مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در پنجاه و چهارمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته ­اند.

در بخش تحولات جهان، بحث تبعات جنگ روسیه و اوکراین، همچنان خبرساز است. علی­رغم مخالفت برخی کشورهای اروپای شرقی که وابستگی بالایی به صنعت هسته­ای روسیه دارند، اتحادیه اروپا در حال بررسی پیشنهادی مبنی بر قرار دادن شرکت روس اتم در لیست سیاه است تا بتواند به موازات گسترش ممنوعیت تجارت با این کشور در حوزه کالاها با کاربرد نظامی، صنعت هسته­ای روسیه را نیز تحریم کند. اگرچه تحریم اتحادیه اروپا بر صادرات نفت این کشور سبب شده تا هند و چین واردات نفت خود را از روسیه افزایش داده و عملا روسیه تبدیل به بزرگترین تامین کننده نفت خام چین شود، جایگاهی که تا پیش از این در اختیار عربستان سعودی بوده است. روابط تجاری چین و روسیه نیز با راهبرد دقیق و عالمانه چین و بهره­برداری این کشور از جنگ اوکراین و بحران حاکم بر اقتصاد روسیه، به حجم بی­سابقه­ای رسیده است. تنها نکته مثبت در این میان شاید همین باشد که پس از اختلال­های پیش آمده در پی تحریم­ها و نیز انفجار خط لوله نورد استریم و در نتیجه کاهش شدید انتقال گاز روسیه به اتحادیه اروپا، بحث مدیریت بحران انرژی در اروپا بسیار پررنگ شد و اروپا، اگرچه با صرف هزینه­های زیاد، اما موفق به افزایش بهره­وری انرژی شد.

در بخش تحولات منطقه، ماحصل سفر اخیر رئیس جمهور کره جنوبی به امارات، به عنوان یک شریک کلیدی، امضای توافق­نامه­هایی در حوزه­ نیروگاه‌های هسته‌ای، انرژی، سرمایه‌گذاری و صنایع دفاعی بود. در عربستان نیز به عنوان دومین بازار بزرگ سرمایه­گذاری ریسک­پذیر در خاورمیانه پس از امارات، سرمایه­گذاری در استارت­آپ­ها همچنان روند صعودی دارد. در این سو، به دنبال تحریم روسیه و خارج شدن کریدور شمالی از مسیرهای ترانزیت، مدتی است که نقش کریدور میانی که از آسیای مرکزی و قفقاز می گذرد و به دنبال آن موقعیت جغرافیایی آذربایجان که در مسیر تجاری اروپا به چین قرار دارد، بسیار پررنگ شده است. بر همین اساس بانک جهانی با توصیه به سرمایه­گذاری در این کشور، مسیر راه توسعه آن را ترسیم و اعلام نموده است. توصیه به سرمایه گذاری در کریدور میانی در حالی صورت می گیرد که ایران پتانسیل های بسیار بیشتری برای تبدیل شدن به حلقه وصل چین به اروپا دارد، اما به دلیل شرایط تحریم تقریبا نادیده گرفته شده است در نقطه مقابل، احتمال بالای پیوستن ترکمنستان به ابتکار کمربند و جاده نیز منافع بالقوه و مهمی برای ایران، که در مسیر این ابتکار قرار دارد، به همراه خواهد داشت، چرا که تنها کریدور ابتکار کمربند و راه که از ایران عبور می کند در واقع از ترکمنستان وارد ایران می شود. امضای یک یادداشت تفاهم بین آلمان و عراق در باب حل مسئله بحران انرژی برق در کشور عراق و نیز فروش شرکت اداره کننده بندر حیفا در اسرائیل به یک کنسرسیوم هندی با هدف کسب درآمد بیشتر و همچنین کاربست تخصص خارجی، از جمله تحولات در سطح منطقه بوده است.

در بخش داده های تازه، بحث به بار نشستن تلاش­های دولت ترکیه در بهبود روابط با کشورهای خاورمیانه مطرح شده که خود را در افزایش درآمد صادراتی ترکیه از مجموع صادرات به کشورهای خاورمیانه و حوزه خلیج فارس نشان داده است. تجارت ترکیه با آسیای مرکزی نیز به دلیل ظرفیت رشد بالا، یکی از اولویت­های کلیدی توسعه تجارت در دوران ریاست جمهوری اردوغان بوده است. افزایش دسترسی به منابع انرژی از آسیای مرکزی و توسعه اتصالات ترانزیتی با این منطقه و دسترسی گسترده­تر به بازارهای چین از این طریق از جمله اهداف آنکارا در این زمینه است. رشد چشمگیر تجارت غیرنفتی بین روسیه و امارات در نتیجه مناقشه اوکراین و نیز اعطای کمک­های مالی ژاپن به دولت عراق در بخش‌های برق، نفت و منابع آبی و نیز توسعه پالایشگاه بصره، از جمله دیگر اخبار بخش داده­های تازه است.