مرکز پژوهشهای اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. در دهمین گزارش از این سلسله گزارشها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقهای محیط ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفتهاند.
در بخش اول این گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه جهانی، ارزیابی جدید آنکتاد از تجارت جهانی مطرح شده که نشان می‌دهد تجارت جهانی در سال ۲۰۲۱ در قیاس با ۱۰ سال گذشته به‌شدت رشد خواهد کرد. داده‌های اولیه در این مورد نمایانگر آن است که ارزش تجارت کالایی در جهان در قیاس با سال ۲۰۲۰ حدود ۳۰ درصد و در قیاس با سال ۲۰۱۹ حدود ۱۵ درصد افزایش‌یافته است. در خبری دیگر و در نخستین نشست شورای تجارت و فناوری آمریکا و اروپا، امنیت زنجیره تأمین نیمه‌رساناها، مقابله با سوءاستفاده از فناوری هوش مصنوعی، کنترل صادرات در فناوری‌های حساس، نظارت بر سرمایه‌گذاری و مقابله با چالش‌های تجارت جهانی به عنوان 5 اولویت در همکاری آمریکا و اروپا تعیین شد. از سوی دیگر بریتانیا نیز پس از برگزیت به دنبال توافقات جدیدی میباشد که آغاز روند الحاق به موافقت‌نامه جامع و پیشرفته مشارکت فراپاسیفیکی و تلاش برای انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد با ایالات متحد از جمله این تحرکات است. در سوی دیگر و در منطقه آسیا استراتژی کلان چین تا 2035 با عنوان" مسیر حماسی از فقر تا رفاه" مورد توجه قرار گرفته که مهم‌ترین هدف‌گذاری این سند تبدیل چین به کشوری توسعه‌یافته تا سال ۲۰۳۵ است. مخالفت ژاپن با الحاق چین به موافقت‌نامه جامع و پیشرفته فراپاسیفیکی و برگزاری دومین نمایشگاه تجاری چین و آفریقا از دیگر موضوعات مورد بررسی است.
در ارتباط با تحولات منطقه، سرمایه‌گذاری 3.5 میلیارد دلاری چین در بندر کراچی پاکستان باهدف متحول کردن این بندر و تبدیل آن به بندری در کلاس جهانی از اهمیت ویژهای برای ایران برخوردار است. عدم تمایل چین به سرمایه‌گذاری در سواحل ایران و توجه فزاینده این کشور به اقتصاد پاکستان نیز از منظر منافع ملی ایران و تعریف واقعی و غیردیپلماتیک این کشور از ایران شایسته توجه است. از سوی دیگر برنامه عملیاتی روسیه برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری با مجموعه آسه آن مورد بررسی قرار گرفته که این موضوع نیز از منظر منافع ژئواکونومیک ایران اهمیت دارد. مطرح‌کردن کریدور شمال - جنوب به‌عنوان بخشی از زیرساخت "زنجیره عرضه میان جنوب شرق آسیا و اروپا" می‌تواند در مذاکرات با آسه آن و اتحادیه اقتصادی اوراسیا مدنظر قرار گیرد. اما یکی از مناقشه برانگیزترین مسائل منطقهای به یقین آینده تاریک اقتصاد سیاسی افغانستان است که اثرگذاری بالایی بر ایران خواهد داشت. گزارش جدید بانک جهانی از چشم‌انداز تراژیک اقتصاد افغانستان حکایت دارد. ترکیب عواملی چون حکومت طالبان، شدیدترین خشکسالی 70 سال اخیر، بحران کرونا، تحریم‌ها علیه طالبان، قطع کمک‌های بین‌المللی و وابستگی شدید اقتصاد این کشور به کمک‌های خارجی، زمینه را برای بدترین بحران اقتصادی این کشور در دو دهه اخیر فراهم آورده است. سقوط اقتصادی افغانستان به معنای ازدست‌رفتن یکی از بازارهای صادراتی مهم ایران نیز خواهد بود.