با توجه به شرایط بحرانی انرژی در ایران، بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع، به‌ویژه صنایع پرمصرف، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارهای مدیریت این بحران باید در اولویت سیاست‌های کلان کشور قرار گیرد. تاکنون، پایین بودن قیمت انرژی در کشور موجب شده است که بسیاری از صنایع انگیزه‌ای برای کاهش مصرف نداشته باشند، که این مسئله ایران را در زمره کشورهای با مصرف صنعتی بالا قرار داده است. ذکر این نکته نیز ضروری است که بسیاری از طرح های صنعتی بهره برداری شده مانند صنایع ذوب ریزی فولاد در استان یزد توسط کوره های القایی با ظرفیت‌های پایین دارای توجیه فنی و اقتصادی با قیمت های جهانی انرژی نیستند.

با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی کشور، نوسازی کامل خطوط تولید برای افزایش بهره‌وری انرژی، گزینه‌ای پرهزینه و زمان‌بر و برای بسیاری از صنایع عملی نخواهد بود. ازاین‌رو، تمرکز بر راهکارهای سریع، کم‌هزینه و اثربخش، نظیر بهینه‌سازی از طریق تعمیر و نگهداری، بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و بهره‌گیری از مدیریت انرژی، می‌تواند راهکاری کارآمد برای کاهش مصرف سوخت و برق باشد که در فصل چهارم این گزارش برخی از این راهکارها به تفضیل بررسی شده است. تجربه کشورهای مختلف نشان داده است که معرفی و آموزش این روش‌ها به صنایع، در کنار سیاست‌های تشویقی و الزام‌آور دولت، می‌توانند نقش مهمی در کاهش اتلاف انرژی در بخش صنعت ایفا کنند.

یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت در این زمینه، سیاست‌گذاری به‌گونه‌ای است که هم صنایع و هم شرکت های تخصصی فعال درحوزه بهینه سازی مصرف انرژی را به سرمایه‌گذاری در این بخش  ترغیب کند. این سیاست می‌تواند از طریق ارائه مشوق‌های مالی همچون مشارکت دادن صنایع در سود حاصل از بهره‌وری انرژی، وام‌های کم‌بهره، معافیت‌های مالیاتی و کمک‌های بلاعوض، در کنار تسهیل دسترسی به اطلاعات و دانش فنی و برگزاری و شکل گیری تشکل های آموزشی و پژوهشی، و کاهش موانع اداری برای اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی عملیاتی شود.

تجربیات برخی کشورهای پیشرفته نشان داده است که ترکیب سیاست‌های الزام‌آور، مانند استانداردهای سخت‌گیرانه بهره‌وری انرژی، با حمایت‌های مالی، تأثیر بسزایی در افزایش تمایل صنایع به اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی دارد. اعمال استانداردهای سخت‌گیرانه به‌تنهایی ممکن است با مقاومت صنایع مواجه شود، اما همراهی آن با سیاست‌های تشویقی، موجب پذیرش سریع‌تر و گسترده‌تر این استانداردها خواهد شد.

یکی دیگر از اقدامات اثربخش در کشورهای پیشرفته، در کنار الزام رعایت استانداردهای علمی و دقیق و به‌روز برای مصرف انرژی هر یک از صنعت ها مانند سیستم الزام اعلام و گزارش میزان کربن تولیدی برای هر محصول، ایجاد شبکه‌های یادگیری بین صنعتی است. این شبکه‌ها بستری را فراهم می‌کنند که صنایع مختلف بتوانند تجارب موفق خود را در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی به اشتراک گذاشته و از دانش و فناوری‌های موجود بهره‌مند شوند. دولت می‌تواند با حمایت از ایجاد چنین شبکه‌هایی، روند انتقال دانش و فناوری در صنایع را تسهیل کند و به افزایش بهره‌وری انرژی در سطح ملی کمک کند.

بخش انرژی در ایران امروزه با مسائل عدیده‌ ای از جمله عدم وجود نهاد حکمرانی به معنای واقعی، آسیب‌ های نظام تعرفه‌ گذاری، رشد تقاضا و مسائل بعدی آن از محل ناترازی، عدم سیاست‌ گذاری جامع و برنامه‌ ریزی برای حرکت به سمت تنوع منابع انرژی و برنامه‌ های توسعه پایدار زیست محیطی و ... مواجه است.
در این بین با توجه به مسائل جاری و اهمیت حل چالش ناترازی انرژی با توجه به ابعاد مساله و ضرورت چاره اندیشی در این برهه زمانی، توجه به مساله بهینه‌ سازی مصرف انرژی می‌بایست در مرکز توجه سیاست‌ گذاری‌های این حوزه قرارگیرد.
با مطالعه تجربیات جهانی در زمینه سیاست‌های بهینه‌سازی انرژی و مقایسه با سیاست‌ های جاری در کشور شاهد این هستیم که در حوزه بهینه‌ سازی انرژی در ایران، سیاست‌ گذاری دقیق و منتج به نتیجه‌ ای تدوین نشده است و عموما سیاست‌ ها فاقد برنامه‌ ریزی دقیق و برنامه عملیاتی هستند. این سیاست‌ ها در طول زمان مورد آسیب‌شناسی، بازبینی و اصلاح قرار نگرفته‌ اند، جنبه عمومی داشته و نگاه بخشی و طبقه‌ بندی شده در آن وجود ندارد و برنامه اقدام مشخصی برای این سیاست‌ ها تعریف نشده است.
لذا در این نوشتار ضمن بررسی مهم ترین ظرفیت‌ های قانونی بهینه‌ سازی انرژی در ایران، آسیب‌ شناسی اولیه‌ ای از دلایل عدم موفقیت در تحقق اهداف اولیه آن ها ارائه شده است و ضمن ارائه پیشنهاداتی برای بهبود عملکردی این ابزارها، الزامات لازم برای پیشبرد طرح‌ های بهینه سازی در ایران تشریح شده است.

با توجه به نقش حیاتی انرژی در پایداری توسعه، رشد اقتصادی و تغییرات آب ‏و هوایی جهان، اهمیت پرداختن به سیاست‏ های بهینه ‏سازی مصرف انرژی روز به روز افزایش می‏ یابد. نگاهی به روند مصرف انرژی و شاخص ‏های بهره‏ وری انرژی مانند مصرف سرانه انرژی و شدت انرژی می‏ توان بیان نمود که سیاست‏ های بهینه ‏سازی انرژی و صرفه‏ جویی در مصرف انرژی نتیجه ‏بخش نبوده است. برای بررسی دقیق ‏تر روند مصرف و شدت انرژی در کشور و در راستای پاسخ به این پرسش که آیا ساختار کنونی بخش انرژی مناسب است یا نیازمند اصلاح است؟ و همچنین چه سیاست‏ هایی باید در سطح کلان اتخاذ شود؟ در این گزارش تلاش شده است تا در چند سر فصل، شاخص‏ های مرتبط ازجمله مصرف سرانه انرژی و شدت انرژی در ایران و کشورهای منتخب مورد بررسی قرار گرفته و در بخش بعدی به تجربه کشورهای پیشرفته ژاپن و آلمان در مسیر بهین ه‏سازی انرژی پرداخته شود. نگاهی شایسته به این موضوع باعث خواهد شد تا بتوان بهترین شیوه اجرای سیاست‏ های مرتبط با موضوع را معرفی نموده و راهکارهای اصلاحی مناسبی را در جهت بهبود ساختار مصرف انرژی در کشور برنامه‏ ریزی کرد.