مقدمه

موضوع اشتغال و دستیابی افراد به شغل با توجه به انبوه جمعیت جوان و فارغ التحصیل، یکی از موضوعات اساسی کشور محسوب می­­شود. بیکاری به عنوان یک پدیدی مخرب اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مطرح است و رفع آن همواره از جمله دغدغه­های برنامه ریزان بوده است.[1]

     ایران در فاصله دهه 1360-1330 با رشد بی­سابقه جمعیت مواجه شد، به طوری که معدل رشد جمعیت سالیانه حدود 3 درصد را پشت سر گذاشت. این امر منجر شد، جمعیت ایران در سال 1365 به حدود 50 میلیون نفر برسد. جمعیت ایران هر 20 سال،  تقریبا دو برابر شد. شرایط اجتماعی و سیاست­های کاهش جمعیت دولت در دهه 70 و 80 باعث شد نرخ رشد جمعیت از 9/3 در دهه 1365-1355 به حدود 2/1 در دهه 1395-1385 برسد، با این روند در حال حاضر شاهد نرخ رشد جمعیت کشور به صورت بسیار ملایم هستیم. جمعیت کشور بر اساس سرشماری عمومی نفوس مسکن سال 1395 به عدد 79926270 میلیون نفر رسید، از این تعداد 51 درصد مرد و 49 درصد زن هستند.

     طی تحولات ده سال گذشته جمعيت غيرفعال ­­­پيوسته درحال افزايش است.[2] تراكم جمعيت غيرفعال در افراد متولد دهه 60، توسعه آموزش عالي و گرايش جمعيت جوان به سمت افزايش تحصيلات عالي سبب شده اقتصاد ايران با يك تحول مهم در سمت عرضه نيروي كار مواجه باشد و جمعيت جوان و داراي تحصيلات عالي به خصوص زنان تصميم ورود به بازار كار بگیرند. موج ورود به بازار كار اتفاقي است که نرخ بيكاري و نرخ مشاركت را در آستانه تغييرات قابل توجه قرار داده است. از اين رو بحث ايجاد اشتغال با توجه به فرصت­هاي شغلي با ويژگي­هاي جمعيت جوان و داراي تحصيلات عالي، بيش از گذشته نياز به توجه و سياست­گذاري مناسب دارد. در حال حاضر هرم سنی جمعیت سال 1395 نشان می­دهد، سن 65-15 سال جامعه ، بخش اعظمی از جمعیت جامعه ایران را تشکیل می­دهد.

     در این شرایط در بستر تغييرات ساختار سنی در کشور ما فازي از تحولات جمعيتي آغاز شده است که نسبت جمعيت در سنين فعاليت به حداکثر خود مي‎رسد; به این شرایط «پنجره جمعيتي[3]» گفته مي‌شود. پنجره جمعيتي يک وضعيت موقتي در ساختار جمعيتي ايران است که در سال 1385 باز شده و برای حدود چهار دهه طول مي­کشد.[4]در این دوره فرصت مناسبی برای برنامه ریزی دقیق و حرکت کشور به سمت رونق اقتصادی و تولید و اشتغال وجود دارد. توجه نکردن به فرصت طلایی پیش رو می­تواند تهدیدی برای آینده کشور شود و مشکلات و معضلاتی به مراتب پیچیده‌تر ایجاد کند که می‌تواند هر کشوری را تا مدت­ها به مشکلات و عقب افتادگی­های سنگینی دچار کند.

1 کرباسی و همکاران،1387: 31   

[2]تمامي اعضاي (10 ساله و بيش­تر) خانوارها كه شاغل و يا بيكار (جوياي كار) نبوده‌اند

[3] Demographic Window of  Opportunity

 [4] سلیمی، دیلمی،گلاوش.پنجره جمعیتی یک مهبت یا یک موهبت پدیده ای مشکل افزا، کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، گروه علوم اجتماعی.1394.