شناسايي فرصتهاي صادراتي بالقوه و بالفعل استان همدان به كشورهاي غرب آسيا با تمركز بر بازار كشور سوريه: رهيافت مدل پشتيبان تصميم گيري
هدف از این پژوهش، شناسایی فرصتهاي صادراتي بالقوه و بالفعل استان همدان به كشورهاي غرب آسيا با تمركز بر بازار كشور سوريه و مبتنی بر رهيافت مدل پشتيبان تصميم گيري بود. در این راستا، ابتدا مبانی نظری و ادبیات پژوهشی و اقدامات اجرایی مشابه با هدف این پژوهش مورد بررسی و مرور قرار گرفت و روش شناسیهای منتخب برای رسیدن به هدف پژوهش انتخاب شد. سپس، بعد از معرفی روش شناسیهای منتخب، طرح تحقیق و منابع مورد استفاده ارائه گرديد.
در این پژوهش سعی شده است با استفاده از مدل DSM با کمک مدل جاذبه و کسینوس، به شناسایی فرصتهای صادراتی استان همدان پرداخته شود. در این راستا ابتدا در این فصل پیشینه پژوهشی و اجرایی و مبانی نظری شناسایی فرصتهای صادراتی بررسی گرديد، سپس مطابق با روش اجرايي منتخب مطروحه در پژوهش حاضر، در فصل 2 ظرفیتهای صادراتی استان همدان شناسایی شده و در فصل 3 با استفاده از داده های جهانی و مدلهای مذکور فرصتهای صادراتی برای این ظرفیتها شناسایی شد.
در ادامه، سعی شد که ظرفیتهای صادراتی استان همدان از 5 حوزهی گمرکات این استان، اطلاعات کارت بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی و دامپروری این استان شناسایی شوند و در آخر در یک جمعبندی به زبان کدهای HS که در ادبیات تجارت مرسوم است بیان شده و از لحاظ قدرت دستهبندی شوند.
جهت شناسایی فرصتهای صادراتی، ظرفیتهای قویترِ منتخب استان همدان که شامل 482 کد HS ششرقمی هستند مبنا قرار گرفتند. در بخش مذکور، پس از حذف 51 کشور پرریسک، ترکیب کشور-گروه کالایی هایی ظرفیتها و مقاصد صادراتی بالغ بر 69هزار مورد احصاء شد که این موارد پس از حذف موارد با آینده و اندازه بازار نامناسب (فیلتر 2) و حذف مواردی که از لحاظ شاخص تمرکز، مسافت و تعرفههای گمرکی شاخصهای مطلوبی نداشتند (فیلتر 3) به حدود 6 هزار مورد رسید که از این موارد، حدود 850 مورد به عنوان فرصتهای صادراتی استان همدان به کشورهای غرب آسیا (از جمله سوریه) شناسایی گردید.
بر اساس روششناسی مدل پشتیبان تصمیمگیری، فرصتهای صادراتی شناسایی شده بر اساس چهار فيلتر (حذف کشورهای کم درآمد و پرریسک، بررسی آینده و اندازه بازار، بررسی موانع ورود به بازار و مقایسه قدرت نسبت به رقبا) دستهبندی شدند و حدود 220 مورد به عنوان فرصت صادراتی قوی مبتنی بر ظرفیتهای استان همدان برای کشورهای غرب آسیا شناسایی شدند. از میان این فرصتها، کشورهای ارمنستان، عمان، امارات متحده عربی و آذربایجان و گروه کالایی های «آهن، چدن یا فولاد» (بخش 73) و مصنوعات آنها (بخش 72)، «...ماشینآلات و وسایل مکانیکی؛ اجزائ و قطعات آنها» (بخش 84)، «محصولات سرامیکی» (بخش 69) و «مواد پلاستیکی و اشیاء ساختهشده از این مواد» (بخش 39) سهم عمدهای دارند.
همچنین، در این پژوهش فرصتهای صادراتی استان همدان به سوریه به طور ویژه مورد بررسی قرار گرفتند و پیشبینی حجم تجارت نیز با استفاده از مدل جاذبه انجام پذيرفت. این فرصتها شامل 11 گروه کالایی هستند که 8 مورد از آنها در دسته مواد پلاستیکی و اشیاء ساخته شده از آنها جای میگیرند و 3 مورد دیگر عبارتند از گروه کالایی های مربوط به کالاهای شیرخشک، گردو و گیاه زنده. طبق برآوردهای مبتنی بر مدل جاذبه، ظرفیت صادرات ایران به سوریه در 11 گروه کالاییِ مذکور در مجموع برابر با 9.3 میلیون دلار برآورد شده است که این عدد با توجه به توان صادراتی ایران در این کالاها (سابقه صادرات حداقل 608 میلیون دلاری در سال 1401) به راحتی قابل دستیابی است و تناسب حدود 50 درجه بین صنعت توليد محصولات پلاستيكي (بهجز كفش) (در 8 کد HS) بین ایران و سوریه بر اساس شاخص کسینوس این مورد را تأیید میکند.