مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در چهل و ششمین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته ­اند.

در بخش تحولات جهان، ولادیمیر پوتین اخیرا ایجاد یک هاب گازی بزرگ در ترکیه را برای انتقال منابع گازی که پیش از جنگ اوکراین از طریق خطوط لوله نورد استریم هدایت می‌شد، پیشنهاد کرده است. پوتین اعلام کرد که این هاب همچنین می تواند به بستری برای تعیین قیمت گاز تبدیل شود و از سیاسی شدن این موضوع جلوگیری نماید. پوتین هزینه کنونی گاز را "بالا" خواند و افزود که "ما به راحتی می‌توانیم قیمت را در سطح عادی بازار، بدون هیچ گونه حاشیه سیاسی تنظیم کنیم." اردوغان بلافاصله به دولت ترکیه دستور اجرایی کردن این ایده را داد. با اجرایی شدن این طرح، روسیه ترکیه را در کانون سیاست های جدید انرژی خود در منطقه قرار خواهد داد و موقعیت ایران از این رهگذر متاثر خواهد شد. ایده انتقال گاز روسیه به ترکیه از طریق ایران عملا کنار گذاشته خواهد شد و چشم انداز چندانی برای همکاری گازی میان ایران و روسیه وجود نخواهد داشت. به نظر می رسد ترکیه علیرغم عضویت در ناتو توانسته از فرصت های جنگ اوکراین به خوبی بهره گیرد.

در همین حال مدیرعامل گازپروم، اخیرا هشدار داد برنامه‌هایی برای تعیین سقف قیمت برای فروش گاز روسیه، که در حال حاضر توسط رهبران غربی در نظر گرفته شده باعث توقف عرضه می‌شود. او اشاره کرد که ما به قراردادهایی که امضا شده متکی هستیم. تصمیم یک‌جانبه از این نوع، البته نقض شرایط اساسی توافق‌نامه‌ها است که منجر به خاتمه عرضه‌ها می‌شود.

روسیه همچنین اعلام کرده در پیامد تحریم واردات زغال سنگ از این کشور توسط اتحادیه اروپا، بر بازارهای آسیایی متمرکز خواهد شد. این اقدام روسیه را می توان به تغییر در ژئوپلیتیک زغال سنگ پس از تغییرات مشابهی که در نفت و گاز در پیامد جنگ اوکراین رخ داده تعبیر کرد. در آنسو دولت بایدن در حال بررسی ممنوعیت کامل واردات آلومینیوم روسیه در پاسخ به جنگ روسیه در اوکراین است. دولت ایالات متحده در ابتدا تحریم آلومینیوم روسیه را به دلیل ترس از اختلال در زنجیره های جهانی متوقف کرده بود. با این حال، محصولات کمتری برای ایالات متحده و متحدان برای تحریم کردن در واکنش به تشدید جنگ باقی مانده است.

در تحولات منطقه حاکم دبی، اخیرا در مراسمی از برنامه های توسعه صنعتی امارات با محوریت انقلاب چهارم صنعتی پرده برداشت. در قالب این برنامه قرار است سالانه 15 میلیارد درهم محصولات با فن‌آوری پیشرفته اماراتی صادر شود و اجرای 1000 پروژه فناوری در سراسر کشور تا سال 2031 مطابق با اولویت‌های ملی کشور در دستور کار قرار گیرد. در این راستا سرمایه گذاری 11 میلیارد درهمی در فناوری های پیشرفته و مراکز ملی برای توانمندسازی صنعتی و پرورش استعدادهای اماراتی در دستور کار خواهد بود. توافق کابل و عشق‌آباد درباره استملاک زمین های مسیر پروژه تاپی، آغاز کار این پروژه و ایجاد شبکه برای توزیع گاز از دیگر اخبار منطقه است. خط لوله گاز ترکمنستان تا مرزهای افغانستان رسیده‌است؛ اما تا اکنون کار عملی این پروژه در افغانستان آغاز نشده است. در قالب پروژه موسوم به تاپی بیش از۸۰۰ کیلومتر خط لوله گاز ترکمنستان از خاک افغانستان عبور می‌کند و سپس به پاکستان و هند می‌رسد. در صورت اجرایی شدن این خط، سالانه افغانستان از این رهگذر بیش از۴۰۰ میلیون دلار درآمد ترانزیتی خواهد داشت.

