ایران با داشتن ظرفیت‌های محیطی، نهادی و دانشی می‌تواند به امنیت غذایی پایدار دست یابد که تضمین‌کننده کفایت، سلامت و ارزش تغذیه‌ای فرآورده‌های کشاورزی برای جمعیت روبه رشد و در شرایط تغییر اقلیم باشد. از این منظر مدیریت بهینه و بهره‌برداری اصولی و پایدار از منابع تولید متناسب با توان اکولوژیکی و آمایش سرزمین به عنوان ضروریاتی مهم و لازمه انکارناپذیر در دستیابی و حفظ امنیت غذایی می باشد. در اسناد بالادستی کلیه برنامه‌های مصوب و در سیاست‌ها و راهبردهای توسعه توجه خاصی به برنامه ریزی‌های تأمین (تولید) مواد غذایی در داخل و دسترسی افراد جامعه به سبد غذایی موردنیاز مبذول شده است. لذا در این طرح فراهمی تولیدات کشاورزی در استان‌های شرق کشور (چهار استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی و سیستان و بلوچستان) در دو افق 5 ساله (1407-1403) و 10 ساله (1412- 1403) نسبت به 4 ساله منتهی به سال 1399 به عنوان دوره پایه در دو سناریوی کم آبیاری و آبیاری کامل (منطبق بر ظرفیت آبی منطقه شرق کشور) موردبررسی قرارگرفته است.

آب مهمترین عامل توسعه­ی اقتصادی در اقلیم­های خشک و نیمه خشک است. بنابراین مدیریت هوشمند آن، متضمن توسعه پایدار می­باشد. در شرایط فعلی خشکسالی­های متعدد، تقاضای روزافزون و بهره­برداری بیرویه از آب، نگرانی­های جدی را در مدیریت منابع آب و در نتیجه توسعه پایدار کشور ایجاد کرده است. متأسفانه بسیاری از فرصتها در زمینه به کارگیری استراتژیهای مدیریت ریسک جهت پیشگیری از ورود به شرایط بحرانی کنونی از دست رفته است و چاره­ای جز استفاده مؤثر از فرصتهای باقی مانده و اتخاذ استراتژی­های مدیریت بحران باقی نمانده است. در چنین شرایطی، ارتقاء بهره­وری آب می­تواند نقشی چند سویه را ایفا نماید. از یک سو می­تواند با کاهش مصرف آب بدون تغییر در آمد زارعین، به بهبود تراز آب سفره­های آب زیرزمینی کمک نماید و حقابه فراموش شده تالاب­ها و دریاچه­های خشکیده را تأمین کند و از سوی دیگر با بخشی از آب ذخیره شده، نیاز سایر بخش­ها نظیر شرب و صنعت را فراهم آورد. کاهش قیمت تمام شده و امکان افزایش درآمد زارعین از منافع دیگر بهبود بهره­وری آب است.

          در این راستا، مطالعه حاضر در دو بخش سازماندهی شده است. در بخش اول، استراتژیها و راهکارهای بهبود بهره­وری آب با بررسی مطالعات مختلف، مشورت با ذینفعان و جمع آوری سیستماتیک دیدگاه کارشناسان خبره استان فراهم آمده و با روش فازی چند معیاری مورد ارزیابی و اولویت بندی قرار گرفته­اند. در بخش دوم، اثربخشی بعضی از استراتژی­ها و راهکارهای بدست آمده در مرحله اول، با استفاده از مدل­های برنامه­ریزی ریاضی شبیه سازی و تحلیل شده است. برخلاف روال معمول، سعی شده است که از پرداختن به جزئیات مدل­ها و روش­های ریاضی که از منابع علمی، قابل دستیابی است، خودداری شده و بر نتایج ملموسی که می­تواند، سیاستگذاران را در اتخاذ تاکتیک­ها و فرآیندها، یاری نماید، تأکید شود.