بررسی دیپلماسی اقتصادی کوبا با تاکید بر فرصت‌های تجاری برای ایران
کوبا، بزرگ‌ترین جزیره کارائیب، در ۱۵۰ کیلومتری جنوب ایالت فلوریدا و در ورودی خلیج مکزیک قرار دارد و از موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه‌ای برخوردار است که آن را در مرکز رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی قرار داده است. این کشور با تسلط بر مسیرهای مهم دریایی کارائیب و برخورداری از منابع طبیعی مانند نیکل، شکر، تنباکو و زمین‌های کشاورزی حاصلخیز، همواره اهمیت استراتژیک برای قدرت‌های خارجی داشته است.
انقلاب ۱۹۵۹ به رهبری فیدل کاسترو نظام تک‌حزبی و کمونیستی کوبا را تثبیت کرد و این کشور را در جبهه مقابل ایالات متحده قرار داد. تحریم‌های ایالات متحده که از سال ۱۹۶۲ آغاز شد، همچنان اصلی‌ترین مانع رشد اقتصادی کوباست و خساراتی سنگین به این کشور وارد کرده است. در واکنش به بحران‌ها، دولت کوبا به تدریج اصلاحاتی محدود مانند اجازه فعالیت بخش خصوصی در مقیاس کوچک از سال ۲۰۰۹ اجرا کرده است، اما کنترل حزب کمونیست بر اقتصاد همچنان گسترده باقی مانده است.
منابع درآمدی کوبا متنوع اما محدودند؛ صادرات خدمات پزشکی به بیش از ۹۰ کشور جهان، صادرات نیکل، تنباکو، شکر و محصولات دارویی نقش محوری دارند. گردشگری نیز تا پیش از همه‌گیری کرونا و تشدید تحریم‌ها سهم بزرگی در اقتصاد ایفا می‌کرد. چین، ونزوئلا، روسیه، اسپانیا و کانادا شرکای اصلی تجاری کوبا هستند. چین با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی و زیرساخت، روسیه با ارائه وام‌ها و ونزوئلا با تأمین نفت، هرکدام نقش مهمی در اقتصاد کوبا دارند. دیپلماسی پزشکی نیز از مهم‌ترین ابزارهای سیاست خارجی کوباست که نه‌تنها حسن نیت و وجهه جهانی کوبا را تقویت کرده بلکه منبعی برای کسب درآمد و ایجاد پیوندهای اقتصادی نیز بوده است.
روابط ایران و کوبا نمونه‌ای از همکاری میان کشورهایی است که با تحریم‌های ایالات متحده مواجه‌اند. این روابط در حوزه‌های پزشکی و بیوتکنولوژی برجسته است و در حوزه‌هایی مانند خودروسازی، منسوجات، آلومینیوم، نیکل، محصولات کشاورزی و شیلات نیز ظرفیت همکاری وجود دارد. فاصله جغرافیایی، تحریم‌های آمریکا، مشکلات لجستیکی و محدودیت‌های اقتصادی داخلی کوبا چالش‌های اصلی در مسیر گسترش روابط هستند. با توجه به برنامه‌های ایران برای تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و اهمیت راهبردی آمریکای لاتین، کوبا می‌تواند مقصدی ارزشمند باشد. تجربه چین، روسیه و حتی کشورهای منطقه‌ای مانند برزیل نشان می‌دهد کوبا ظرفیت پذیرش بازیگران تازه‌ای مانند ایران را دارد، به شرطی که راهبردی هدفمند طراحی و پیگیری شود.