مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­‌گیرند.

در صد و هجدهمین گزارش از این سلسله گزارش‌ها، گلچینی از تحولات اخیر در سه لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران و گزیده‌ای از پژوهش‌های تازه ارائه شده است.

در تحولات جهانی شرکت‌های بزرگ روسیه از جمله «روس‌اتم» و «گازپروم» در‌ حال بررسی انتشار اوراق قرضه موسوم به «پاندا» در بازار داخلی چین هستند؛ اوراقی که به یوان چین قیمت‌گذاری می‌شوند و توسط ناشران خارجی در این کشور عرضه می‌گردند. پکن آماده است بار دیگر مسیر ورود این شرکت‌ها به بازار اوراق داخلی چین را باز کند.

اتحادیه اروپا قصد دارد از ۱۷۰ میلیارد یورو دارایی‌های بلوکه‌شده روسیه برای تامین وام‌های موسوم به «وام‌های جبرانی» به اوکراین استفاده کند. بر اساس این طرح، نقدینگی حاصل از دارایی‌های منجمد روسیه به اوراق قرضه اتحادیه اروپا منتقل و درآمد آن در چند مرحله به اوکراین پرداخت خواهد شد. بروکسل مدعی است که این شیوه، بدون مصادره رسمی دارایی‌ها، امکان حمایت فوری از کی‌یف را فراهم می‌کند.

مسکو و پکن در ‌حال همکاری برای تاسیس یک سپرده‌گذاری اوراق بهادار به‌ عنوان جایگزینی برای نهادهای غربی یوروکلیر و کلیر استریم هستند. این اقدام در واکنش به تحریم‌های غرب و با هدف ایجاد «زیرساخت پرداخت مستقل» صورت می‌گیرد. پس از اعمال تحریم‌ها در میانه سال ۲۰۲۲، یوروکلیر و کلیر استریم تمامی تراکنش‌ها با سپرده‌گذاری ملی روسیه را متوقف کرده و حساب‌های آن را مسدود کردند.

در تحولات منطقه  امارات متحده عربی همراه با ۱۳ کشور دیگر به ابتکار بین‌المللی تازه‌ای پیوسته است که با هدف حمایت از تجارت آزاد و باز در شرایط افزایش عدم قطعیت اقتصادی جهانی راه‌اندازی شده است. مشارکت جدید با عنوان مشارکت آینده سرمایه‌گذاری و تجارت اعلام شد. هدف این مشارکت، تقویت تاب‌آوری زنجیره‌های تامین جهانی، حذف موانع غیرتعرفه‌ای، تسهیل سرمایه‌گذاری فرامرزی و ترویج استفاده از فناوری‌های نوین است. همچنین این ابتکار به دنبال گسترش گفت‌وگوی میان دولت‌ها و بخش خصوصی برای پرداختن به چالش‌ها و فرصت‌های کنونی و آینده تجارت است.

هیئت ملی سرمایه‌گذاری عراق اخیرا از آغاز مرحله نخست طرح سرمایه‌گذاری اقلیمی ملی خبر داد؛ بر‌نامه‌ای راهبردی که طی سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ در پنج محور انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر، کشاورزی، صنعت، آب و نوآوری اجرا خواهد شد.

دولت قزاقستان اعلام کرد که قصد دارد یک بندر خشک و مرکز بزرگ حمل‌ونقل و لجستیک با نام «کلژات» در مرز این کشور با چین احداث کند. این مجموعه شامل ۴۵ هزار مترمربع انبار، یک مرکز ذخیره‌سازی موقت، ترمینال کانتینری، مرکز تجارت مرزی، سکوی تجارت الکترونیک و همچنین مناطق مسکونی و صنعتی است و سه مرحله اجرایی برای آن در نظر گرفته شده است.

در پژوهش‌های تازه گزارش تازه سازمان تجارت جهانی به یکی از مهم‌ترین پرسش‌های سیاستی روز پاسخ می‌دهد: هوش مصنوعی چگونه سازوکار تولید، مبادله و مصرف را دگرگون می‌کند و نقش تجارت بین‌الملل در هدایت این دگرگونی به سوی «رشد فراگیر» چیست؟ گزارش بر پایه شواهد تجربی، شبیه‌سازی‌های مدل تجارت جهانیِ سازمان تجارت جهانی و داده‌های نظرسنجی مشترک با اتاق بازرگانی بین‌المللی استدلال می‌کند که هوش مصنوعی می‌تواند محرکی قدرتمند برای رشد مبتنی بر تجارت باشد؛ به شرط آن‌که کشورها در سیاست‌های توانمندساز (زیرساخت دیجیتال، سرمایه انسانی، چارچوب‌های رقابت و حکمرانی داده) سرمایه‌گذاری کنند و از تکه‌تکه‌شدن مقررات دیجیتال بپرهیزند.

