بررسی گسترش زیرساخت های حمل و نقل ترکیبی و رفع موانع نرم افزاری در توسعه مناسبات ایران با اوراسیا با تکیه بر ظرفیت های متنوع گیلان
چکیده:
ایران در سالهای اخیر عضویت در ائتلافها و پیمانهای منطقهای و فرامنطقهای نظیر دی هشت، اکو، شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را به عنوان فرصتی برای گسترش روابط بینالمللی و تقویت مراودات و توانمندیهای اقتصاد خود در دوره تحریمها در دستور کار خود قرار داده است. لذا فارغ از استلزامات ناشی از مقابله با محدودیتهای بینالمللی ایجاد شده در قالب تحریمهای آمریکا و غرب، همکاری اقتصاد ایران با یک بلوک اقتصادی نظیر اتحادیه اقتصادی اوراسیا الگوی خوبی برای بهرهبرداری از فرصتها و چالشهای روندهای جهانی شدن و منطقهگرایی محسوب شده و در این میان استان گیلان با توجه به موقعیت استراتژیک خود به عنوان دروازه اصلی ورود و خروج کالاهای روسیه که مهمترین و بزرگترین عضو اتحادیه میباشد، در کنار دارا بودن مرز دریایی و ارتباطات با قزاقستان دومین اقتصاد قدرتمند اتحادیه مزبور و با بهرهمندی از مزیت قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال جنوب، نهتنها از امکان ارائه انواع حمل و نقل ترکیبی(ریلی،زمینی،دریایی و هوایی) برخوردار بوده بلکه با تکمیل زیرساختهای حمل و نقل ترکیبی و رفع موانع نرمافزاری و تکیه بر توانمندیهای متعدد تولیدی، صنعتی در زمینههای مختلف همچون فرآوری محصولات کشاورزی؛ در کنار وجود منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی، منطقه ویژه اقتصادی آستارا و سابقه مناسبات بازرگانی چند صد ساله می تواند به هاب مبادلات کالاهای کشورمان با اوراسیا تبدیل شده و همچنین پایهگذار مسیر ترانزیتی جدیدی برای گسترش مراودات اعضای این اتحادیه با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و غرب آسیا باشد.
براین اساس تحقیق پیش روی در آستانه توافق دو طرف برای اجرایی شدن موافقتنامه تجارت آزاد، در قالب پنج فصل ، یک (ادبیات تحقیق)، دو (معرفی اتحادیه اقتصادی اوراسیا)، سه (استان گیلان: فرصتها و چالشها)، چهار (تجزیه و تحلیل پرسشنامه طرح پژوهشی با محوریت واکاوی مهمترین موانع) و در نهایت پنج (نتیجهگیری) ؛ ابعاد مختلف و چگونگی تحقق این راهبرد را مورد بررسی قرار میدهد.
در فصل نخست ابتدا به ساکن به بیان اهمیت تحقیق پیش روی پرداخته و در ادامه کلید واژههای جهانی شدن، منطقهگرایی، ترانزیت، تجارت ترجیحی، کریدور شمال جنوب، اوراسیا و استان گیلان به منظور رسیدن به فهم مشترک در مبانی ادبیات تحقیق پیش روی تعریف و تبیین میشوند.
پایش تحولات تجارت جهانی (گزارش پنجاه و نه)
مرکز پژوهش های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
در پنجاه و نهمین گزارش از این سلسله گزارشها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقهای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیشبینی های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ترین نهادهای اقتصادی بینالمللی، در قالب داده های تازه مورد واکاوی قرار گرفته اند.
در بخش تحولات جهان، تصویب حدود 369 میلیارد دلار اعتبار با هدف گسترش انرژیهای تجدیدپذیر و فناوریهای پاک توسط آمریکا تبدیل به دغدغه ای برای اروپا و ژاپن در زمینه شکل گیری جنگ بر سر یارانه ها و ایجاد اختلال در صنایع سایر کشورها شده است. در ادامه انتقادات به عملکرد بایدن، مقامات این کشورها واشنگتن را به تبعیض علیه شرکتهای اروپایی و ژاپنی و زیر پا گذاشتن قوانین تجارت جهانی تحت نظارت سازمان تجارت جهانی متهم کردهاند. ترامپ که به نظر میرسد شانس بالایی برای انتخابات 2024 این کشور داشته باشد، وعده داده که در صورت برد، ضمن تغییر رویکرد در سیاستهای کلان این کشور، دست چین را از بازار آمریکا کوتاه کرده و با افزایش تعرفه های مربوط به این کشور، بودجه ساخت آمریکا را تامین نماید. در این سو ترکیه علیرغم وجود تحریم های متعدد، تجارت خود با روسیه را در سال 2022، به میزان تقریبا دو برابر سال قبل از آن افزایش داده که عمده این افزایش، مربوط به واردات نفت ارزان از روسیه است. همچنین این کشور مذاکرات خود با مکزیک را به منظور پیشبرد توافقنامه تجارت آزاد از سرگرفت تا ادامهای برای توافق سطح بالای صورت گرفته بین دو کشور در سال 2013 و تضمین کننده گسترش روابط تجاری دو طرف باشد.
در بخش تحولات منطقه، باز هم ترکیه با سفر به کشور دشمن خود، امارات متحده عربی، و تلاش برای برگرداندن روابط به سطح عادی و ایجاد صلح خبرساز بود. ترکیه علاوه بر این، با لغو تعرفههای گمرکی موجود بر روی محصولات کشاورزی ازبکستان، زمینه را برای توسعه همکاریهای صنعتی با این کشور نیز فراهم ساخت. ازبکستان همچنین از سوی پاکستان دعوت به پیگیری فرصتهای سرمایهگذاری در زمینه خودرو، فناوری اطلاعات و مواد معدنی طبیعی شد. کاهش شدید و چشمگیر ذخایر ارزی پاکستان موجب شده که این کشور برای عبور از بحران از چین درخواست وام نماید. عربستان نیز در ادامه تحولات توسعه ای خود، استراتژی ملی توسعه صنعتی جدیدی را در اکتبر 2022 و با هدف دستیابی به یک اقتصاد صنعتی مطرح نمود و با هدف بهبود شاخص اتصال شبکه ناوبری دریایی با خدمات حملونقل بینالمللی و خطوط کشتیرانی، یک سرویس جدید کشتیرانی را راه اندازی کرد که بندر ملک عبدالعزیز را به هند و عراق مرتبط کرده و عربستان را در مرکز اتصال سه قاره قرار میدهد. علاوه بر این با هدف افزایش بومیسازی فناوری برای صنایع پیشرفته، یک کارخانه اسفنج تیتانیوم را در شهر جزان تأسیس نموده است.
در بخش داده های تازه، طبق گزارش اخیر بانک توسعه اوراسیا، در سال 2022، سرمایهگذاری متقابل کشورهای مستقل مشترکالمنافع با چین، ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال افزایش بوده که حاکی از توسعه روابط سرمایهگذاری و همکاریهای تجاری و اقتصادی بین آسیای مرکزی، آسیای شرقی و کشورهای حاشیه خلیج فارس است. طبق این گزارش، روسیه همچنان بزرگترین سرمایه گذار اصلی در منطقه بوده و قزاقستان و آذربایجان به ترتیب پس از روسیه قرار دارند. خبر رشد فراتر از انتظار امارات نیز، در شرایطی که پیش بینی خوبی در مورد اقتصاد شش کشور شورای همکاری خلیج فارس در سال جاری وجود ندارد، از جمله مهمترین داده های تازه است.