مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در شصت و دومین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده است.

در بخش تحولات جهان، تداوم جنگ روسیه با اوکراین و در نتیجه افزایش قیمت جهانی کالاها و تشدید سیاست پولی در واکنش به این تورم، چیزی است که سازمان تجارت جهانی آن را عامل اصلی کمتر بودن رشد تجارت جهانی در سال 2023 نسبت به سال قبل از آن معرفی می­کند. اگرچه روسیه در تلاش است با افزایش فروش نفت به کشورهای دوست، از جمله هند و نیز توسعه سیستم مالی و مکانیسم‌های تسویه حساب‌ها به ارزهای ملی به ویژه با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تا حدی از آثار منفی تحریم و تعلیق حساب­های دلاری و یورویی خود رهایی یابد. چین نیز با اعلام خبر جنجالی انعقاد قرارداد خرید گاز مایع از شرکت توتال به یوان، گام بزرگی در مسیر ورود ارز ملی خود به بازارهای جهانی و کاهش سلطه دلار آمریکا بر تجارت بین‌المللی برداشته است.

در سطح منطقه اما عربستان به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان عرب، با استناد به ترازنامه‌های مالی و خارجی قوی و شتاب چشمگیر اصلاحات، توانست رتبه اعتباری ارتقا یافته A+ را از مؤسسه رتبه­ بندی فیچ دریافت کند. علی­رغم وابستگی بالای بودجه به درآمد نفت و افزایش هزینه ­های بخش عمومی خارج از بودجه، عربستان با بهره ­مندی از تحولات مثبت بازار هیدروکربن، از دام رکود جهانی رها شد و پیش­بینی می­شود اقتصاد این کشور در سال 2023، رشدی بالغ بر 7.5 درصد داشته باشد که بالاترین نرخ رشد در میان کشورهای در حال توسعه است. تسهیل همکاری با چین در طرح کمربند و جاده با اعطای وام یوانی به چین نیز از جمله دیگر مشارکت­های راهبردی این کشور در صحنه بین ­المللی است. عربستان در سال 2022 به عنوان بزرگترین تامین کننده نفت چین باقی ماند و حجم تجارت دوجانبه خود با این کشور را افزایش داد. علاوه بر این، سپرده­ گذاری 5 میلیارد دلاری این کشور در ترکیه، سنگ بنای بهبود روابط با ترکیه پس از سال­ها تنش و نقطه اتکایی برای اقتصاد زلزله­ زده و درگیر بحران ترکیه محسوب می­شود. در رتبه‌بندی اخیر جهانی ‌سرمایه‌گذاری خارجی در خاورمیانه، عربستان در میان 25 کشور، رتبه ششم را کسب کرد. پیشتاز این رتبه ­بندی نیز امارات متحده عربی بود که با اجرایی کردن طرح اقتصادی 8.7 تریلیون دلاری در ژانویه سال جاری، به دنبال تبدیل دبی به یک قدرت اقتصادی پیشرو در جهان طی 10 سال آینده است. همکاری نزدیک این کشور با اسرائیل در زمینه انرژی و علی­رغم وجود اختلاف­نظرهای سیاسی با اسرائیل، توافق با مصر در حوزه گسترش انرژی­های تجدیدپذیر و سبز و همکاری با عمان برای توسعه یک خط راه ­آهن کلیدی برای اتصال به سایر کشورهای حوزه خلیج فارس، در همین راستا صورت گرفته است. مصر به دنبال تورم بالا و کاهش چشمگیر ذخایر ارزی خود، با انعقاد قراردادهایی در حوزه توسعه بنادر دریایی با شرکت­های چینی و اروپایی، به دنبال ایجاد یک مسیر حمل و نقل کانتینری بین دریای سرخ و مدیترانه و نیز نقطه اتکایی برای رفع مشکلات اقتصادی است.