مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­ گیرند.

در هفتاد و هشتمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ­ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین­ المللی در قالب بخش پژوهش­ها و کتاب­های تازه، ارائه شده است.

پس از اعمال محدودیت­های اروپا در تجارت دوجانبه با چین و در پی عدم تعادل تجاری و دو برابر شدن کسری تجاری اروپا با این کشور در طی تنها دو سال و نیز در مقابله با محدودیتهای اعمال شده از سوی ایالات متحده برای شرکت­های چینی که در حوزه تجارت باتری­های الکتریکی پرچم­دار هستند، چین نیز به طور فزاینده ­ای روابط تجاری خود را با روسیه شدت بخشیده و فعالانه در حال جایگزینی کالاهای خود به جای برندهای اروپایی در روسیه است. چین همچنین در تلاش است تا سازگاری استانداردهای تجاری داخلی خود را با استانداردهای بین ­المللی ارتقاء داده تا زمینه را برای دسترسی هر چه بیشتر خود به بازارهای خارجی فراهم کند. امری که به سادگی می ­تواند آثار مثبت ناشی از اقدامات تسهیل ­گرانه ایالات متحده در تجارت با کشورهای دوست و متحد را به چالش بکشد. از سوی دیگر، عربستان هم فعالانه در پی کسب جایگاه بالاتر در عرصه رقابت جهانی است و می­کوشد با فراهم آوردن معافیت­های مالیاتی و تسهیلات جذاب، ورود سرمایه­ های بین­ المللی را به داخل خاک خود افزایش داده تا ضمن حمایت از ایجاد کسب و کار برای جمعیت عمدتا جوان خود، بقاء خود را در عرصه متزلزل تجارت جهانی و متاثر از چالش­های موجود و خشکسالی و پیامدهای آن، تضمین نماید.

چین در سطح منطقه هم نمودی فعال دارد. انعقاد بیش از 60 یادداشت تفاهم و توافقنامه در بخش­های مختلف اقتصادی با عربستان پیشرو در عرصه اصلاحات اقتصادی، افزایش کمی کمتر از دو برابر در حجم تجارت خود با عراق و نیز بررسی امکان سرمایه­ گذاری­های بیشتر در پاکستان متکی به کمک­های اقتصادی چین، همگی گویای همین مسئله است. ترکیه نیز توانسته ضمن جلب نظر بریتانیا در تجدید قرارداد تجارت آزاد دوجانبه، با جذب بیش از یک میلیارد دلار سرمایه خارجی تنها در طول ماه اکتبر سال جاری، قدمی برای رهایی از بحران­های اقتصادی اخیر که دامن ­گیر این کشور است، بردارد. در سوی دیگر منطقه، رقابت میان کشورهای حوزه خلیج فارس، به ویژه میان امارات متحده عربی و عربستان که تلاش دارد سلطه تجاری منطقه ­ای امارات را با جذب شرکت­های خارجی به داخل خاک عربستان، به چالش بکشد، بالا گرفته است. امارات، موضوع تنوع­ بخشی به منابع درآمدی خود را در دستور کار گذاشته و ضمن تدوین یک استراتژی سرمایه­ گذاری ملی برای سرمایه­ گذاری، در پی بهره‌برداری از بازارهای جدید جهانی و افزایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارجی است. نهایتا خبر برتری جهانی فرودگاه مسقط از نظر استانداردهای عملکردی، سبب جلب بیش از پیش توجهات بین ­المللی به کشور کم حاشیه اما رو به رشد عمان شده است.

در بخش پژوهش­های تازه، دو گزارش از آنکتاد مورد بازبینی قرار گرفته که یکی به بررسی فنی و همه­ جانبه ­ای در باب زنجیره­ های تامین، جریان­های تجاری و ارزش افزوده مواد معدنی حیاتی پرداخته و دیگری عملکرد جهان را در حوزه تجارت خارجی مد نظر قرار داده و به بررسی اثر روندهای ژئوپلیتیکی بر تجارت جهانی پرداخته است.