بروشور اقتصاد به زبان ساده (شماره 32)- موضوع: ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال یا پولهای دیجیتال پولهای مجازی هستند که غالبا از تکنولوژیهای پیشرفته رمزنگاری شده استفاده میکنند که به آنها پولهای رمزنگاری شده یا رمزنهاده هم میگویند. ارز دیجیتال یا پول مجازی، نمایانگر ارزشی است که میتواند به طور دیجیتالی مبادله شود.
بحران مالی سال 2007 در نتیجه ارتباطات مالی و به ویژه پولی عرصه بینالملل، به سایر کشورها، حتی کشورهایی که از کانون بحران دور بودند، سرایت کرد. نتیجه بحران مالی، کاهش اعتماد به واسطههای مالی، سیستم عاملهای تجاری و سیستمهای پرداخت بود. به دنبال این اتفاقات، تلاشهای نوآورانه جهت ارائه راههای جایگزین عرضه خدمات به وسیله سیستم مالی، صورت گرفت. به طوری که امروزه ارزهای دیجیتال یا پولهای رمزنگاری شده حاصل این تلاشها است.
افزایش ارزش لحظه به لحظه تراکنشهای بازار "ارزهای دیجیتال" و عرضه رو به رشد انواع مختلفی از این ارزها با ویژگیهای مختلف را میتوان نشاندهنده گسترش روزافزون این بازارها دانست؛ به طوری که ارزش بازار کل ارزهای دیجیتال در پایان سال 2017 نسبت به ارزش بازار سال قبل 35 برابر شده بود. همچنین پربازدهترین بازار سال 2017 به بیتکوین و ارزهای رمزنگاری شده اختصاص داشت. گردش مالی این حوزه به قدری با رشد چشمگیر همراه بوده که از آن به «انقلاب صنعتی چهارم» یاد میشود. از این رو بروشور «اقتصاد به زبان ساده» به دنبال تشریح مکانیستم کارکرد ارزهای دیجیتال، مزایا و معایب آنها و همچنین تاثیرات آن در حوزه کلان اقتصادی بر بانک مرکزی و سیاستهای پولی میباشد.
در این بروشور مفهوم و تاریخچه ارزهای دیجیتال، راههای کسب و فرآیند خرید و فروش آنها که شامل تعریف کیف پول و کلیدهای عمومی و خصوصی است اشاره میشود. از جمله ویژگیهای ارزهای دیجیتال ناشناس بودن طرفین مبادله است که مانند شمشیری دولبه عمل میکند. در حالی که امکان تراکنشهای امن را برای افرادی که تمایلی به فاش شدن مبادلاتشان ندارند فراهم میکند، زمینهای مناسب جهت اقدامات مجرمانه مالی، تامین مالی تروریسم و فرار مالیاتی ایجاد میکند. پیچیدگی فنی، عدم ثبات و احتمال افت ارزش و حبابی بودن آنها، نوسانات ذاتی این ارزها از جمله معایبی هستند که در کنار مزایایی مانند سرعت مبادلات، هزینه پایین تراکنشها و مبتنی بودن بر تکنولوژی بلاکچین در این بروشور شرح داده شده است.
بررسی اثرات ارزهای دیجیتال بر بانک مرکزی و همچنین بر کارایی سیاستهای پول از ابعاد مختلف، با در نظر گرفتن پول عمومی یا همان سکه و اسکناس رایج در اقتصاد در کنار پولی خصوصی مانند ارزهای دیجیتال، موضوعی است که در بخش دیگر این بروشور مورد کنکاش و واکاوی قرار میگیرد.
جدیدبودن و ناشناخته بودن کامل همه ابعاد ارزهای دیجیتال، سبب اتخاذ مواضع گوناگون از سمت کشورهای مختلف در قبال این تکنولوژی رمزنهاده شده است به طوری که دامنهای از برخوردهای گوناگون از قانونگذاری کامل تا ممنوعیت کامل را در کشورهای مختلف میتوان مشاهده کرد. بررسی نحوه برخورد برخی از کشورها با این پدیده پولی در بخش «جایگاه حقوقی استفاده از ارزهای دیجیتال در قوانین کشورها» گردآوری شده است.
اثرات ارزهای دیجیتال بر اقتصاد کشورهایی مانند ایران که پول رایجی غیر از دلار دارند، شرایط متفاوتی را نسبت به سایر کشورها ایجاد میکند. از طرفی وجود تحریمهای اقتصادی اگرچه ممکن است در کوتاه مدت راهحل فرار از محدودیتهای ارزی برای تجار ایرانی باشد، اما در بلندمدت به دلیل محدود شدن دامنه فعالیت آنها، احتمال شفافیت طرفین مبادلات و قانونمند شدن قراردادهای ارزهای دیجیتال، در جهت ممانعت از جرایم مالی سایبری و فعالیتهای پولشویی، در آینده محدودیتهای بیشتری را برای ایرانیان ایجاد خواهد کرد. موضع بانک مرکزی ایران در قبال این ارزها و راهکارهای پیشروی تجار ایرانی در صورت فراهم شدن بسترهای قانونی لازم، در بروشور ارزهای دیجیتال مورد بررسی قرار گرفته است.