مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در هفتاد و ششمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ­ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین ­المللی در قالب بخش پژوهش­ها و کتاب­های تازه، ارائه شده است.

با گذشت نزدیک به دو سال از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، جهان و به ویژه خود روسیه، همچنان متاثر از خسارات و آسیب­های اقتصادی ناشی از آن هستند. پیش ­بینی اخیر بانک مرکزی روسیه مبنی بر فراتر رفتن نرخ تورم این کشور از 7 درصد در ماه­های گذشته و ادامه ­دار بودن این روند، به موازات اصرار غرب بر تداوم تحریم­های اقتصادی این کشور که عملا دسترسی روسیه را بر سیستم مالی مبتنی بر دلار و یورو ناممکن نموده، مختصاتی بحرانی را پیش روی چشم این کشور رقم می­زند. با این وجود اروپا توانسته طی یک استراتژی هوشمندانه، با تشکیل بزرگترین شبکه توافقات تجاری در جهان که 74 کشور را شامل می­ شود، تا حد زیادی از آسیب­های محیط دشوار تجات جهانی، به ویژه آثار تهاجم روسیه به اوکراین، در امان بماند.

در سطح منطقه، عربستان در ادامه تلاش برای دستیابی به موقعیت برتر در سطح منطقه، در پی گسترش روابط اقتصادی خود با آفریقا برآمده که در نتیجه آن، قراردادهایی با ارزش حدودی نیم میلیارد دلار بین طرفین به امضا رسیده و هزینه آنها نیز توسط صندوق توسعه عربستان تعهد شده است. علاوه بر این، عربستان با مشایعت آلمان، قراردادی را برای ساخت یک کارخانه سیمان در عراق امضا نموده که در صورت راه ­اندازی، این کشور نیز در زمره صادرکنندگان بالقوه سیمان در جهان جای خواهد گرفت. دبی هم طبق اعلام اخیر اتاق بازرگانی این شهر که توانسته تعداد شرکت­های زیرمجموعه خود را نسبت به سال گذشته تقریبا دو برابر کند، تبدیل به مقصدی جذاب برای سرمایه­ گذاران و تجار جهانی شده که توانسته علی­رغم وضعیت نابه ­سامان اقتصادی جهان، رشدی معادل 3.2 درصد را رقم بزند. اما در سوی دیگر منطقه، برآوردها حاکی از این است که جنگ میان غزه و اسرائیل علاوه بر خسارات تاسف ­بار جانی، هزینه­ ای معادل ده درصد تولید ناخالص داخلی اسرائیل را به این کشور تحمیل خواهد نمود. خسارتی فراتر از آسیب کرونا که توسعه اقتصادی این کشور را با چالش­های عمده­ ای مواجه خواهد کرد.

در بخش پژوهش ­های تازه، گزارش مشترک بانک توسعه آسیایی و سازمان همکاری و توسعه مورد بررسی قرار گرفته که مروری است بر وضعیت زنجیره­ های ارزش جهانی، چالش­ها و مسیر آینده آن. کربن زدایی و فناوری­های سبز نیز موضوعاتی است که به ترتیب توسط بانک جهانی و یونیدو به آن پرداخته شده است. الزامات تسریع دستیابی به فناوری­های سبز و بررسی جایگاه کشورها و صنایع در مسیر استقرار آن، سوالاتی کلیدی است که این گزارش­ها در تلاش برای پاسخ به آن نگاشته شده ­اند.

  مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در شصت و هشتمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه­ ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین ­المللی در قالب بخش پژوهش­های تازه، ارائه شده است.

در بخش تحولات جهان، نفوذ چشم­گیر چین در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس سبب شده تا منافع ژاپن، به عنوان متحد قدرتمند کشورهای غربی در خطر قرار گیرد. لذا در مقابله با چین و در رقابت با خریداران نفت و نیز با هدف تامین امنیت انرژی، اقبال ژاپن به همکاری با کشورهای نفتی و تلاش برای انعقاد توافقنامه­ های متعدد در حوزه انرژی با ایشان به وضوح افزایش یافته است. پیوستن بریتانیا به توافق ترانس پاسیفیک، که به مقابله با نفوذ پکن در منطقه هند و اقیانوس آرام شهره است، نیز در همین راستا تحلیل  می­شود. از سوی دیگر ادامه­ دار شدن جنگ روسیه و اوکراین، در شرایطی که به دلیل تحریم، امکان استقراض از خارج نیز عملا وجود ندارد، سبب افزایش میزان بدهی­ های داخلی روسیه و به صدا درآمدن زنگ خطر برای چشم انداز اقتصادی این کشور شده است.

در سطح منطقه اما، امارات توانسته رکورد جدیدی را در جذب سرمایه­ گذاری مستقیم خارجی در سال 2022 ثبت کرده و علی­رغم کاهش 12 درصدی حجم سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در جهان، رتبه دوم را در این حوزه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کسب کند. شکی نیست که توفیق امارات در سال­های اخیر، نتیجه­ ی سیاست­گذاری­های نظام ­مند اقتصادی است که از جمله آن می­توان به ایجاد وزارت­خانه سرمایه­ گذاری با هدف ارتقای بستر سرمایه‌گذاری ملی و بهبود رقابت­ پذیری و تلاش برای عبور از وابستگی به نفت به سمت افزایش سهم انرژی­های تجدیدپذیر اشاره نمود. با همین چشم انداز، امارات توسعه استفاده از خودروهای الکتریکی را هم در دستور کار قرار داده که در نتیجه این سیاست، منفعتی هم نصیب چین شده و فروش خودروهای چینی به طور کلی و خودروهای برقی چینی به طور خاص، در امارات روند صعودی به خود گرفته است. کویت هم در آغاز راه ایجاد یک صندوق ثروت برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و با هدف تقویت اقتصاد و کاهش اتکای آن به نفت است تا بتواند به موازات عملکرد سازمان سرمایه­ گذاری این کشور، اقتصاد را از بن بستی که به واسطه بی­ ثباتی سیاسی در آن به دام افتاده، رها سازد. از سوی دیگر، انعقاد قرارداد پر سر و صدای اخیر عراق با شرکت توتال فرانسه جلب­توجه می­کند که بدون شک دستاوردهای اقتصادی برجسته ای برای اقتصاد عراق به ارمغان خواهد آورد.

در بخش پژوهش­های تازه، مروری بر چند گزارش تازه انتشار یافته توسط بانک جهانی و یونیدو انجام شده که موضوعاتی از قبیل تاثیر اقتصاد چرخشی در اقتصادهای در حال توسعه، استفاده از خطوط فرا فقر به جای خط فقر مطلق در سنجش پیشرفت­های حاصل شده در مسیر فقرزدایی، وضعیت و روند قیمت­ گذاری کربن در سال 2023 و تاثیر آن در توسعه پایدار و نهایتا، هم­افزایی شرکت­های دولتی و خصوصی در گسترش استفاده از فناوری­های سبز را در بر دارد. همچنین مطالعه­ ای در بانک توسعه آسیایی انجام شده که تحلیل جامع و روشنگری را از چالش­ها و فرصت­های پیش­روی بنگلادش، به عنوان یکی از نمادهای موفقیت در جهان در حال توسعه، در قالب یک کتاب ارائه می ­دهد.