در بخش داده­های تازه آمارهای جدید سازمان جهانی گردشگری نشان می دهد که عربستان سعودی پربازدیدترین کشور عربی توسط گردشگران در طول سال جاری بوده است. بر اساس ارقام جدید منتشر شده توسط سازمان جهانی گردشگری، تاکنون بیش از 18 میلیون گردشگر از عربستان سعودی در سال 2022 بازدید کرده اند، امارات متحده عربی) با 14.8 میلیون گردشگر در رتبه دوم و مراکش با 11 میلیون گردشگر در رتبه سوم قرار گرفته اند.

داده های تازه دولت ترکیه نشان می دهد صادرات این کشور به عربستان سعودی با افزایش سالانه 180 درصدی در بازه زمانی ژانویه تا سپتامبر همراه بود.

در سال های گذشته روابط سیاسی دو کشور تیره بود. تجارت یکی از زمینه هایی بود که تنش در روابط ترکیه و عربستان سعودی بر آن شدیدا اثر گذاشت به گونه ای که صادرات به عربستان در سال 2021 با 92.2 درصد کاهش نسبت به 2020 همراه بود اما تجارت در سال جاری بهبود یافته است، زیرا آنکارا و ریاض وارد روند عادی سازی روابط شدند که تأثیر مثبتی بر روابط اقتصادی داشت.

ر شد و تو سعه روزافزون صنایع و رقابت های تجاری در جهان باعث استفاده بیش ازپیش منابع انرژی اعم از فسیلی وغیر فسیلی شده است بطوریکه حتی برخی از کشورها بدین سبب به چالشهای محیط زیستی دامن میزنند. زغال سنگ  به عنوان یک انرژی تقریباً ارزان قیمت نسبت به سایر انرژیها و همچنین با دارا بودن منابع قابل اتکاتر وبادوامتر نقش مهمی را در ر شد اقتصادی کشورها بازی میکند و به عنوان پیشران صنایع مختلف و استراتژیکی درحال ایفای نقش است. چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده جهان نقش مهمی در قیمت گذاری زغال سنگ دارد وتوانسته بخشی مهم از صنایع خود را به کمک ذخایر عظیم زغالسنگ خود به حرکت درآورد و رشد قابل توجه اقتصادی پیدا کند. تولیدات زغال سنگ در جهان با توجه به عرضه و تقاضا کشورها و نقش سایر انرژیهای فسیلی ازجمله نفت خام و گاز طبیعی برنامه ریزی میشود. در این پژوهش فرآیند استخراج تولید مصرف زغالسنگ و
نقش آن در اقتصاد و تجارت جهان به کمک روش مطالعات کتابخانه ای و روش تحقیق کیفی با ارائه الگویی مفهومی از نتایج بدست آمده مورد بحث و بررسی قرار میگیرد

 مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می ­گیرند.

در سی و پنجمین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته ­اند.

در بخش تحولات جهان، سرمایه‌گذاری 600 میلیارد دلاری گروه 7 برای رقابت با ابتکار کمربند و راه چین خبرساز شد. در اجلاس سران گروه 7 بر سر استراتژی کلان رقابت ژئواکونومیک با چین توافقاتی صورت گرفته و وعده سرمایه‌گذاری 600 میلیارد دلاری در زیرساخت ‌های کشورهای درحال‌توسعه داده شد. این توافق در قالب راهبرد کلان موسم به"مشارکت در توسعه زیرساخت‌ ها و سرمایه‌ گذاری در پهنه جهانی" اجرایی خواهد شد.

