بروشور اقتصاد به زبان ساده (شماره 43)- موضوع: رانت
به منظور آشنایی هرچه بیشتر فعالین اقتصادی با مفاهیم اقتصادی و به کارگیری صحیح این موارد در تحلیلهای اقتصادی محیط کسب و کار، ایده تهیه و ارائه بروشورهایی با عنوان "اقتصاد به زبان ساده" در مرکز پژوهشهای اتاق ایران طرح گردید و به اجرا درآمد. شماره چهل و سوم این بروشور به بحث "رانت" اختصاص یافته است.
در اصطلاح اقتصادي، رانت نوعی درآمد مازاد است که با غيررقابتي شدن بازارها ايجاد ميشود. انحصاري شدن بازارها ميتواند ناشي از عوامل بازاري مانند نوآوري، كميابي، صرفه مقياس يا مداخلات دولت مانند مقررات گذاري يا تخصيص منابع از طريق دستور (بودجه ريزي) باشد. در اصطلاح فني، «رانت» آن بخش از درآمد است كه در بازار كاملاً رقابتي نبايد وجود داشته باشد.
رانتها حضور گستردهاي در اقتصاد دارند اما ارزيابي از نقش رانتها در اقتصاد به دو صورت متضاد صورت گرفته است. از يك طرف، وقتي رانتي توسط دولت توزيع ميشود، اين رانت ميتواند موجب انحراف در تخصيص منابع شده و از آن مهمتر، فعالان اقتصادي را به سوي سرمايهگذاري و خرجكرد منابع براي بدست آوردن رانت (رانت جويي)، بجاي كسب سود از طريق خلاقيت و افزايش رقابتپذيري سوق دهد. از اين منظر رانت ميتواند مترادف اقتصاد ناكارآمد تلقي گردد. اما از سوي ديگر، رانت در شرايطي خاص ميتواند ابزاري در دست دولت براي ترغيب فعالان اقتصادي به ورود به عرصههاي تازه (غلبه بر ريسك سرمايهگذاري در فعاليتهاي جديد) و مشوق يادگيري قابليتهاي توليدي تازه باشد، در اين شرايط، پيامدهاي بلندمدت توزيع رانت ميتواند شتاببخشي به رشد و تحول اقتصادي را موجب گردد. گروهي از اقتصاددانان معتقدند كه هيچ تحول اقتصادي بدون اتكا به توزيع برخي از انواع رانت رخ نداده است. بر اين اساس، بروشور حاضر، با توضيح رانت و انواع آن در اقتصاد، شروطي كه با تحقق آن، رانت ميتواند به تحول اقتصادي كمك كند را توضيح داده و اين شروط را با وضعيت توزيع رانتها در اقتصاد ايران مقايسه كرده است.