مرکز پژوهش های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. در هفتاد و یکمین گزارش از این سلسله گزارش ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ای از آخرین گزارش ها و انتشارات بین المللی در قالب بخش پژوهش ها و کتاب های تازه، ارائه شده است. در ادامه جنگ سرد میان آمریکا و چین، رئیس جمهور آمریکا، ممنوعیت های سرمایه گذاری جدیدی را با هدف ممانعت از ورود سرمایه و تخصص آمریکا در توسعه فناوری‌های مورد استفاده در بخش نظامی ‌چین که پتانسیل به مخاطره انداختن امنیت ملی آمریکا را دارد، وضع نمود. سازمان تجارت جهانی نیز با رد کردن ادعای چین مبنی بر مغایرت اقدامات ایالات متحده با قوانین تجارت جهانی، اعمال تعرفه بر برخی از کالاهای چینی را از سوی ایالات متحده، به دلایل امنیتی موجه دانسته است. در همین راستا، افزایش فزاینده حجم تجارت میان آمریکا و مکزیک و جایگزینی مکزیک با چین به عنوان کشوری که سالها شریک اول تجاری آمریکا بوده، نشان از حرکت اقتصاد آمریکا به سوی زنجیره‌های ارزش جدیدی دارد که خارج از اقتصاد چین قرار گرفته است. از سوی دیگر و در پی تحریم های متعدد جهانی بر علیه روسیه، اخیرا بانک مرکزی این کشور از دلارزدایی روابط تجاری روسیه و چین خبر داد؛ علاوه بر این اقدام روسیه برای تشکیل یک منطقه آزاد با چهار کشور آفریقایی، نشان دهنده تلاش این کشور برای یافتن شرکا و مقاصد جدید تجاری در پاسخ به آثار سوء ناشی از تحریم ها است. در سطح منطقه، عربستان در ادامه گام های جنجالی برداشته شده در مسیر توسعه و کاهش وابستگی به نفت، با نزدیک شدن به ضرب الاجل سررسید چشم انداز 2030، به اصلاحات خود سرعت داده و قراردادهای ساخت و ساز پروژه های املاک و زیرساخت خود را با ارقام چشمگیری منعقد نموده است. امارات نیز با همکاری شرکت ملی سرمایه گذاری قزاقستان، پروژه مشترکی را برای ساخت یک ترمینال دریایی در قالب توسعه مسیر حمل‌ و نقل بین‌المللی ترانس خزر آغاز نموده است. همچنین این کشور پس از انجام مبادلاتی به ارزهای ملی با چین و نیز افتتاح یک دفتر در این کشور توسط صندوق ثروت ملی ابوظبی،اولین معامله نفتی خود به روپیه را نیز با هند انجام داد تا ضمن افزایش مشارکت های اقتصادی خود با این کشورها، جای پای خود را در فرآیند حذف دلار از مبادلات بین المللی، محکم سازد. از سوی دیگر و به موازات توافق دو کشور قزاقستان و گرجستان در مورد ساخت ترمینال بندری در گرجستان، خبر برنامه ریزی مشترک روسیه و ترکیه برای همکاری بلندمدت در حوزه انرژی و ایجاد یک هاب گازی در ترکیه، توجه رسانه ها به خود جلب کرد؛ همکاری مشترکی که می تواند کمک شایانی برای جلوگیری از سیاسی شدن منابع انرژی باشد. در بخش پژوهش های تازه، گزارش بانک جهانی در مورد "چشم‌انداز بازار جهانی پرورش جلبک دریایی تا سال 2030" ارائه شده که فرصت های اقتصادی این حوزه را تبیین نموده است. همچنین در گزارش "پایش اقتصادی سوریه، تابستان 2023: پس لرزه‌های اقتصادی زمین لرزه‌های بزرگ" به بررسی آثار کنونی و پیامدهای آتی زمین لرزه مرگبار سوریه در سال 2023 پرداخته شده است. آنکتاد نیز در گزارشی به گذار توامان زنجیره های ارزش جهانی به زنجیره های سبز دیجیتال پرداخته و پیامدهای مثبت اقتصادی آن را برشمرده است. در بخش کتاب تازه نیز، کتاب تازه انتشار یافته "استفاده از ابزارهای تجاری برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی" معرفی شده که به دغدغه مهم و شایع کنونی در قبال تجارت و تغییرات اقلیمی می‌پردازد.

 مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در چهل و ششمین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته ­اند.