گزارش نیمه‌سالانه 2025 توسط شرکتPwC به ‌عنوان مرجعی معتبر برای تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران و مدیران ارشد شناخته می‌شود. این گزارش روند فعالیت‌های ادغام و تملیک در کشورهای خاورمیانه را در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که منطقه با یک رشد قابل‌توجه روبرو بوده است. تعداد کل معاملات ادغام و تملیک در این دوره ۲۷۱ مورد بوده که نسبت به ۲۲۸ معامله در نیمه اول سال ۲۰۲۴، حدود ۱۹٪ رشد را نشان می‌دهد. این افزایش نه تنها بیانگر بهبود اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است، بلکه منعکس‌کننده محیط اقتصادی و قانونی مساعد و همچنین سیاست‌های حمایتی دولت‌ها برای توسعه بازارهای سرمایه است.

      مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­ گیرند.

در شصت و ششمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­­ ای محیط ژئواکونومیک ایران و تصویری اجمالی از وضعیت روابط تجاری ایران با ازبکستان، ارائه شده است.

در حال حاضر، جای ایران در میان عمده شرکای تجاری ازبکستان، یعنی چین، روسیه، قزاقستان، ترکیه و کره جنوبی، خالی است. اقدامات هدفمند این کشور در راستای آزادسازی تجاری، همگرایی منطقه­ ای، مشارکت فعال در توافقات بین المللی، توسعه مناطق آزاد صنعتی و تلاش برای توسعه صادرات، ضمن ارتقای محیط تجاری و جذب بیشتر سرمایه­ گذاری خارجی، سبب شده تا ازبکستان به هدفی ارزشمند برای توسعه روابط دیپلماتیک ایران تلقی شود.

در بخش تحولات جهان، باز هم سخن از بیم و امیدها و سرانجام مبهم جنگ تجاری بین چین و آمریکا مطرح است که علی­رغم اخبار نه چندان مثبت قبلی، این بار با سفر وزیر امور خارجه آمریکا به چین، مسائل مهمی در حوزه تجارت، فناوری و حقوق بشر مورد مذاکره قرار گرفته و امیدها برای بهبود روابط بین دو کشور، زنده شده است. اگرچه همچنان حل اختلافات اقتصادی اساسی بسیار بعید به نظر می­رسد. همزمان اتحادیه اروپا و بریتانیا نیز به دنبال حذف هوآوی از فهرست تامین­ کنندگان تجهیزات مخابراتی شبکه های نسل پنجم و به نوعی افزایش تنش­ها میان غرب و چین هستند. از سوی دیگر روسیه نیز با تقویت روابط خود با کوبای تحت تحریم و شریک اقتصادی روزهای دور روسیه، به دنبال حذف ارزهای واسط از روابط تجاری فی­مابین است. اقدامی که در روزهای اخیر و در مورد کشور قزاقستان به طور ویژه، راه به جایی نبرده و برخی از بانک­های قزاق، رسیدگی به تراکنش­های روبلی را متوقف کرده اند.

در سطح منطقه، امارات متحده عربی، تبدیل به مقصدی رؤیایی برای میلیونر­های ناامید از شرایط اقتصادی شده و در این مسیر، گوی سبقت را از سنگاپور، ایالات متحده و سوئیس ربوده و شانه به شانه استرالیا در جذب سرمایه­های مهاجر و فراملی در حرکت است. علاوه بر این، با افزایش 24 درصدی تعداد شرکت­های چینی در دبی، امارات در مسیر تبدیل شدن به کلیدی­ترین شریک تجاری چین در خاورمیانه است. توافقنامه مشارکت جامع اقتصادی میان امارات و ترکیه و نیز توافق‌نامه مشارکت اقتصادی جامع با کامبوج، از دیگر مثال­های توافق خارجی امارات با اقتصادهای در حال رشد است. اگرچه ترکیه همچنان درگیر آشفتگی اقتصادی و بحران تورم و ارز است و دولت در تلاش است تا با طرح­های مختلف تشویقی، مردم را ترغیب به تبدیل ارز به لیر نماید. مصر نیز طی دو سال گذشته شرایط اقتصادی مناسبی نداشته و بحران بدهی و تورم، این کشور را ترغیب نموده تا با هدف کاهش آسیب­پذیری در مقابل نوسانات کشورهای غربی، در پی جذب سرمایه­ گذاری از آسیا، به ویژه چین باشد.