورت اجمالی تحولات تحریم­ های روسیه مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر گسترش تحریم­ ها از سوی لهستان، سوئیس، نروژ و بریتانیا، صدراعظم اتریش نیز شرکت گازپروم روسیه را تهدید کرد تا مخازن گازی مستقر در این کشور را تعیین تکلیف نماید. گازپروم دومین مخازن بزرگ گازی مرکز اروپا را در اتریش در اختیار دارد. از مدتها پیش این مخازن خالی است و شرکت گاز پروم از پر کردن مخازن سرباز می زند. در طرف دیگر روسیه به صورت تلویحی تهدید کرد صادرات گاز به فنلاند را قطع می کند. فنلاند از پرداخت بهای گاز صادراتی روسیه به روبل سرباز زده است و افزون بر این در پی عضویت در ناتو برآمده است.

  در تحولات منطقه ای، کشورهایی نظیر ترکیه، امارات و عربستان  در صدر خبرها قرار دارند. آغاز گفتگوهای امارات و ترکیه برای شکل‌دهی به برنامه جامع مشارکت اقتصادی همراه با سفر اخیر اردوغان به عربستان سعودی را باید در راستای تلاش همه جانبه ترکیه برای عادی سازی روابط با کشور های حوزه خلیج فارس به منظور غلبه بر بحران اقتصادی این کشور دانست. از سویی جذب سرمایه‌گذاری 32 میلیارد دلاری عربستان در بخش معدن و  سرمایه‌گذاری 100 میلیارد دلاری این کشور در صنعت حمل‌ونقل هوایی نیز نشان از برنامه های بلندپروازانه این کشور دارد.

اما شاید زنگ خطر اصلی برای ایران، صادرات گاز ترکیه به اروپا باشد. اخیراً روسیه صادرات گاز به بلغارستان را قطع کرده است. از این رو، بلغارستان از ترکیه به منظور واردات گاز درخواست کرده است. رخوت دیپلماسی گازی ایران در هفته‌ های اخیر در پی تنش فزاینده گازی میان روسیه و اتحادیه اروپا، قابل تامل است. به طور کلی ایران به عنوان دومین دارنده بزرگ منابع گازی در جهان، با فرصت‌ های کم‌نظیری برای ایجاد بازارهای جدید جهت صادرات گاز در میان‌مدت مواجه است. در همین راستا، بازار اتحادیه اروپا که حدود ۲۰ درصد از کل مصرف گاز طبیعی در جهان را به خود اختصاص می‌دهد، می‌تواند برای ایران فرصت‌های جدیدی ایجاد نماید.

 همچنین از جایگاه نخست دبی در جذب سرمایه خارجی نیز نباید غافل بود. بر مبنای آمارهایی که اخیرا دولت امارات اعلام کرده است، دبی در سال 2021 با جذب تعداد 418 سرمایه‌گذاری خارجی توانسته است جایگاه نخست را در جهان از نظر سرمایه‌گذاری خارجی موسوم به greenfield بدست آورد، رتبه‌ای که دبی را از شهر‌های کلیدی سرمایه پذیر چون لندن و سنگاپور پیش ‌انداخت. موارد ذکر شده نشان دهنده اهتمام جدی کشورهای همسایه برای ارتقا جایگاه در رقابت های منطقه ای و جهانی است که نباید به سادگی از کنار آن عبور کرد.

اما پاکستان دیگر همسایه کشور هم با چالش هایی روبرو است از یک سو رسانه های پاکستانی از اختلاف چین و پاکستان بر سر اجرای مهمترین پروژه ریلی در چارچوب کریدور اقتصادی چین پاکستان خبر دادند. از سوی دیگر بانک جهانی در گزارش جدیدی که در مورد روند تحولات اقتصادی پاکستان منتشر کرده است، استدلال می‌کند که علی رغم رشد پنج درصدی اقتصاد این کشور در سال 2021 و موفقیت های دولت این کشور در کنترل بحران کرونا، اقتصاد این کشور با چالش های ساختاری مواجه است و چالش‌های ساختاری تهدیدات جدی علیه آینده اقتصادی آن ایجاد می‌کند.