مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.

در صد و ششمین گزارش از این سلسله گزارش‌ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی، منطقه­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده است.

در تحولات جهانی در تاریخ ۲۶ مارس ۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر تمام خودروهای وارداتی و برخی قطعات خودرویی را اعلام کرد. دولت آمریکا تخمین می‌زند که این تعرفه‌ها سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد مالیاتی برای خزانه عمومی ایجاد کنند. با این حال، مصرف‌کنندگان آمریکایی و تولیدکنندگان داخلی به ‌طور مستقیم هزینه‌های ناشی از این سیاست را متحمل خواهند شد. تحلیل‌گران صنعت خودرو پیش‌بینی می‌کنند که قیمت خودروهای وارداتی به ‌طور میانگین بین ۵ تا ۱۵ هزار دلار افزایش می‌یابد. اقتصاددانان هشدار داده‌اند که این سیاست‌ها می‌توانند فشارهای تورمی گسترده‌تری به همراه داشته باشند.

وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا در اقدامی قابل‌توجه، اجازه داد مجوز عمومی GL 8L در تاریخ ۱۲ مارس ۲۰۲۵ منقضی شود. این مجوز پیش‌تر به نهادهای آمریکایی اجازه می‌داد برخی تراکنش‌های مالی مرتبط با انرژی را با بانک‌های روسی مشخص‌شده، از جمله بانک مرکزی روسیه، انجام دهند. انقضای این مجوز به ‌معنای ممنوعیت کامل چنین تراکنش‌هایی است و فشار اقتصادی علیه مسکو را تشدید می‌کند.

شورای دولتی چین در تاریخ ۲۴ مارس مجموعه‌ای از مقررات اجرایی جدید را ذیل «قانون مقابله با تحریم‌های خارجی» منتشر کرد. این مقررات نحوه اجرای اقدامات تلافی‌جویانه علیه نهادها و اشخاصی را که در اعمال تحریم‌های خارجی علیه منافع چین نقش دارند، با جزئیات بیشتری مشخص می‌کند. بر اساس این مقررات، تحریم‌های چین می‌تواند شامل توقیف یا مسدودسازی دارایی‌هایی نظیر وجوه نقد، اوراق بهادار، حقوق مالکیت فکری، سهام، حساب‌های دریافتنی و سایر حقوق مالی و اموالی باشد. تقویت این قانون در شرایطی صورت می‌گیرد که تنش‌های ژئوپلیتیک میان چین و کشورهای غربی، به‌ ویژه ایالات متحده و اتحادیه اروپا، در حال افزایش است و استفاده از تحریم‌های یک‌جانبه به ‌طور فزاینده‌ای به ابزاری رایج در سیاست خارجی این کشورها بدل شده است.

در تحولات منطقه‌ای امارات متحده عربی با سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد دلاری از طریق شرکت MGX در بایننس به یکی از سهام‌داران کلیدی این پلتفرم تبدیل شد. این سرمایه‌گذاری به‌ عنوان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری نهادی در تاریخ ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود و موقعیت امارات را در بازار بلاکچین، دارایی‌های دیجیتال و نوآوری‌های مالی تقویت می‌کند.

شورای عمومی سازمان تجارت جهانی در جلسه‌ای که ۱۹ فوریه ۲۰۲۵ در مقر این سازمان در ژنو سوئیس برگزار شد، به اتفاق آرا نماینده دائم عربستان سعودی در این سازمان را به‌ عنوان رئیس شورای عمومی برای سال‌های ۲۰۲۶-۲۰۲۵ انتخاب کرد. ریاست عربستان بر شورای عمومی، موضع این کشور را به‌ عنوان یکی از بازیگران کلیدی در نظام تجارت بین‌المللی تقویت می‌کند. این انتصاب، عربستان را در موقعیت رهبری یکی از مهم‌ترین نهادهای سازمان تجارت جهانی قرار داده است و به این کشور امکان می‌دهد تا بر جهت‌گیری سیاست‌های تجاری جهانی و مذاکرات آتی تاثیرگذار باشد.

دولت امارات متحده عربی برنامه‌ای جامع برای شش سال آینده تصویب کرد‌ه است که هدف آن، تقویت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و توسعه اقتصادی کشور است. این برنامه بخشی از چشم‌انداز گسترده امارات برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و تنوع‌بخشی اقتصادی است. سرمایه‌گذاری در فناوری، نوآوری و انرژی‌های پاک، این کشور را به رهبر اقتصادی منطقه و یکی از مهم‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری در جهان تبدیل خواهد کرد.

بر اساس تازه‌ترین آمار منتشرشده توسط دولت قزاقستان، حجم کل حمل‌ونقل از مسیر ترانس‌کاسپین نسبت به سال گذشته ۶۲٪ افزایش یافته و به ۴.۵ میلیون تن رسیده است. مسیر چین- اروپا بیشترین رشد را تجربه کرده و ۳۵,۶۰۰ واحد کانتینری (TEU) از این مسیر جابه‌جا شده است که ۲.۷ برابر بیشتر از سال ۲۰۲۳ محسوب می‌شود. قزاقستان در تلاش است با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ریلی، بنادر و خدمات لجستیکی، مسیر ترانس‌کاسپین را به یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجاری اوراسیا تبدیل کند.