چكيده

محيط فرهنگي، مجموعه‌اي از باورها، آداب، رسوم و رفتار مشترك جامعه‌اي است كه فرد (كارآفرين) را در بر گرفته است و بُعد مهمي از بستري است كه كارآفرينان در آن فعاليت مي‌كنند. چندين مؤلفه محيط فرهنگي بصورت مستقيم و غيرمستقيم بر تمايل افراد در بهره‌برداري از فرصت‌هاي كارآفرينانه تأثير دارند از جمله ارزش‌ها و هنجارها، سرمايه فرهنگي ناملموس، اخلاق، اعتماد عمومي و سرمايه ‌اجتماعي. تبليغ ارزش‌هايي مانند استقلال، صرفه‌جويي، عزم جزم و سخت‌كوشي سبب ارتقاي سرمايه فرهنگي مي‌شوند كه در ارتقاي كارآفريني و توسعه اقتصادي موثر هستند. همچنين اشاعه ارزش‌هاي اخلاقي مانند احترام به حقوق ديگران، وفاداري، صداقت و مسئوليت‌پذيري مي‌تواند سبب ارتقاي سرمايه اجتماعي شده و بدين وسيله در افزايش فعاليت‌هاي كارآفرينانه نقش موثري داشته باشد. تقويت انگيزش موفقيت و ارتقاي اعتماد عمومي براي شتاب بخشيدن به رشد اقتصادي ضروري هستند.

در اقتصاد کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت، منابع مالی حاصل از رانت‌های نفتی سبب تسلط دولت بر اقتصاد می‌شود که این امر از یک طرف فرهنگ قيموميت‌گرايي را باز توليد مي‌كند و از طرف ديگر اغلب کارآفرینان به دليل فراواني رانت در اقتصاد، آمادگي مواجهه با ريسك و مخاطره‌جويي را ندارند و مايل به دلالي و سودهاي آسان‌ياب هستند. اين دو عامل سبب ضعف در ارزش‌هاي سالم رقابتي و كاهش مشاركت مردم مي‌شود. همچنین این بررسی نشان می‌دهد که مدیریت نامطلوب درآمدهای نفتی در کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت سبب آسیب دیدن سایر مولفه‌های محیط فرهنگی مانند اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی شده و از این طریق بر رقابت‌پذیری تأثير منفی می‌گذارد. بنابراین هم مدیریت مطلوب رانت‌های نفتی و هم سیاست‌های فرهنگی مناسب برای ارتقای سطح رقابت‌پذیری در کشور ضروری هستند.