دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره جهان، مزایای اقتصادی و سیاسی مهمی را برای آمریکا به همراه دارد. با این حال، این موقعیت، موجب نارضایتی برخی از کشورها شده است که به دنبال کاهش وابستگی خود به دلار هستند. این روند که با عنوان «دلارزدایی» شناخته می‌شود. با توجه به این که روند دلارزدایی در سال‌های اخیر با سرعت بیشتری در حال گسترش است؛ این روند می‌تواند پیامدهای مختلفی برای اقتصاد جهانی و کشورهای درگیر در آن داشته باشد. از سوی دیگر، دلارزدایی فرصت‌هایی را نیز برای کشورهایی که به دنبال کاهش وابستگی خود به دلار هستند، ایجاد می‌کند. در سال‌های اخیر، نوسانات نرخ دلار به همراه کاهش ذخایر دلاری، کشورهای بزرگ و تاثیرگذار منطقه آمریکای لاتین را بر آن داشت که به سمت سیاست دلارزدایی حرکت کنند.در همین راستا در این گزارش به بررسی دلازردایی کشورهای آمریکای لاتین و استفاده از یوان چین به جای آن، به ویژه در کشورهای آرژانتین، برزیل و بولیوی پرداخته شده است.

  مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­ گیرند.

در هفتاد و دومین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه­ ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین ­المللی در قالب بخش پژوهش­ها و کتاب­های تازه، ارائه شده است.

در سطح جهانی، به نظر می­ رسد که اتحادیه اروپا عزم خود را برای انتقام ­جویی از چین و روسیه جزم کرده است. بیم تسلط چین بر بازار خودروهای برقی، اروپا را واداشته تا با هدف مبارزه با قیمت­هایی که به طور مصنوعی و با کمک­های هنگفت دولت چین پایین نگه داشته شده، طرح تحقیقات ضد یارانه­ ای از چین را پیش ببرد. ایتالیا نیز، علی­رغم تاکید بر حفظ روابط دوستانه خود با چین، اعلام کرد که از طرح کمربند و جاده این کشور خارج خواهد شد. علاوه بر این دوازدهمین بسته تحریم­ های اروپایی نیز با تمرکز بر جلوگیری از دسترسی روسیه به کالاهای تحریم شده از طریق کشورهای ثالث، روی میز کار اتحادیه اروپا قرار دارد تا مواضع عمدتا مناقشه برانگیز این اتحادیه در قبال چین و روسیه تکمیل شود.

در سطح منطقه اما ترکیه پرچم­دار تحولات اخیر بوده است. بهبود مستمر روابط میان این کشور با قطر سبب شده تا دورنمای گذشتن حجم سرمایه­ گذاری قطر­ در ترکیه از سقف کنونی 10 میلیارد دلاری، بسیار نزدیک بنماید. ترکیه در ادامه مسیر اصلاحات اقتصادی و با کمک تسهیلات دریافتی از بانک جهانی، در پی احیای ثبات اقتصادی و رفع آسیب­های ناشی از تورم حاکم بر اقتصاد است. جلب موافقت غول چینی تجارت الکترونیک، شرکت علی ­بابا، برای سرمایه­ گذاری 2 میلیارد دلاری در ترکیه، ایجاد کریدورهای تجاری و استقبال از پروژه جاده توسعه عراق و نیز هم راستایی با چین در مخالفت با کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا که ترکیه در آن حضور ندارد، از جمله اقدامات این کشور در راستای تقویت موقعیت ژئواکونومیک و بهبود شرایط اقتصادی است. در سوی دیگر، عربستان و امارات همچنان در رقابتی تنگاتنگ در تکاپو برای توسعه هر چه بیشتر هستند. هر دو کشور، با هدف تنوع بخشی به ذخایر ارزی، ورود به حوزه­ های پر ریسک­تر و با درآمد بالاتر و نیز افزایش سرمایه ­گذاری خارجی، اقدام به فروش بخشی از اوراق خزانه ایالات متحده خود کرده ­اند. عربستان در جریان اجلاس سرمایه‌گذاری با کشور هند، بیش از 50 توافقنامه و یادداشت همکاری با این کشور به امضا رسانده است. این کشور مذاکراتی را نیز با آمریکا در پیش گرفته تا با سرمایه ­گذاری مشترک در معادن آفریقا، گامی در راستای تضمین امنیت عرضه فلزات حیاتی برداشته باشد که این روزها محل مناقشات سنگین میان چین و آمریکا است. مشارکت امارات در پلتفرم ­های ایجاد شده به منظور رفع مشکلات زیرساختی قاره آفریقا و تسریع در توسعه پروژه­ های انرژی پاک در این قاره، به موازات افتتاح اولین دفتر خارجی بانک سرمایه­ گذاری زیرساخت آسیایی در ابوظبی، نشان از اراده راسخ این کشور در دستیابی به توسعه پایدار دارد.