در بخش تحولات جهان، ولادیمیر پوتین اخیرا ایجاد یک هاب گازی بزرگ در ترکیه را برای انتقال منابع گازی که پیش از جنگ اوکراین از طریق خطوط لوله نورد استریم هدایت می‌شد، پیشنهاد کرده است. پوتین اعلام کرد که این هاب همچنین می تواند به بستری برای تعیین قیمت گاز تبدیل شود و از سیاسی شدن این موضوع جلوگیری نماید. پوتین هزینه کنونی گاز را "بالا" خواند و افزود که "ما به راحتی می‌توانیم قیمت را در سطح عادی بازار، بدون هیچ گونه حاشیه سیاسی تنظیم کنیم." اردوغان بلافاصله به دولت ترکیه دستور اجرایی کردن این ایده را داد. با اجرایی شدن این طرح، روسیه ترکیه را در کانون سیاست های جدید انرژی خود در منطقه قرار خواهد داد و موقعیت ایران از این رهگذر متاثر خواهد شد. ایده انتقال گاز روسیه به ترکیه از طریق ایران عملا کنار گذاشته خواهد شد و چشم انداز چندانی برای همکاری گازی میان ایران و روسیه وجود نخواهد داشت. به نظر می رسد ترکیه علیرغم عضویت در ناتو توانسته از فرصت های جنگ اوکراین به خوبی بهره گیرد.

در همین حال مدیرعامل گازپروم، اخیرا هشدار داد برنامه‌هایی برای تعیین سقف قیمت برای فروش گاز روسیه، که در حال حاضر توسط رهبران غربی در نظر گرفته شده باعث توقف عرضه می‌شود. او اشاره کرد که ما به قراردادهایی که امضا شده متکی هستیم. تصمیم یک‌جانبه از این نوع، البته نقض شرایط اساسی توافق‌نامه‌ها است که منجر به خاتمه عرضه‌ها می‌شود.

روسیه همچنین اعلام کرده در پیامد تحریم واردات زغال سنگ از این کشور توسط اتحادیه اروپا، بر بازارهای آسیایی متمرکز خواهد شد. این اقدام روسیه را می توان به تغییر در ژئوپلیتیک زغال سنگ پس از تغییرات مشابهی که در نفت و گاز در پیامد جنگ اوکراین رخ داده تعبیر کرد. در آنسو دولت بایدن در حال بررسی ممنوعیت کامل واردات آلومینیوم روسیه در پاسخ به جنگ روسیه در اوکراین است. دولت ایالات متحده در ابتدا تحریم آلومینیوم روسیه را به دلیل ترس از اختلال در زنجیره های جهانی متوقف کرده بود. با این حال، محصولات کمتری برای ایالات متحده و متحدان برای تحریم کردن در واکنش به تشدید جنگ باقی مانده است.

در تحولات منطقه حاکم دبی، اخیرا در مراسمی از برنامه های توسعه صنعتی امارات با محوریت انقلاب چهارم صنعتی پرده برداشت. در قالب این برنامه قرار است سالانه 15 میلیارد درهم محصولات با فن‌آوری پیشرفته اماراتی صادر شود و اجرای 1000 پروژه فناوری در سراسر کشور تا سال 2031 مطابق با اولویت‌های ملی کشور در دستور کار قرار گیرد. در این راستا سرمایه گذاری 11 میلیارد درهمی در فناوری های پیشرفته و مراکز ملی برای توانمندسازی صنعتی و پرورش استعدادهای اماراتی در دستور کار خواهد بود. توافق کابل و عشق‌آباد درباره استملاک زمین های مسیر پروژه تاپی، آغاز کار این پروژه و ایجاد شبکه برای توزیع گاز از دیگر اخبار منطقه است. خط لوله گاز ترکمنستان تا مرزهای افغانستان رسیده‌است؛ اما تا اکنون کار عملی این پروژه در افغانستان آغاز نشده است. در قالب پروژه موسوم به تاپی بیش از۸۰۰ کیلومتر خط لوله گاز ترکمنستان از خاک افغانستان عبور می‌کند و سپس به پاکستان و هند می‌رسد. در صورت اجرایی شدن این خط، سالانه افغانستان از این رهگذر بیش از۴۰۰ میلیون دلار درآمد ترانزیتی خواهد داشت.

در بخش داده­های تازه آمارهای جدید سازمان جهانی گردشگری نشان می دهد که عربستان سعودی پربازدیدترین کشور عربی توسط گردشگران در طول سال جاری بوده است. بر اساس ارقام جدید منتشر شده توسط سازمان جهانی گردشگری، تاکنون بیش از 18 میلیون گردشگر از عربستان سعودی در سال 2022 بازدید کرده اند، امارات متحده عربی) با 14.8 میلیون گردشگر در رتبه دوم و مراکش با 11 میلیون گردشگر در رتبه سوم قرار گرفته اند.

داده های تازه دولت ترکیه نشان می دهد صادرات این کشور به عربستان سعودی با افزایش سالانه 180 درصدی در بازه زمانی ژانویه تا سپتامبر همراه بود.

در سال های گذشته روابط سیاسی دو کشور تیره بود. تجارت یکی از زمینه هایی بود که تنش در روابط ترکیه و عربستان سعودی بر آن شدیدا اثر گذاشت به گونه ای که صادرات به عربستان در سال 2021 با 92.2 درصد کاهش نسبت به 2020 همراه بود اما تجارت در سال جاری بهبود یافته است، زیرا آنکارا و ریاض وارد روند عادی سازی روابط شدند که تأثیر مثبتی بر روابط اقتصادی داشت.