مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در شصت و هفتمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه­ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین المللی در قالب بخش پژوهش­ها و کتاب­های تازه، ارائه شده است.

در بخش تحولات جهان، خبر از گردهم آمدن نمایندگان اتاق­ها در سیزدهمین کنگره اتاق‌های بازرگانی جهان و بحث و تبادل نظر در مورد ضرورت مقابله با چندپارگی اقتصاد جهانی، پایدار بودن زنجیره تأمین، ضرورت پرورش استعدادهای مناسب کسب و کار و اهمیت چندجانبه‌گرایی است. از سوی دیگر چین در مقابله با تلاش­های آمریکا برای جلوگیری از پیشرفت چین در صنعت تراشه ­سازی، صادرات فلزات خاکی کمیاب را که در تولید نیمه ­رساناها کاربرد دارند، محدود کرده و مدعی شده که غرب به همین واسطه، مسئول ایجاد اخلال در زنجیره تامین جهانی است. اتحادیه اروپا نیز همچنان بحث در مورد بهره‌برداری از درآمدهای حاصل از دارایی‌های ارزی بلوکه شده روسیه را بدون حصول نتیجه قطعی ادامه می­دهد.

در سطح منطقه و در لبنان، توده سرطانی و در حال رشد تورم، افزایش بدهی، کمبود کالا و تنش­های فرقه­ای، گریبان­گیر اقتصاد این کشور است و فساد گسترده سبب شده تا دولت، از انجام اصلاحات توصیه شده توسط دیده ­بان حقوق بشر و صندوق بین­ المللی پول شانه خالی کند. در نقطه مقابل، عربستان با درنوردیدن رقبای قدرتمند و در راستای دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز 2030 خود، توانسته رتبه نخست در شاخص استراتژی دولتی برای هوش مصنوعی را به دست آورد. امارات نیز با سرمایه گذاری در پایانه‌های بندری پاکستان و تعهد به انجام سرمایه‌گذاری در بخش انرژی پایدار این کشور، گامی هر چند کوچک در راستای رفع بحران کمبود ارز و کمبود سرمایه گذاری خارجی در این کشور برداشته است. امارات همچنین مذاکراتی را با اتحادیه اقتصادی اوراسیا به منظور انعقاد توافقنامه تجارت آزاد انجام داده که با پیشرفت قابل‌توجهی همراه بوده است.

در بخش پژوهش­های تازه، فائو در گزارش چشم­ انداز غذا، پیش­ بینی­ قیمت برنج، گندم، گوشت، شکر و غلات درشت را با توجه به شرایط آب و هوایی و پیامدهای ادامه ­دار جنگ روسیه و اوکراین ارائه کرده است. مؤسسه مکنزی نیز در تازه ­ترین گزارش خود به فرصت­های بالقوه رشد اقتصادی در آفریقا اشاره کرده و معتقد است در صورت غلبه بر نقصان­های زیرساختی، آفریقا قابلیت دستیابی به سریع‌ترین نرخ رشد اقتصادی را دارد. در ادامه بانک جهانی در دو گزارش مجزا، به موضوع مهاجرت و اثرات آن بر توسعه و نیز افزایش دمای هوا و اثرات آن بر فقر و نابرابری پرداخته است.

نهایتا در بخش کتاب­های تازه، دو کتاب تازه انتشار یافته "تحریم‌های مالی ایالات متحده و واکنش بین‌المللی علیه دلار" و "پارادایم تجارت جهانی: بازاندیشی کسب و کار بین‌المللی در جهان پس از همه‌گیری کرونا"، به اختصار معرفی شده­ اند.

عمان کشوری است که از دیرباز به موقعیت استراتژیک خود شناخته شده است، کشوری که خاورمیانه را با شبه قاره هند و آسیای جنوب شرقی مرتبط می کند. عمان با سابقه تجارت هزاران ساله، همواره یک بازیگر مهم در تجارت جهانی بوده است. در سال‌های اخیر، این کشور برنامه‌ای بلندپروازانه را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود فراتر از تولید نفت و گاز و تبدیل شدن به قطبی برای تجارت و سرمایه‌گذاری منطقه آغاز کرده است.

یکی از جنبه های کلیدی سیاست تجاری عمان، شکل دهی به موافقت نامه های تجارت آزاد (FTA) با چندین کشور و بلوک اقتصادی بوده است. این توافقنامه ها به کاهش موانع تجارت و سرمایه گذاری، رونق صادرات و جذب سرمایه گذاری خارجی به این کشور کمک کرده است. عمان در حال حاضر قراردادهای تجارت آزاد با ایالات متحده، اتحادیه اروپا، هند، چین، کره جنوبی، سنگاپور، استرالیا، ترکیه و چندین کشور دیگر دارد.

یکی دیگر از اجزای مهم سیاست تجاری عمان، توسعه مناطق ویژه اقتصادی (SEZs) بوده است. این مناطق طیف وسیعی از مشوق‌ها را برای کسب‌وکارهایی که به دنبال حضور در عمان هستند، از جمله معافیت‌های مالیاتی، ساده سازی بوروکراسی و دسترسی به زیرساخت‌هایی در کلاس جهانی ارائه می‌کنند. در حال حاضر، چهار منطقه SEZ در عمان وجود دارد: صحار، دقم، صلاله و المزونه.

افزون بر این تمرکز عمان بر تنوع بخشیدن به اقتصاد و گسترش نقش خود به عنوان یک مرکز تجاری منطقه ای  منجر به سرمایه گذاری در زیرساخت های حمل و نقل از جمله توسعه بندر صحار و ساخت ترمینال کانتینری جدید در بندر دقم شده است. این تحولات ارتباط عمان با سایر نقاط جهان را بهبود بخشیده و این کشور را به مقصدی جذاب تر برای شرکت هایی که به دنبال صادرات یا واردات کالا هستند تبدیل کرده است.

در حالی که سیاست تجاری عمان به طور کلی در ارتقای رشد اقتصادی و جذب سرمایه گذاری خارجی موفق بوده است، هنوز چالش هایی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از این چالش‌ها، نیاز به تنوع بیشتر اقتصاد فراتر از تولید نفت و گاز است که محرک اصلی اقتصاد عمان است. علاوه بر این، نیاز به ادامه سرمایه‌گذاری در برنامه‌های آموزشی وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که نیروی کار کشور دارای مهارت‌های لازم برای رقابت در یک اقتصاد جهانی به سرعت در حال تحول است.

به طور کلی، سیاست تجاری عمان بازتابی از سنت دیرینه این کشور به عنوان یک کشور تجاری است. عمان با ادامه سیاست هایی با هدف کاهش موانع تجارت و سرمایه گذاری، توسعه زیرساخت های حمل و نقل و تنوع بخشیدن به اقتصاد خود، شرایط مناسبی برای بهره برداری از موقعیت استراتژیک خود و تبدیل شدن به یک بازیگر مهم تر در تجارت جهانی دارد.