مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می ­گیرند.

در سی و سومین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته­ اند.

در بخش تحولات جهان، دولت بایدن تعرفه ‌ها علیه چین را کاهش می دهد. احتمالاً تعرفه ها بر کالاهای صادراتی چین به ایالات متحده که عمدتاً توسط خانوارهای آمریکایی مصرف می شوند، کاهش خواهد یافت. یکی از مهمترین دلایل بازبینی تعرفه های اعمال شده بر چی، افزایش تورم در ایالات متحده است که به بالاترین میزان در دهه های اخیر رسیده است. آمریکا همچنین ابتکار تجارت قرن بیست و یکم را با تایوان کلید زد. از منظر طرفین هدف از این ابتکار توسعه راه‌های مشخص برای تعمیق روابط اقتصادی و تجاری، پیشبرد اولویت‌های تجاری متقابل بر اساس ارزش‌های مشترک و ارتقای نوآوری است. اما از منظر چین این اقدام گامی برای افزایش فشار بر این کشور و حمایت از تایوان است. از سوی دیگر اتحادیه اروپا در حال کار بر روی توافقی برای افزایش واردات گاز اسرائیل از طریق مصر است. جنگ در اوکراین باعث افزایش شدید تقاضای اتحادیه اروپا برای گاز شده است. شرق مدیترانه می ‌تواند به یکی از مهم‌ترین منابع گاز طبیعی اتحادیه اروپا در سال ‌های آینده تبدیل شود، زیرا این اتحادیه به دنبال کاهش واردات گاز روسیه است که در حال حاضر 40 درصد از مصرف آن را تامین می‌ کند.

در تحولات منطقه ای امارات به عنوان نخستین کشور در جهان عرب با اسراییل موافقتنامه تجارت آزاد منعقد کرد. این موافقتنامه راه را برای حضور گسترده تر شرکت های اسراییلی در امارات و توسعه روابط دو طرف می گشاید. در شرایط کنونی بیش از 1000 شرکت اسراییلی در امارات فعالیت دارند. منابع سعودی و اسراییلی هم از آغاز روند عادی سازی روابط اقتصادی میان ریاض و تل آویو خبر داده اند. این امر در معاملات بزرگی که اخیراً امضا شده است، در سفرهای بازرگانان اسرائیلی با پاسپورت اسرائیلی با ویزای ویژه به عربستان سعودی و در تماس های فزاینده در مورد سرمایه گذاری بازرگانان سعودی و صندوق های سرمایه گذاری سعودی در اسرائیل دیده می شود. در پاکستان شهباز شریف، نخست وزیر جدید این کشور در دومین سفر منطقه ای خود راهی ترکیه شد و از لزوم افزایش روابط اقتصادی دو کشور به 5 میلیارد دلار سخن گفت. دولت جدید با تورم فزاینده و بحران اقتصادی تشدید شونده، مواجه است از این رو شریف به حمایت اقتصادی و سیاسی بین المللی برای تحکیم موقعیت دولت ائتلافی خود نیاز دارد.

بر مبنای آمارهای جدید دولت پاکستان، برای نخستین بار تراز تجاری این کشور با افغانستان نیز به سود کابل تغییر کرده است. این تغییر عمدتاً به افزایش خرید زغال سنگ و پنبه افغانستان توسط پاکستان در ماه های اخیر نسبت داده می شود. قیمت زغال سنگ با ممنوعیت صادراتی غیرمنتظره صادرکننده بزرگ، اندونزی در اوایل سال جاری و به دنبال آن حمله نظامی روسیه به اوکراین به شدت افزایش یافت.

روسیه هم در پی بحران اوکراین به دنبال متحدان جدید در منطقه است. در همین راستا توافق تجاری گسترده با امارات متحده عربی، با هدف افزایش سرمایه گذاری و مبادلات تجاری بین دو کشور، به عنوان بخشی از برنامه های روسیه برای مقابله با تحریم های اقتصادی غرب علیه مسکو در دستور کار روسیه قرار گرفته است.

در بخش داده های تازه گزارش شاخص عملکرد بنادر کانتینری بانک جهانی نشان می دهد که بنادر کشورهای جنوب خلیج فارس بهترین واکنش را به رشد حجم مبادلات و نیز نوسانات ناشی از تأثیرات همه گیری جهانی کرونا نشان دادند. در تازه ترین رده بندی، بندر ملک عبدالله عربستان سعودی، بندر صلاله در عمان، بندر حمد در قطر و بندر خلیفه در ابوظبی در صدر رتبه بندی قرار دارند.