در بخش پژوهش­های تازه، مروری صورت گرفته بر کتاب "ابتکار کمربند و راه چین در مناطق مختلف جهان: همکاری، تضادها و نگرانی‌ها" که مجموعه­ ای از نظرات متخصصان را در باب تاریخچه و اهداف این ابتکار، پیامدها، چالش‌ها، فرصت‌های ایجاد شده و نیز توصیه­ هایی در مسیر اجرای عادلانه­ تر آن گردآوری نموده است. همچنین بانک جهانی در قالب دو گزارش مختلف، به بررسی روند توسعه اندونزی در بطن تغییرات اقلیمی و بررسی تفاوت و شدت بیشتر آسیب­ پذیری شرکت­های کوچک­تر در مقابله با بحران­ها پرداخته است. سازمان همکاری اقتصادی و توسعه نیز ضمن بررسی وضعیت شکوفاترین منطقه اقتصاد جهانی، یعنی آسیای جنوب شرقی، چین و هند، پیش­بینی ­های خود را از متغیرهای اقتصادی اساسی این منطقه ارائه نموده است.

مرکز پژوهش های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. در هفتاد و یکمین گزارش از این سلسله گزارش ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ای از آخرین گزارش ها و انتشارات بین المللی در قالب بخش پژوهش ها و کتاب های تازه، ارائه شده است. در ادامه جنگ سرد میان آمریکا و چین، رئیس جمهور آمریکا، ممنوعیت های سرمایه گذاری جدیدی را با هدف ممانعت از ورود سرمایه و تخصص آمریکا در توسعه فناوری‌های مورد استفاده در بخش نظامی ‌چین که پتانسیل به مخاطره انداختن امنیت ملی آمریکا را دارد، وضع نمود. سازمان تجارت جهانی نیز با رد کردن ادعای چین مبنی بر مغایرت اقدامات ایالات متحده با قوانین تجارت جهانی، اعمال تعرفه بر برخی از کالاهای چینی را از سوی ایالات متحده، به دلایل امنیتی موجه دانسته است. در همین راستا، افزایش فزاینده حجم تجارت میان آمریکا و مکزیک و جایگزینی مکزیک با چین به عنوان کشوری که سالها شریک اول تجاری آمریکا بوده، نشان از حرکت اقتصاد آمریکا به سوی زنجیره‌های ارزش جدیدی دارد که خارج از اقتصاد چین قرار گرفته است. از سوی دیگر و در پی تحریم های متعدد جهانی بر علیه روسیه، اخیرا بانک مرکزی این کشور از دلارزدایی روابط تجاری روسیه و چین خبر داد؛ علاوه بر این اقدام روسیه برای تشکیل یک منطقه آزاد با چهار کشور آفریقایی، نشان دهنده تلاش این کشور برای یافتن شرکا و مقاصد جدید تجاری در پاسخ به آثار سوء ناشی از تحریم ها است. در سطح منطقه، عربستان در ادامه گام های جنجالی برداشته شده در مسیر توسعه و کاهش وابستگی به نفت، با نزدیک شدن به ضرب الاجل سررسید چشم انداز 2030، به اصلاحات خود سرعت داده و قراردادهای ساخت و ساز پروژه های املاک و زیرساخت خود را با ارقام چشمگیری منعقد نموده است. امارات نیز با همکاری شرکت ملی سرمایه گذاری قزاقستان، پروژه مشترکی را برای ساخت یک ترمینال دریایی در قالب توسعه مسیر حمل‌ و نقل بین‌المللی ترانس خزر آغاز نموده است. همچنین این کشور پس از انجام مبادلاتی به ارزهای ملی با چین و نیز افتتاح یک دفتر در این کشور توسط صندوق ثروت ملی ابوظبی،اولین معامله نفتی خود به روپیه را نیز با هند انجام داد تا ضمن افزایش مشارکت های اقتصادی خود با این کشورها، جای پای خود را در فرآیند حذف دلار از مبادلات بین المللی، محکم سازد. از سوی دیگر و به موازات توافق دو کشور قزاقستان و گرجستان در مورد ساخت ترمینال بندری در گرجستان، خبر برنامه ریزی مشترک روسیه و ترکیه برای همکاری بلندمدت در حوزه انرژی و ایجاد یک هاب گازی در ترکیه، توجه رسانه ها به خود جلب کرد؛ همکاری مشترکی که می تواند کمک شایانی برای جلوگیری از سیاسی شدن منابع انرژی باشد. در بخش پژوهش های تازه، گزارش بانک جهانی در مورد "چشم‌انداز بازار جهانی پرورش جلبک دریایی تا سال 2030" ارائه شده که فرصت های اقتصادی این حوزه را تبیین نموده است. همچنین در گزارش "پایش اقتصادی سوریه، تابستان 2023: پس لرزه‌های اقتصادی زمین لرزه‌های بزرگ" به بررسی آثار کنونی و پیامدهای آتی زمین لرزه مرگبار سوریه در سال 2023 پرداخته شده است. آنکتاد نیز در گزارشی به گذار توامان زنجیره های ارزش جهانی به زنجیره های سبز دیجیتال پرداخته و پیامدهای مثبت اقتصادی آن را برشمرده است. در بخش کتاب تازه نیز، کتاب تازه انتشار یافته "استفاده از ابزارهای تجاری برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی" معرفی شده که به دغدغه مهم و شایع کنونی در قبال تجارت و تغییرات اقلیمی می‌پردازد.

  مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در شصت و پنجمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده است.

در بخش تحولات جهان، طرح جنجالی لغو امتیازهای تجاری چین توسط آمریکا، فرصت بالقوه­ای برای بهره ­برداری سایر اقتصادهای بزرگ از کالاهای ارزان چینی فراهم آورده و در عین حال تهدیدی نیز برای آمریکا محسوب می­شود. از آنجا که به نظر می­رسد چین در حال فتح بازارهای صادراتی جهان باشد، به نحوی که در سه ماهه نخست سال جاری میلادی، با تصاحب جایگاه ژاپن، تبدیل به بزرگترین صادر کننده خودرو در جهان شد، آمریکا در صورت لغو قانون مذکور، بدون شک به دلیل محرومیت از کالاهای ارزان قیمت چینی با کاهش استانداردهای زندگی مواجه خواهد شد و به دلیل هزینه‌های بالاتر، به مکانی کمتر جذاب برای سرمایه‌گذاری شرکت‌ها تبدیل می‌شود. چین همچنین در رقابت با هند در حوزه تجارت با روسیه، توانسته پس از دلار، جایگاه یوان را به عنوان یکی از ارزهای مسلط در پرداخت­های روسیه تحکیم نماید. اگرچه همچنان دلارزدایی از روابط تجاری روسیه با سایر کشورها، با پیچیدگی و ابهامات فراوانی روبه ­رو است.

در سطح منطقه نیز چین در جایگاه یک بازیگر کاملا کلیدی قرار دارد. علاوه بر سرمایه­ گذاری­های عظیم در صنایع بزرگترین شریک تجاری عربی خود، یعنی عربستان و نیز مشارکت­های اقتصادی متنوع و چشمگیر، به ویژه در حوزه حمل و نقل و لجستیک، با امارات متحده عربی به عنوان رابط میان سه قاره آسیا، اروپا، آفریقا، پیش ­بینی می­شود پس از دهمین نشست کنفرانس تجاری اعراب و چین که قرار است در ژوئن سال جاری برگزار شود، فصل تازه­ای از روابط اقتصادی چین با جهان عرب رقم بخورد. در این میان، عربستان در فرآیندی رقابتی با امارات، در تلاش است تا حداکثر بهره­ برداری را از بازار بزرگ مصر داشته باشد. این کشور همچنین در ادامه روابط سخاوتمندانه خود با ترکیه، در تلاش است تا پیمانکاران ترک را در پروژه­ های آرامکو مشارکت دهد. علاوه بر این، عربستان حجم تجارت خود با روسیه را نیز در گروه محصولات کشاورزی و غذایی، تا دو برابر افزایش داده است. روسیه هم مانند عربستان، با تامین بخش مهمی از واردات ترکیه، به استقلال این کشور از جریان­های مالی غرب سرعت بخشیده است. شایان توجه است که عربستان در ماه مارس، به عنوان شریک گفتگو به سازمان همکاری شانگهای که توسط چین و روسیه رهبری می‌شود، پیوست. ریاض همچنین رسماً برای پیوستن به گروه کشورهای نوظهور بریکس درخواست داده است. در دیگر سو، کشورهایی مانند قزاقستان و ازبکستان نیز در راستای تنوع بخشی به اقتصاد و پیشبرد اهداف بلندپروازانه خود، اقداماتی را در راستای جذب سرمایه­ گذاری خارجی انجام داده اند که موفقیت­ آمیز بوده و شرح آن به تفصیل در متن گزارش آورده شده است.

  مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در شصت و دومین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده است.

در بخش تحولات جهان، تداوم جنگ روسیه با اوکراین و در نتیجه افزایش قیمت جهانی کالاها و تشدید سیاست پولی در واکنش به این تورم، چیزی است که سازمان تجارت جهانی آن را عامل اصلی کمتر بودن رشد تجارت جهانی در سال 2023 نسبت به سال قبل از آن معرفی می­کند. اگرچه روسیه در تلاش است با افزایش فروش نفت به کشورهای دوست، از جمله هند و نیز توسعه سیستم مالی و مکانیسم‌های تسویه حساب‌ها به ارزهای ملی به ویژه با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تا حدی از آثار منفی تحریم و تعلیق حساب­های دلاری و یورویی خود رهایی یابد. چین نیز با اعلام خبر جنجالی انعقاد قرارداد خرید گاز مایع از شرکت توتال به یوان، گام بزرگی در مسیر ورود ارز ملی خود به بازارهای جهانی و کاهش سلطه دلار آمریکا بر تجارت بین‌المللی برداشته است.

در سطح منطقه اما عربستان به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان عرب، با استناد به ترازنامه‌های مالی و خارجی قوی و شتاب چشمگیر اصلاحات، توانست رتبه اعتباری ارتقا یافته A+ را از مؤسسه رتبه­ بندی فیچ دریافت کند. علی­رغم وابستگی بالای بودجه به درآمد نفت و افزایش هزینه ­های بخش عمومی خارج از بودجه، عربستان با بهره ­مندی از تحولات مثبت بازار هیدروکربن، از دام رکود جهانی رها شد و پیش­بینی می­شود اقتصاد این کشور در سال 2023، رشدی بالغ بر 7.5 درصد داشته باشد که بالاترین نرخ رشد در میان کشورهای در حال توسعه است. تسهیل همکاری با چین در طرح کمربند و جاده با اعطای وام یوانی به چین نیز از جمله دیگر مشارکت­های راهبردی این کشور در صحنه بین ­المللی است. عربستان در سال 2022 به عنوان بزرگترین تامین کننده نفت چین باقی ماند و حجم تجارت دوجانبه خود با این کشور را افزایش داد. علاوه بر این، سپرده­ گذاری 5 میلیارد دلاری این کشور در ترکیه، سنگ بنای بهبود روابط با ترکیه پس از سال­ها تنش و نقطه اتکایی برای اقتصاد زلزله­ زده و درگیر بحران ترکیه محسوب می­شود. در رتبه‌بندی اخیر جهانی ‌سرمایه‌گذاری خارجی در خاورمیانه، عربستان در میان 25 کشور، رتبه ششم را کسب کرد. پیشتاز این رتبه ­بندی نیز امارات متحده عربی بود که با اجرایی کردن طرح اقتصادی 8.7 تریلیون دلاری در ژانویه سال جاری، به دنبال تبدیل دبی به یک قدرت اقتصادی پیشرو در جهان طی 10 سال آینده است. همکاری نزدیک این کشور با اسرائیل در زمینه انرژی و علی­رغم وجود اختلاف­نظرهای سیاسی با اسرائیل، توافق با مصر در حوزه گسترش انرژی­های تجدیدپذیر و سبز و همکاری با عمان برای توسعه یک خط راه ­آهن کلیدی برای اتصال به سایر کشورهای حوزه خلیج فارس، در همین راستا صورت گرفته است. مصر به دنبال تورم بالا و کاهش چشمگیر ذخایر ارزی خود، با انعقاد قراردادهایی در حوزه توسعه بنادر دریایی با شرکت­های چینی و اروپایی، به دنبال ایجاد یک مسیر حمل و نقل کانتینری بین دریای سرخ و مدیترانه و نیز نقطه اتکایی برای رفع مشکلات اقتصادی است.

    مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در شصت و یکمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی­­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین­المللی، در قالب داده­­های تازه مورد واکاوی قرار گرفته­ اند.

در بخش تحولات جهان، دغدغه تامین پایدار انرژی دنیا، شاکله اصلی خبرها بوده و در همین راستا کشورهای اتحادیه اروپا با هدف کاهش قیمت منابع انرژی مصمم به ایجاد یک کارتل خریداران شده ­اند. اگرچه تامین کنندگان بسیاری در دنیا ‌نسبت به مشارکت در این طرح، ابراز علاقه کرده‌اند، اما این احتمال نیز وجود دارد که طرح کارتل خریداران، با قانون رقابت اتحادیه اروپا تعارضاتی پیدا کند و سبب ایجاد اختلاف میان کشورهای این بلوک از یک سو و میان شرکت‌های انرژی با دولت‌ها به منظور دسترسی به منابع گازی از سوی دیگر شود و حتی بازار فعلی جهانی گاز را با بی‌ثباتی مواجه نماید. جنگ روسیه در اوکراین یکی از دلایل اصلی تحولات بازار انرژی در سال میلادی گذشته بود؛ به نحوی که روسیه به واسطه تحریم­ های غرب، سهم بازار خود در اروپا را به ­تدریج از دست داده و در مقابل، تبدیل به بزرگترین تامین کننده نفت کشورهایی مانند هند شده است. همچنین افزایش حجم مبادلات این کشور به ارزهایی غیر از دلار سبب شده تا معاملات یوان چین در بورس مسکو از دلار پیشی بگیرد. به بیان دیگر، شرکت‌های چینی فعالانه در حال پر کردن خلاء موجود در بازار روسیه پس از خروج شرکت‌های غربی هستند. در این میان قطر نیز به منظور جبران توقف واردات گاز اروپا از روسیه، در سال 2022 در مقایسه با سال قبل از آن، حدود 63 درصد بیشتر گاز طبیعی به اروپا صادر کرد.

در سطح منطقه اما کشورهای عربی خبرساز بوده­ اند. امارات متحده عربی توافق جامعی را مبنی بر حذف یا کاهش تعرفه­ ها بر بیش از 93 درصد از تجارت غیرنفتی میان دو کشور، با ترکیه امضا نمود که برآورد می­شود حجم تجارت میان طرفین را طی 5 سال آتی دو برابر کند؛ ریسمان نجاتی برای ترکیه بحران زده که در پی تورم و زلزله و اقتصاد بیمار ناگزیر، به آن چنگ زند و کاتالیزوری برای تقویت مشارکت­های بین­ المللی امارات و تحکیم موقعیت جهانی آن به مثابه دروازه اصلی جریان لجستیک و تجارت. قطر نیز به دنبال کسب مقام اول در حوزه خدمات مالی پیشگام در جهان تا سال 2030، ایجاد زیرساخت‌های فناوری، تمرکز بر نوآوری و تبدیل شدن به مرکز اصلی توسعه و ارتقای ظرفیت‌های مالی است. همچنین عربستان سعودی با سپرده ­گذاری 5 میلیارد دلاری نزد بانک مرکزی ترکیه، همکاری و ارتباط محکم این کشور با ترکیه را یادآور شد. عربستان در ادامه حرکت پرشتاب خود در مسیر اصلاحات و توسعه، توانسته در یک نظرسنجی در صدر مقاصد جذاب برای سرمایه ­گذاری قرار گیرد. مصر نیز به دنبال تحریم­های غرب بر علیه روسیه، تبدیل به یکی از اهداف جایگزینی بازارهای تجارت روسیه شده است، به نحوی که پوند مصر نیز در میان ارزهای رسمی مبادلاتی کشور روسیه قرار گرفته است.

در بخش داده های تازه، پیش ­بینی سازمان تجارت جهانی از احتمال کاهش شتاب رشد تجارت جهانی در سه ماهه اول سال 2023، ولو در بازه زمانی کوتاه مدت؛ سرمایه­ گذاری بالای امارات متحده عربی در فناوری­ انرژی­های تجدیدپذیر و سبز و نیز کسب سود چشمگیر این کشور از تولید آلومینیوم با توجه به روند افزایشی تقاضای این فلز در نتیجه فشارهای بین­ المللی برای کاهش آلودگی کربنی، از جمله تازه ­ترین اطلاعات بوده است.

    مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در پنجاه و پنجمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته­ اند.

در بخش تحولات جهان، از آنچه در پنل چین در اجلاس اخیر داووس در سوئیس ارائه شد، اینگونه برداشت می­شود که دنیا باید در انتظار چرخش سیاست­های اقتصادی و تجاری این کشور به سمت و سوی آزادسازی بیشتر و نرمش با جهان، در عین حفظ جوانب احتیاط و توجه به بازار داخلی باشد. بعد از سیاست سختگیرانه کووید صفر در چین و پیامدهای آن، تمرکز سیاست­های اقتصادی این کشور بر گسترش تقاضای داخلی، ثبات زنجیره تأمین، حمایت از بخش خصوصی، اصلاح شرکت‌های دولتی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و جلوگیری از ریسک‌های اقتصادی و مالی خواهد بود تا بتواند ضمن بازیابی روندهای رو به رشد گذشته، از ثبات و توسعه اقتصادی حمایت کند. از سوی دیگر روسیه همچنان به دنبال کاهش اثرات جنگ اوکراین بوده و تلاش می­کند تا با ارائه مشوق­ها و تخفیفات قیمتی، صادرات انرژی کاهش یافته در اثر نقصان تقاضای اروپا را، جبران کند. پیگیری اجرای راهکارهای دلارزدایی از تجارت خارجی و تسویه حساب از طریق ارزهای ملی و نیز طرح پیشنهاد تمدید نرخ عوارض واردات صفر درصدی تا پایان سال 2023 با کشورهای اوراسیا، از جمله این تلاش­ها است. خبر مشارکت راهبردی مصر با هند در زمینه­های سیاسی، امنیتی، دفاعی، انرژی و اقتصادی و اعطای امتیازاتی به هند به ویژه در منطقه اقتصادی کانال سوئز نیز نشان­ از فرصت­طلبی مصر برای بهره­برداری حداکثری از رقابت میان چین و هند است.

در بخش تحولات منطقه، مجموعه مهمی از پیشنهادات مطرح شده توسط کشورهای حوزه خلیج فارس در کنفرانس داووس، در صدر اخبار قرار دارد. وعده عربستان سعودی در رابطه با ارائه کمک‌های بین‌المللی با هدف ایجاد اصلاحات اقتصادی و ساختاری در کشورهای دریافت‌کننده، مساعدت قطر در هم­افزایی مثبت در تامین امنیت انرژی جهان و در نهایت تاکید امارات برای تبدیل به هاب نوپدید تجارت جهانی، از جمله این پیشنهادات بوده است. به علاوه عربستان، قطر و امارات در سال 2022 متعهد به سرمایه­گذاری در کشورهای در حال توسعه از جمله مصر شده­اند. دولت مصر، تحت فشار صاحبان بدهی­های خارجی خود از جمله صندوق بین­المللی پول، در جدیدترین سند راهبردی منتشر شده، متعهد به انجام اصلاحاتی از جمله کاهش مشارکت دولت در اقتصاد و افزایش نقش بخش خصوصی و نیز ارتقای شفافیت در شرکت‌های دولتی شده است. سایر تحولات منطقه نیز شامل برداشتن گام­های اولیه توافق بر سر صادرات نفت خام روسیه به پاکستان با قیمتی ارزانتر و از طریق سیستم پرداخت مبتنی بر ارز کشورهای دوست؛ تامین کسری برق عراق برای اولین بار توسط ترانسفورماتورهای شرکت زیمنس که از گازهای خروجی از چاه­های نفت عراق برای تولید برق استفاده می­کند و توافق قزاقستان با امارات برای افزایش مبادلات تجاری است.

در بخش داده های تازه، کشور عمان و مازاد تجاری 22.08 میلیارد دلاری آن مورد توجه قرار گرفته است. رشد صادرات نفتی و غیرنفتی عمان در ده ماهه نخست سال 2022، نشان­دهنده تاثیر بالای برنامه ­های توسعه­ ای این کشور در بخش تجارت و در نتیجه تغییر اهمیت این کشور در نقشه تجارت جهانی است.