"شروع کسب و کار" از جمله زیرشاخص ­های نماگر سهولت کسب و کار است که کشور ایران در این زیرشاخص از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده و همین موضوع سبب پایین آمدن رتبه کلی ایران هم در این نماگر می­ شود.

این زیرشاخص تعداد مراحل لازم برای شروع یک کسب و کار، زمان مورد نیاز ، هزینه و حداقل سرمایه اولیه برای این کار را اندازه ­گیری می­ کند. در واقع زیرشاخص مزبور دربرگیرنده مراحل ثبت یک شرکت با مسئولیت محدود[1] کوچک یا متوسط است که واقع در بزرگترین شهر بازرگانی هر کشور می­ باشد و به­ منظور آنکه قابلیت مقایسه بین 190 کشور مورد بررسی بانک جهانی وجود داشته باشد، کسب و کار استانداردی در نظر گرفته می­ شود که مالکیت آن 100% داخلی، سرمایه اولیه آن معادل ده برابر درآمد سرانه و فعالیت آن به­ طورکلی صنعتی یا تجاری باشد. همچنین شرکت موردنظر در یکماه بعد از راه­ اندازی کسب و کار خود دارای 10 تا 50 نفر کارکن با ملیت داخلی است.

رتبه ایران در آخرین سال تهیه گزارش سهولت کسب و کار (2019[2]) در زیرشاخص شروع کسب و کار 173 با امتیاز 67.79 می­باشدکه از اولین سالی که ایران در گزارش مذکور لحاظ شده (2004)، امتیاز آن رشد ناچیزی به میزان 4.4 داشته است و رتبه ایران به دلیل تغییر متدلوژی گزارش سهولت کسب و کار قابلیت مقایسه با سال اول را ندارد. به نظر می­ رسد بررسی جایگاه ایران در منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی و مطالعه راهکارهای در پیش گرفته توسط کشورهای منطقه که منجر به بهبود وضعیت آنها در زیرشاخص شروع کسب و کار شده است می تواند راهی را پیش روی ایران قرار دهد تا از وضعیت نامناسب فعلی خارج شود. در سال 2019، ایران در بین بیست کشور منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی، رتبه نوزدهم را دارد.

          Source: Doing Business 2019, Middle East and South Africa (MENA)

با توجه به پائین بودن هزینه شروع کسب و کار در ایران و داشتن رتبه دوم در این متغیر در منطقه (1.2% از درآمد سرانه)؛ نامناسب بودن جایگاه ایران به دلیل زمان زیاد شروع کسب و کار (72 روز برای مردان و 73 روز برای زنان) و تعداد بالای مراحل مورد نیاز آن (10 مرحله برای مردان و 11 مرحله برای زنان) است که در هر دو مورد ایران فاصله زیادی از متوسط منطقه (به ترتیب 7.2 مرحله و 20.5 روز) نیز دارد. در خصوص تعداد رویه ­های شروع کسب و کار ایران جایگاه ماقبل آخر و در متغیر زمان مورد نیاز برای آن جایگاه آخر را با اختلاف زیاد از آخرین کشور دارد. با توجه به آنکه تعداد رویه و زمان لازم برای شروع کسب و کار در ایران برای زنان تنها یک رویه و یک روز بیشتر از مردان است (برای اخذ موافقت همسر) و مابقی مشترک می­ باشد، مقایسه با کشورهای منطقه نیز بر اساس تعداد مراحل و روزهای مشترک با مردان و بازه زمانی نیز از 2010 تا 2019 در نظر گرفته شده است.

دیگر متغیرهای شروع کسب و کار برای ایران بین سال­های 2010 تا 2019 به قرار جدول زیر می­باشد:

            Source: http://www.doingbusiness.org/en/custom-query

[1] غیر از دو نوع شرکت با مسئولیت محدود که مالکیت آنها توسط 5 زن متاهل یا 5 مرد متاهل باشد.

[2]  شانزدهمین گزارش سالانه

پروژه انجام کسب و کار بانک جهانی با بررسی 11 نماگر در 190 کشور جهان، وضعیت هر کشور را به لحاظ محیط حقوقی و اداری کسب و کار رصد کرده و در مقایسه با سایر کشورها در گزارش سالیانه منتشر می کند. « شروع یک کسب و کار » یکی از نماگرهایی است که در این گزارش مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج این نماگر، سهولت شروع کسب و کار در یک اقتصاد را از طریق ثبت تمام مراحل و همچنین زمان و هزینه هایی که بطور رسمی برای ثبت یک شرکت مورد نیاز است و یا بطور معمول در عمل توسط یک کارآفرین برای راه اندازی رسمی یک کسب و کار صرف میشود تا یک فعالیت صنعتی یا تجاری بصورت عملیاتی آغاز شود را اندازه گیری میکند. این پروژه همچنین حداقل سرمایه ای که شرکتها باید قبل از ثبت (و یا در یک فاصله زمانی سه ماهه) واریز کنند را ثبت میکند. بررسی نماگر شروع کسب و کار، ضمن کمک به شناسایی ریشه های موانع، توصیه هایی به سیاستگذاران در طراحی اصلاحات و تسهیل کسب و کار ارائه میکند.کلیه کشورها برای ایجاد فضای کسب و کار توسط فعالان اقتصادی تلاش می کنند و اقدامات اصلاحی زیادی برای تحقق آن انجام می دهند. بدیهی است هرچه این مراحل مشکل تر و پیچیده تر و پر هزینه تر باشند، انگیزه افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی برای انجام و گسترش فعالیتها کمتر می گردد. از این رو در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و پیمایشی مجموعه ای از راهکارها و پیشنهاد های اصلاح، حذف یا وضع، قوانین، مقررات و رویه های اجرایی به منظور ارتقاء جایگاه ایران در این زمینه ارائه شده است.