امروزه توسعه صادرات غیرنفتی ضرورتی اجتناب ناپذیر برای کشور به‌شمار می‌آید. در همین راستا صادرات کشاورزی در قالب یک راهبرد توأمانِ درون زا و برون‎گرا در مسیر گسترش صادرات و واردات مبادلات و با رعایت تعاملات جهانی، عقد پیمان‌های منطقه‌ای، حسن همجواری با کشورهای همسایه و اطراف، قادر است متن و محتوای واقعی و غیر شعاری اقتصاد مقاومتی در تمامی زیر بخش‌های کشاورزی را تحقق بخشد. توجه به ثبات بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی و جلوگیری از افزایش نوسان قیمت‌ها در این بازارها در زمانی که قیمت­های نفت نوسان قابل توجهی را تجربه می­کند و در دوره کاهش درآمدهای نفتی بیش از پیش نیازمند توجه است. این مطالعه با هدف اصلی بررسی دلایل تغییرات قیمت محصولات صادراتی کشاورزی (آسیب‌شناسی صادرات کشاورزی) و نارسایی­های آن در بخش کشاورزی و در مورد محصولات منتخب صادراتی انجام شده است.

در این خلاصه مدیریتی به دلیل محدودیت صفحات، تنها به بخشی از مهمترین نتایج گزارش پرداخته می­شود. سایر نتایج در گزارش اصلی ارائه شده است. در این مطالعه مهمترین مواردی که بررسی شده است عبارتند از؛ بررسی روند تغییرات قیمت محصولات اصلی صادراتی در بخش کشاورزی ایران، بررسی روند تغییرات قیمت صادراتی ایران در کشورهای هدف، تحلیل ارتباط مقادیر وزنی و تغییرات قیمت صادراتی، تحلیل تغییرات قیمت­های صادراتی در قبل و بعد از تشدید تحریم­ها، تحلیل نقش حضور رقبای ایران در تغییرات قیمت محصولات صادراتی ایران، واکنش ایران نسبت به تغییرات قیمت­های جهانی از طریق بررسی نحوه انتقال افزایش و کاهش قیمت­های جهانی به قیمت­های صادراتی ایران، بررسی نحوه تعدیل شوک‌های ناگهانی وارده بر قیمت محصولات منتخب صادراتی ایران در بلندمدت، تعیین قدرت انحصاری ایران در بازارهای محصولات منتخب صادراتی، تحلیل اهمیت بسته­بندی و برندسازی بر ثبات و بهبود قیمت­های صادراتی و جایگاه صادراتی، پیش بینی قیمت محصولات منتخب صادراتی ایران طی سال‌های آتی و تغییرات آن، بررسی عوامل مؤثر بر عدم افزایش نرخ محصولات منتخب صادراتی از دیدگاه کارشناسان و فعالین اقتصادی و در نهایت جمع‌بندی نارسایی بازار محصولات صادراتی کشاورزی ایران. اما به دلایلی که بیان شد، تنها بخشی از مهمترین این نتایج در این خلاصه مدیریتی ارائه شده است.

در ابتدا سهم مقداری و ارزشی محصولات منتخب مورد بررسی، در سبد صادراتی و الگوی صادراتی ایران در سال­های اخیر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این قسمت نشان داد که بیشترین سهم مقداری صادرات مربوط به محصولات هندوانه، سیب زمینی، سیب، شیر و فرآورده­ها، پسته و خرما می­باشد. به لحاظ سهم مقداری محصولات زعفران، چای سهم کمتری در سبد صادراتی ایران داشته­اند. به لحاظ ارزشی با فاصله چشمگیری، سهم ارزشی پسته در سبد صادراتی محصولات کشاورزی ایران بیشتر بوده و بطور میانگین در طی سال‌های مورد بررسی این سهم ارزشی صادراتی حدود 35 درصد می‌باشد. پس از پسته بیشترین سهم ارزشی صادراتی مربوط به شیر و فرآورده­ها، انگور (انگور خشک کرده)، زعفران و خرما می­باشد. بیشترین بهبود سهم ارزشی در سبد صادراتی ایران، مربوط به محصول شیر و فرآورده­ها بوده که از سهم 66/0 درصد از سبد صادراتی ایران در سال 1380 به سهم 57/8 درصدی در سال 1393 رسیده است.

نتایج بررسی‌ها نشان می­دهد که سهم مهمترین کالاهای صادراتی ایران (پسته، زعفران و خرما) در سبد صادراتی محصولات کشاورزی مقداری کاسته شده و همچنین سهم ارزشی محصولات پسته و زعفران نیز به عنوان مهمترین کالاهای صادارتی بخش کشاورزی کاهش یافته است. وضعیت سایر محصولات نیز در جداول مربوطه مشخص است و می­توان نوسان جایگاه محصولات کشاورزی در سبد صادراتی ایران را کاملاً ملاحظه نمود. بنابراین می­توان نتیجه­گرفت که ایران در برنامه­ریزی صادراتی خود در مورد محصولات کشاورزی، از الگوی صادراتی مشخصی تبعیت نکرده و صادرکنندگان ایرانی در سال­های مختلف استراتژی­های مشخص و باثبات صادراتی را دنبال نکرده­اند.