تدوین نقشه راه توسعه صادرات برق و طراحی ساز و کارها و بسته سیاستی حمایتی
در دنیای کنونی که از تجارت هوشمندانه به عنوان بازی برد - برد یاد می شود، استفاده از فرصت های بینالمللی و بهره مندی از بازارهای جهانی خصوصا برای اقتصادهای در حال توسعه که به طور نسبی توان ارزآوری کمتری دارند و در عرصه رقابت های بین المللی با دشواری های بیشتری رو به رو هستند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. کشورهای مختلف با درک این اهمیت به ضرورت سرمایه گذاری در گسترش صادرات پرداخته اند. صنعتی شدن و پیشرفت تکنولوژی امروزه کالاهای با کیفیت بالاتر و قیمت های مناسب تر را راهی بازارهای جهانی کرده است و مجموعه این مسائل بر دشواری رقابت برای تصاحب بازارهای جدید افزوده است. در این میان زمینه هایی نیز برای صادرات وجود دارد که بررسی آن ها با توجه به ماهیتی که دارند، مستلزم مطالعات و اتخاذ استراتژی های متفاوت است. از جمله این موارد می توان به صادرات انرژی اشاره کرد. ماهیت این رشته از فعالیت صادراتی به گونه ای است که پارامترهای رایج لحاظ شده در شناخت بازارهای مربوط به عموم کالاها یا خدمات برای شناخت بازار این فعالیت کافی نیست و ملاحظات اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی و نهادی دیگری نقش کلیدی در گسترش صادرات آن ایفا می کند. مشخصا در این پژوهش هدف پرداختن به صادرات انرژی الکتریکی یا صادرات برق است.
نقشه راه و برنامه راهبردی توسعه صادرات تجهیزات و خدمات مهندسی در صنعت برق و انرژی
صنعت برق ایران با توجه به تجاربی که در روند توسعه زیرساخت¬های کشور به دست آورده است، واجد توانمندیهایی است که امروزه بهعنوان یکی از پیشتازان صادرات خدمات فنی و مهندسی در کشور مطرح میباشد. از سوی دیگر، با توجه به تحولات توسعه اقتصادی کشور در دهه اخیر، نرخ رشد نیازهای زیرساختی کندتر شده است، درنتیجه بازار شرکتهای سازنده و پیمانکار در داخل کشور دچار رکود شده و این شرکتها ناگزیرند برای ادامه حیات خود وارد بازارهای بینالمللی شوند و به رقابت با شرکتهای خارجی بپردازند. این مهم در کنار ارزشافزوده بالای این صنعت و دانش¬بنیان بودن محصولات آن، اهمیت اقتصادی توسعه صادرات این بخش را در شرایط موجود بیشتر نشان میدهد. این در حالی است که صادرکنندگان این بخش با محدودیت ها و چالشهای متعددی ازجمله ضعف نظام بانکی برای ارائه خدمات کارآمد بینالمللی، ریسک بالای غیرتجاری صادرات به کشورهای مقصد بهویژه در خاورمیانه (با توجه به اینکه نوع تجارت صنعت برق از مدل B2G پیروی میکند)، ضعف در بهکارگیری ابزارهای تأمین مالی برای تعریف و اجرای پروژه های زیرساختی برق در کشورهای مقصد، عدم هماهنگی و وجود رقابتهای منفی بین شرکتهای صادرکننده ایرانی در بازارهای مقصد، عدم استفاده بهینه از ظرفیت های بینالمللی و نظامهای مالی و پولی جهانی برای پشتیبانی از فعالیتهای صادراتی و ضعف حکمرانی و سیاست های دولتی در تشویق و توسعه صادرات، روبهرو هستند که در ایجاد محدودیت برای صادرات این بخش مؤثر بوده اند. همچنین انباشته شدن مطالبات شرکت های فعال خصوصی از دولت، ضعف سیستم قیمتگذاری و تعیین تعرفه های برق، فقدان کارایی مناسب در بخش تعیین مقررات و نظارت، به کسری منابع مالی در این صنعت کلیدی منجر شده است.
بنابراین توسعه صادرات صنعت برق نیازمند یک برنامه راهبردی برای ایجاد ساز و کارهای حمایت از صادرکنندگان این صنعت است تا بتوانند ریسکهای غیرتجاری که در کنترل بنگاهها نمیباشد و عموماً از روابط سیاسی و غیرتجاری کشورهای مقصد بر شرکتهای صادرکننده تحمیل میشود را تحمل کنند. برای این کار لازم است مجموعهای از ابزارها و مکانیزمهای تشویقی و حمایتی شناسایی و تدوین شود و توسط دولت به اجرا درآید. برای این منظور طرح مطالعاتی توسط معاونت پژوهشی سندیکای صنعت برق ایران با حمایت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی تهران به انجام رسید که خلاصه یافتههای این طرح، در ادامه ارائه میشود. در بخش نخست مطالعه وضع موجود صادرات تجهیزات و خدمات مهندسی در صنعت برق و انرژی مورد بررسی قرار گرفته است، در ادامه تجارب سه کشور آسیایی شامل هند، کره جنوبی و ترکیه در بکارگیری راهکارها و سیاستهای توسعه صادرات کشورها مورد بررسی قرار گرفت، در انتهای این بخش، وضعیت اقتصادی و حجم بازار تعدادی از کشورهای منطقه که بخش عمده صادرات صنعت برق ایران به آنها بوده مورد بررسی قرار گرفت. در بخش دوم، مجموعهای از سیاستها و راهکارهای تاثیرگذار بر توسعه صادرات کالا و خدمات مهندسی صنعت برق در سه بخش نظامها و مکانیزمهای ارتقای تقاضا، تقویت عرضه و ارتقای صنایع و خدمات پشتیبان مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پایانی، نقشه راه و برنامه راهبردی توسعه صادرات صنعت برق تدوین گردید.