لجستیک به عنوان سیستم مدیریت جریان کالا و خدمات، نقش بسیار حیاتی در توسعه اقتصادی و رشد تجارت جهانی ایفا می‌کند. این حوزه، علاوه بر افزایش بهره‌وری و کارایی در حمل‌و‌نقل کالاها، تأثیر مستقیمی بر توانمندی کسب‌وکارها برای رقابت در بازارهای جهانی و افزایش سرعت و کیفیت ارائه خدمات دارد. بدیهی است بخشی از الزامات توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل وابسته به تامین تجهیزات لازم در این حوزه مانند تامین وسایل نقلیه مورد نیاز و کانتینر است.
عدم وجود زیرساخت‌های کافی در حوزه حمل‌و‌نقل، هزینه‌ تمام شده برای بنگاه‌ها را افزایش داده و توان رقابت‌پذیری آنها را کاهش می‌دهد و گاهاً موجبات از دست رفتن بازار مصرف را برای بنگاه‌ها فراهم می‌کند. لذا ضروری است سیاستگذار به طور مستمر نسبت به شناسایی الزامات زیرساختی این حوزه از جمله تامین کانتینر و تجهیزات لازم اقدام نماید و در صورت لزوم استراتژی‌های ضروری برای تامین آنها را به کارگیرد.
با توجه به وضعیت کنونی تامین کانتینر در ایران، این گزارش ضمن بررسی اثرات احتمالی کمبود کانتینر بر وضعیت بنگاه‌ها و سرریز آن بر متغیرهای کلان اقتصادی کشور، شرایط فعلی تولید و واردات آن در ایران مورد بررسی قرار می‌دهد و برای رفع چالش موجود، توصیه‌ای ارائه خواهد شد.

 مقدمه‌:

در چهار دهه گذشته، کانتینر به عنوان ابزار مناسب و ضروری بسته بندی بار از جایگاه ویژه ای در حمل و نقل بین المللی از طریق دریا برخوردار شده است.

 كانتينرهاي دريايي كه ما امروز مي بينيم در نيمه دوم 1950 ظاهر شدند اين كانتينرها زاييده‌ افكار شخصي بنام مالکوم مک لین[1] بود كه به عنوان پدر كانتينراسيون خوانده مي شود مكلين يك راننده كاميون در كاروليناي شمالي بود كه از سال 1955 با خريد شركت كشتيراني[2] با كشتي هاي بخاري كه آن زمان وجود داشت به عرصه كشتيراني وارد شد و آن را متحول ساخت. مكلين ايده استفاده از كانتينرها براي حمل و نقل كالاها را سالها قبل هنگامي كه در كنار كاميونش در اسكله منتظر رسيدن نوبتش بود در حين مشاهده تخليه كالاها از كاميونها و انتقال به درون كشتي در ذهن خود پروراند. او به اين مسئله مي‌انديشيد كه اگر بجاي تخليه و بارگيري كاميونها اين امكان وجود داشت كه خود كاميون را با كمي تغيير و اصلاح تخليه و بارگيري كرد چقدر اين فرآيند راحتتر، سريعتر و به صرفه تر بود. او بعد از خريد دو شركت ديگر كشتيراني شروع به انجام آزمايشاتي در مورد بكارگيري كانتينرها در كشتي هاي تانكري خود كرد و سرانجام در 26 آوريل 1956 يك تانكر از  بندر نیوآرک[3] در نيوجرسي به هوستون سفر كرد اين كشتي 58كانتينر در ابعاد 35 فوت را حمل مي كرد كه محموله آن مايعات بود. بعد از موفقيت كشتي مذكور، شش كشتي حمل كالا در سال 58-1957 به Trailerships تبديل شدند

كانتينراسيون امكان حمل و نقل چند وجهي (تركيبي) را ممكن مي سازد يعني حمل كل مسير از مبدا تا مقصد با استفاده از روشهاي گوناگون حمل و نقل مانند جاده اي، ريلي، دريايي و هوايي و همچنين مي توان از تركيب اين روشها استفاده كرد پيش از كانتينراسيون، كالا بايد طي مراحل تكراري كم كم در كاميون بارگيري مي شد و سپس به بندر حمل شده و دوباره به همان طريق از وسيله حامل تخليه شده و به دوباره در كشتي بارگيري مي شد اين روند يك فرآيند طاقت فرسا بود و زمان زيادي لازم داشت و لازم بود كشتي ها از 10 روز قبل در بندر حضور داشته باشند تا فرآيند تخليه و بارگيري كامل شود. با عرضه كانتينراسيون، فرستندگان شروع به چيدن كالاهايشان در كانتينرها و تحويل آنها به محوطه چيدمان كانتينرهاي بندر براي ارسال كردند. كشتي هايي كه به بندر مي رسيدند مي توانستند بسته به تعداد كانتينرهاي حمل شده توسط آنها طي يك الي دو روز اقدام به تخليه و بارگيري كانتينرها كرده و به سفر خود ادامه دهند.

 در تعاریف قدیمی، کانتینر محفظه ای است جهت حمل بار و مطابق با موسسه استاندارد بين المللي يك كانتينر حمل محموله عبارت است از يكي از تجهيزات حمل و نقل كه جهت تسهيل حمل كالاها بوسيله يك يا چند روش حمل و نقل بدون بارگيري واسطه اي بكار مي رود

اما در تعریف جدید، کانتینر قسمت توسعه یافته از کشتی کانتینر بر است. این تعریف جدید کاربردهای بسیاری دارد و هدف از تعریف جدید این است که می خواهند ارزش کانتینر را منوط به حضور آن بر روی کشتی و روی آب بدانند.

کشتی کانتینر بر نیز یک کشتی سلولار است که فقط برای حمل کانتینر ساخته شده است حال اگر تعداد کانتینر در هر سفر دریایی کمتر از ظرفیت کشتی باشد، عملا ظرفیت استفاده نشده زیان شرکت کشتیرانی است، در واقع باید کانتینر را جزو یکی از اجزای کشتی کانتینر بر حساب کنیم، این امر نشان دهنده اهمیت ویژه کانتینر برای کشتی های کانتینر بر است.

اختلافات فی مابین صاحبان کالا و یا تحویل گیرندگان کانتینر با مالک کانتینر و یا نمایندگان آنان همیشه موضوع مورد بحث محافل مختلف بوده است که بدلیل عدم آگاهی کامل طرفین نتیجه گیری سخت و طولانی مدت بوده است.

 تعریف صحیح اصطلاحات و فرایند حرکت کانتینر، فلسفه وجودی حق توقف و تفاوت مدل های محاسبه و تعرفه گذاری در کشورهای متفاوت، تاریخچه حق توقف و مدل اجرایی در ایران و همچنین فرایند تعرفه گذاری در ایران میتواند راهگشایی برای کوتاه و یا حذف کردن مجادلات احتمالی باشد.

[1] Malcolm MacLean

[2] Pan Atlantic Steamship

[3] Newark