  در تحولات منطقه ‌ای  محمد بن سلمان در روزهای اخیر راهی طیفی از کشورهای منطقه شد تا سیاست منطقه ‌ای عربستان را گامی به ‌پیش ببرد. یکی از مقاصد این سفر مصر بود. در پی سفر ولیعهد عربستان سعودی به مصر، دو کشور 14 توافقنامه و یادداشت تفاهم به ارزش 7.7 میلیارد دلار امضا کردند. در سفر به ترکیه مقامات بازرگانی عربستان اعلام کردند که این کشور، تحریم غیررسمی خود علیه صادرات ترکیه را لغو کرده است و هیچ محدودیت گمرکی برای کالاهای ترکی در عربستان سعودی وجود ندارد. اردن یکی دیگر از مقاصد سفر منطقه ‌ای بن سلمان در هفته گذشته بود. در جریان این سفر قراردادهای اقتصادی مهمی میان دو کشور در حوزه ‌های معدن، ساخت ‌و ساز، انرژی اتمی، واردات و صادرات امضا شد.

مصر نیز در پی فشارهای اقتصادی اخیر تلاش های تازه ­ای برای احیای روابط سیاسی در راستای بهره ­برداری اقتصادی داشته است. امیر قطر برای نخستین ‌بار پس از تنش‌ های سال 2017 که منجر به تیرگی روابط این کشور با عربستان، امارات و مصر شد، راهی قاهره شد تا دوره‌ ای تازه در روابط سیاسی دو کشور را شکل دهد. یکی از محورهای این دیدار سرمایه‌گذاری قطر در مصر بود. در خلال این دیدار مقامات مصری اعلام کردند که سرمایه‌ گذاران قطری فرصت مشارکت در حدود 50 پروژه سرمایه‌گذاری در مصر را دارند. مصر همچنین با روسیه توافق کرد که دوکشور از ارزهای محلی خود در معاملات تجاری دوجانبه استفاده کنند. وزیر تجارت و صنعت مصر اخیراً گفته است که قاهره مکانیسم پرداختی را برای استفاده از روبل روسیه در مبادلات تجاری با مسکو ایجاد خواهد کرد. در اقدامی دیگر رسانه‌ها از سفر یک هیئت مصری متشکل از 12 تاجر و اعضای فدراسیون صنایع مصر برای اولین ‌بار پس از 10 سال به اسرائیل خبر دادند. هیئت مصری در این سفر با مقامات اسرائیلی از سازمان‌ های مختلف از جمله انجمن تولیدکنندگان اسرائیل، فدراسیون اتاق ‌های بازرگانی اسرائیل و مؤسسه صادرات اسرائیل دیدار کرد.

دولت طالبان از موافقت ازبکستان برای اجرای کریدور ریلی موسوم به ترنس افغان خبر داده است. قرار است در نشست آتی بازسازی افغانستان که در تاشکند ازبکستان برگزار می ‌شود، در مورد نحوه تأمین مالی این پروژه، توافق صورت گیرد. اخیراً بخش خصوصی روسیه نیز تفاهم‌ نامه ‌ای با اتاق بازرگانی افغانستان امضا کرده است. در قالب این تفاهم واردات گاز، گندم و سایر محصولات از روسیه و صادرات محصولات کشاورزی افغانستان به روسیه از طریق خط ریلی حیرتان مزار صورت خواهد گرفت.

 اما داده­ های تازه نشان می ­دهد واکنش شرکت ‌های چینی به تحریم روسیه دوگانه بود. درحالیکه فعالیت شرکت ‌های مهم چینی اغلب تداوم ‌یافته، شرکت ­های بزرگ نفتی چین و نیز بانک ­های بزرگ این کشور همکاری با روسیه را متوقف کرده یا کاهش داده ­اند و یا از طریق زیرمجموعه­ های خود در بازار روسیه فعالیت می ­کنند.

گزارش تازه انکتاد در مورد سرمایه ‌گذاری خارجی در جهان نیز داده ‌های قابل تأملی ارائه می ‌کند. آمریکا همچنان به ‌عنوان جذاب‌ترین مقصد سرمایه ‌گذاران مستقیم خارجی در سال 2021 باقی ‌مانده است. در محیط همسایگی ایران، موقعیت امارات و اسرائیل در مکان­ های 12 و 19 قابل‌توجه است.