در ادبیات تجارت بین‌الملل، مراوده و ارتباط با همسایگان از جمله مهم‌ترین مباحث مطرح شده است و علاوه بر سهولت در مراودات تجاری، می‌تواند در پیشبرد اهداف نظامی و امنیتی منطقه نیز کارساز باشد. به عقیده صاحب‌نظران، کشورهایی که از ظرفیت بازارهای منطقه همسایگی خود به خوبی بهره برده‌اند، علاوه بر کاهش هزینه‌های حمل و نقل، توانسته‌اند نفوذ تجاری خود در منطقه را نیز افزایش دهند که این امر توان و قدرت چانه‌زنی در امور سیاسی را نیز به دنبال دارد. با وجود شرایط جغرافیایی و همسایگی با کشورهای منطقه، جمهوری اسلامی ایران از روابط ضعیفی در سطح تجارت برخوردار بوده به‌طوری‌که، در بیشتر این کشور‌ها جزء ده شریک اصلی صادرات و واردات آن کشور‌ها محسوب نمی‌ شود. تحریم ‌های ایالات متحده آمریکا و فرصت ایجاد‌شده در تجارت با کشورهای منطقه، اهمیت توجه به گسترش روابط با همسایگان و حضور در بازارهای منطقه را نسبت به قبل بیشتر کرده است، چراکه با توجه به موقعیت جغرافیایی، ایران ظرفیت بسیار بالایی در دست‌یابی به بازار کشورهای همسایه را دارد.
کشور اکنون در حال تجربه سخت‌ترین و جامع‌ترین تحریم‌های تاریخ روابط بین‌الملل است. فشار حداکثری که آمریکا از سال ۲۰۱۸ تاکنون علیه کشورمان به اجرا در آورده است، موجب شده تا بسیاری از ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری ایران در حوزه خارجی تحت تاثیر قرار بگیرد. محدودشدن میزان فروش نفت خام، سخت شدن دسترسی به سیستم مالی بین‌المللی، محدودیت‌های شدید در مسیر نقل و انتقال ارز به ویژه دلار و بی‌تمایلی برخی شرکای سنتی ایران از سرشاخ شدن با دولت ایالات متحده باعث شده است که روزنه‌های خیلی زیادی در تعامل اقتصادی بین ایران و کشورهای جهان باقی نماند. در شرایطی که مسیر تجارت رسمی بسته شده و دور زدن تحریم‌ها سخت است، استفاده از ظرفیت‌های جغرافیایی و برقراری ارتباطات خاص با همسایگان می‌تواند بسیاری از چالش‌ها به‌ویژه در زمینه تأمین منابع ارزی یا دریافت کالاهای موردنیاز را رفع کند. از این‌رو، بررسی الزامات، راهکارها، موانع پیش‌رو و ضعف‌های ایران برای تجارت با همسایگان به‌عنوان بهترین مقاصد تجاری در شرایط تحریم، ضروری به‌نظر می‌رسد. از این‌رو، سیاست‌های اقتصادی کشور باید به سمت حمایت از تولید ملی، تنوع‌بخشی به صادرات و تقویت روابط دوجانبه و چندجانبه با کشورهای همسایه سوق داده شود. همچنین باید رویکردی اقتصادی و تجاری در توسعه روابط با کشورهای همسایه اتخاذ شود و با ایجاد زیرساخت‌های لازم و فراهم کردن زمینه‌های مساعد برای برقراری ارتباطات بیشتر بین فعالین اقتصادی و تجاری ایران و کشورهای منطقه و همسایه در جهت گسترش تجارت با کشورهای همسایه گام برداشت.