مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در چهل و نهمین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته ­اند.

در بخش تحولات جهان، آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش "چشم‌انداز سالانه انرژی جهان" که اخیرا منتشر شد، اعلام کرد این احتمال وجود دارد که در پی تحریم غرب در واکنش به حمله روسیه به اوکراین، روسیه «هرگز» قادر به بازیابی موقعیت خود در بازار جهانی انرژی نگردد. ادامه جنگ های اقتصادی آمریکا و چین از دیگر تحولات مهم منطقه است. مریکا و چین از دیگر تحولات مهم منطقه است. اخیرا ایالات متحده از اتحادیه اروپا خواسته تا ممنوعیت صادرات نیمه هادی ها را به چین اعمال کند. دولت بایدن از اتحادیه اروپا خواسته اطلاعات صادرات این محصولات به چین را به اشتراک بگذارد و اجرای آن را هماهنگ کند تا محدودیت‌های دوجانبه ایالات متحده در صادرات به چین، مشابه آنچه آمریکا و اتحادیه اروپا در اوایل امسال با مسکو انجام دادند، را تقویت کند. از آن سو وزیر امور خارجه چین، اخیرا ایالات متحده را به دلیل اعمال کنترل‌های جدید صادراتی بر پکن، ناقض قوانین تجارت آزاد دانست. از منظر وی، ایالات متحده مقررات جدیدی را برای کنترل صادرات به چین، محدود کردن سرمایه گذاری در چین، نقض جدی قوانین تجارت آزاد و آسیب جدی به حقوق و منافع مشروع چین، وضع کرده است که باید اصلاح شود.

کشورهای اتحادیه اروپا به دنبال تقویت موقعیت خود در مذاکرات با تامین کنندگان و "معقول" شدن قیمت نهایی گاز هستند. در همین راستا، آنها از ارائه یک طرح "موقت" با هدف کاهش قیمت گاز حمایت کرده­اند و روند خرید مشترک گاز خود را افزایش می دهند. در خبری دیگر و در پی ضرب العجل روسیه به منظور تعیین تکلیف سهام شرکت سودکو تا 11 نوامبر، این شرکت انرژی ژاپنی تصمیم به حفظ 30 درصد از سهام خود در نهاد جدیدی که پروژه نفت و گاز ساخالین-1 در خاور دور روسیه را مدیریت می کند، گرفته است.

 در تحولات منطقه ای سفیر ترکیه در اسلام آباد اخیرا اعلام کرده است که این کشور می­کوشد تجارت با پاکستان را به حداقل 5 میلیارد دلار طی دو تا سه سال آینده افزایش دهد، زیرا هر دو کشور پتانسیل قابل توجهی برای گسترش تجارت در بسیاری از کالاها دارند. ایران حلقه وصل ترکیه و پاکستان محسوب می شود و خط ریلی اسلام آباد- تهران- استانبول سالهاست مطرح شده است. کوشش این دو کشور برای توسعه روابط برای ایران به عنوان حلقه وصل از منظر ترانزیتی می­تواند واجد اهمیت باشد. توسعه گفتگوهای سه جانبه بر محور روابط تجاری میان پاکستان ترکیه و ایران می­تواند مسیر گسترش روابط را تسهیل نماید.

 افزایش حجم معاملات تجاری روسیه و عراق، گسترش همکاری ترکیه با عربستان سعودی و سایر کشورها به منظور تبدیل شدن به قطب انرژی اروپا و  تصمیم عربستان به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از دیگر اخبار مهم منطقه است.

 در بخش داده های تازه تحلیل تازه صندوق بین المللی پول نشان می­دهد که وقوع تنش‌های ژئوپلیتیکی، چشم‌انداز فروپاشی انسجام اقتصادی جهان را افزایش داده است؛ امکان غلبه رقابت استراتژیک و نگرانی‌های امنیت ملی بر مزایای مشترک اقتصادی تجارت جهانی وجود دارد.

از منظر صندوق بین­المللی پول، به دلیل وابستگی متقابل بین اقتصادها، چنین چشم‌اندازی به ویژه برای آسیا، بسیار پرهزینه خواهد بود. به عنوان مثال، آسیا حدود نیمی از واردات ایالات متحده و یک سوم واردات اروپا را تأمین می­کند. در واقع، کشورهای آسیایی تقریباً نیمی از تقاضای جهانی برای کالاهای کلیدی را تأمین می‌کنند.

بر اساس داده‌های جدید وزارت دارایی عربستان سعودی، این کشور در 9 ماه نخست سال 2022، 40 میلیارد دلار، مازاد بودجه داشته است. درآمدهای نفتی در سه ماهه سوم، با کاهش 8.5 درصدی مواجه شد اما در کل، جهش سالانه 55 درصدی را به ثبت رسانده است. درآمدهای غیرنفتی عربستان در سه ماهه سوم، با 39 درصد کاهش به 72.8 میلیارد ریال و 24 درصد به صورت سالانه کاهش یافته است.