خليج‌فارس در قرن‌هاي گذشته از مهم‌ترين مناطق جهان به‌شمار مي‌آمده است و در دهه‌هاي اخير همچنان در سياست‌هاي جهاني نقش مهمي را داراست. يكي از الگوهايي كه تكميل كننده زنجيره توسعه صادرات در خليج‌فارس و جذب سرمايه‌هاي خارجي، ايجاد مناطق آزاد تجاري است كه ايران از نظر موقعيت جغرافيايي و وجود الزامات اجرايي اين الگو حائز بهترين شرايط است با توجه به اين كه كشور ايران در آستانه تغيير سياست اتكا از صدور نفت به توسعه صادرات غيرنفتي مي‌باشد لازم است الگوهاي مختلف و موفق ديگر كشورها را براي انجام اين مقصود بررسي نموده تا با انتخاب بهترين گزينه وظيفه خطير خود را در قبال نسل حاضر به نسل‌هاي آينده به خوبي ايفا نمايد امروزه كشورهاي متفاوتي اعم از توسعه يافته و در حال توسعه با توجه به ويژگي مناطق آزاد تجاري صنعتي براي دستيابي به هدف‌هايي نظير توسعه اقتصاد ملي، جذب سرمايه‌هاي خارجي، استفاده از برتري‌هاي نسبي، ايجاد فرصت‌هاي شغلي، تربيت نيروي انساني، افزايش درآمدهاي ناشي از فعاليت‌هاي خدماتي، افزايش كارايي اقتصاد ملي، توسعه منطقه‌اي و تبديل بخش‌هاي عقب مانده به قطب‌هاي توسعه، اقدام به ايجاد مناطق آزاد تجاري صنعتي نموده‌اند. منطقه آزاد، قلمرو معيني از سرزمين اصلي است كه در آن، تجارت آزاد با ساير نقاط جهان با قوانين خاص و متفاوت از سرزمين اصلي مجاز شناخته شده است. اين مناطق با ايجاد مشوق‌ها و معافيت‌هاي متنوع سعي دارند كه سرمايه‌گذاري خارجي را جذب و آن را در توليد كالاهاي صادراتي مورد استفاده قرار دهند. سپس با صادرات اين كالاها كشور از آثار و مزاياي مثبت صادرات و تجارت نظير ايجاد اشتغال، رشد اقتصادي، توسعه منطقه‌اي و... برخوردار نمايند.

برابر تعریف سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، مناطق آزاد به‌عنوان محرکه‌ای برای تشویق صادرات صنعتی تلقی می‌شود. طبق تعریف بانک جهانی که به نظر می‌رسد کامل‌ترین تعریف باشد، «منطقه آزاد، قلمرو معینی است که اغلب در محدوده داخل یک بندر یا در مجاورت آن قرار گرفته و در آن تجارت آزاد با سایر نقاط جهان مجاز شناخته شده است و کالاها را می‌توان بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی از این مناطق صادر کرد یا به این مناطق وارد نمود و آنها را برای مدتی در انبار ذخیره و در صورت لزوم، بسته‌بندی و دوباره صادر کرد. مناطق پردازش صادرات افزون بر تسهیلات پیشگفته، ابنیه و خدمات مورد نیاز برای تولید، تبدیل مواد خام و کالاهای واسطه‌ای وارداتی به محصولات نهایی را با هدف صدور آنها و گاهی به‌منظور فروش در بازار داخلی به شرط پرداخت حقوق و عوارض گمرکی معمول فراهم می‌نمایند. از این جهت منطقه آزاد پردازش صادرات، ناحیه ویژه‌ای است که تولیدات آن جهت‌گیری صادراتی دارد. تسهیلات این مناطق برای جلب سرمایه‌گذاران خارجی و تسهیل استقرار آنهاست و معمولاً با مشوق‌های دیگری نیز همراه است».

با مروری بر روند توسعه اقتصادی کشورها در می‌یابیم که استفاده از ساز و کار مناطق آزاد تجاری به‌عنوان یکی از مطرح‌ترین روش‌های پیوند اقتصاد ملی با اقتصاد منطقه‌ای و جهانی برای جلب سرمایه‌های خارجی بوده و هست. مناطق آزاد تجاری یکی از ابزارهای توسعه تجارت خارجی است که می‌تواند به تقویت تولید صادرات محور و توسعه اقتصادی کشورها کمک کند و نیز زمینه مساعدی را برای رفع موانع توسعه اقتصادی، از جمله جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی فراهم نماید. جذب سرمایه‌گذاری پر از تکمیل زیرساخت‌ها و امکانات اولیه و به‌منظور تحقق اهداف مناطق آزاد از اولویت بالایی برخوردار است.