خلاصه مدیریتی

گزارش حاضر با هدف بررسي مفاهیم و شاخص های مربوط به کارآفریني و همچنین نظام های حمایتي و مشوق های مربوط به آن تهیه شده است. این گزارش به دنبال پاسخگویي به این سوالات است که یک کشور چگونه مي تواند شرایطي را مهیا نماید که زمینه برای شکوفایي کارآفرینان فراهم شود؟ و تجربه سایر کشورهای موفق در زمینه حمایت از کارآفریني چه بوده است؟

نتایج این مطالعه نشان مي دهد اصليترین اقدامات صورت گرفته در کشورهای موفق در زمینه توسعه کارآفریني، مواردی نظیر اصلاحات زیرساختي و نهادی، بهبود محیط کسب و کار، ایجاد ثبات اقتصادی، تضمین حقوق مالکیت، توجه به مقوله آموزش و تخصیص بودجه به امر تحقیق و توسعه بوده است که در کنار جوایز و مشوق های کارآفریني، توانسته نتایج مثبتي را به همراه داشته باشد. به عبارتي رشد و توسعه کارآفریني در کشورها، بدون بسترسازی های اولیه محقق نگردیده و مجموعه ای از اقدامات باید صورت گیرد تا کارآفریني شکوفا شود. از این رو تمرکز صرف بر حلقه نهایي یا اعطای جوایز کارآفریني به تنهایي سبب بلوغ کارآفریني در کشورها نشده و نمي توان انتظار موفقیت در این زمینه را داشت.

در ابتدای این گزارش، بعد از مقدمه، تعاریف مربوط به کارآفریني و شاخص های مطرح در زمینه بررسي کارآفریني توضیح داده شده است. طبق تعریف مؤسسه کارآفریني و توسعه جهاني، کارآفرین کسي است که توانایي درک نوآوری و تجاری سازی آن را دارد. کارآفریني نیز به معني استفاده از فن اوری نوین، نوآوری در فرآیندها و شیوه انجام کار است. در قسمت شاخص های کارآفریني به معرفي اجمالي برخي مقیاس های شاخص در ارتباط با اندازه گیری، تعریف، رتبه بندی کارآفریني اشاره مي شود.

یکي از شاخص های معرفي شده برای سنجش کارآفریني در این بخش، چارچوب OECD/EUROSTAT است که سه جریان جدا اما کاملا مرتبط با هم را تعیین مي کند که هر سه در شکل گیری، ارزیابي و سنجش ابزارهای سیاستي مرتبط با کارآفریني اهمیت دارند. این سه جریان عبارتند از" : عوامل تاثیرگذار" ،عملکرد کارآفریني" و "اثرات."

"عوامل تاثیرگذار" در واقع بازتاب عوامل کلیدی است که بر "عملکرد کارآفریني" تاثیر گذاشته و در واقع مجموعه فاکتورهایي است که محیط کارآفریني را در یک کشور شکل داده و در صورت مساعد بودن این محیط، عملکرد کارآفریني بهبود مي یابد. "عملکرد کارآفریني" هم شاخص هایي است که در آخر همه یا برخي از اهداف نهایي کارآفریني(اثرات) را از خود متاثر مي سازد. "اثرات" در واقع ارزش های ایجاد شده توسط کارآفرینان و کارآفریني در یک کشور است.

دیدهبان کارآفریني جهاني شاخص دیگری است که با هدف پایش، ارزیابي و ارائه داده های پژوهشي معتبر در رابطه با فعالیت های کارآفرینانه، از طریق نظرسنجي، اطلاعات مورد نیاز را در زمینه ادراک عمومي و ارزش های اجتماعي مربوط به کارآفریني، ویژگي های یک کارآفرین بالقوه، فعالیت های کارآفریني و نیز کیفیت زیست بوم کارآفریني ارائه مي دهد. سپس به شاخص کارآفریني جهاني پرداخته مي شود که این شاخص موفقیت کارآفریني را به ویژگي های محیط اقتصادی ملي و منطقه ای مرتبط دانسته و 14رکن را در سه زیر شاخص نگرش کارآفریني، توانایي های کارآفریني و مشوق های کارآفریني معرفي مي کند و با استفاده از امتیازدهي به هر کشور بر اساس ارکان مذکور، کشورها را رتبه بندی مي کند. در نهایت به کشورها بر اساس اطلاعات کسب شده در هر زیرشاخص، نمره مي دهد. آخرین مدل، سنجه کارآفریني کشورهای گروه G20است که در سال 2013توسط گروه ارنست و یانگ (EY ) طراحي شد و مدلي برای رتبه بندی کشورها بر اساس 5رکن کارآفریني معرفي مي کند. این 5رکن شامل دسترسي به منابع مالي، فرهنگ کارآفریني، مالیات و مقررات، آموزش و پرورش و حمایت های هماهنگ است. هدف از این مدل کمک به شناسایي نقاط قوت کشورها و فرصت های بهبود برای نقاط ضعف است.

در بخش چهارم کشور آلمان، به عنوان یک کشور موفق در حوزه کارآفریني و نمونه ای از یک کشور توسعه یافته و فن اوری محور بررسي شده است. آلمان به دلیل توان بالای نوآوری و صادراتي خود و نیز انعطاف پذیری بالای کسب و کارها، زیستبوم مناسبي برای کارآفریني دارد. بررسي تجربه این کشور نشان مي دهد که اصلاحات ساختاری هدفمند که موجبات ثبات اقتصاد کلان و بهبود محیط کسب و کار را فراهم آورد، در رأس سیاست های مربوط به تقویت کارآفریني قرار داشته است. علاوه بر این، حمایت های کارآفریني به منظور اثربخشي بیشتر، در قالب بسته­هایي شامل حمایت مالي، آموزش و مشاوره ارائه شده است. نقاط قوت آلمان در این زمینه، شامل سیستم آموزشي قوی، فرهنگ کارآفریني مستحکم، تامین مالي غیر بانکي برای بنگاه های نوپا، تلاش در جهت ساده سازی و حذف قوانین دست و پا گیر و ایجاد پیوند مؤثر بین کسب و کارها با فضای علمي و آموزشي است.

در ادامه همین بخش به بررسي تجربه کشور ترکیه، به عنوان یک کشور در حال توسعه که مشابهت های فرهنگي فراواني با ایران داشته و توانسته عملکرد قابل قبولي را در حوزه حمایت از کارآفریني در گروه کشورهای G20از خود نشان دهد، پرداخته است. کارآفریني به عنوان یکي از حوزه های در حال رشد در این کشور مطرح است. این کشور پیشرفت های چشم گیری در برخي جنبه ها از جمله فضای کارآفریني، کاهش قوانین دست و پاگیر و شروع کسب و کار داشته است. از جمله سیاست های موفق دولت ترکیه رشد سریع اعتبارات و افزایش وام های بانکي به کسب و کارهای کارآفرین، بهبود مداوم مقررات شروع کسب و کار و برنامه های حمایتي دولت برای بنگاه های نوپا است.

در بخش 5نیز منتخبي از بهترین عملکردها و برنامه های دولتي در راستای حمایت از کارآفرینان در سایر کشورها و در ذیل ارکان سنجه کارآفریني ارائه شده است.

با توجه به مطالعات کشوری انجام شده، به نظر مي رسد که تجربه سایر کشورها مي تواند راه گشای سیاست گذاران در ایران به منظور اتخاذ سیاست های اصولي در جهت رشد و شکوفایي کارآفریني باشد. اقداماتي نظیر اصلاح نهادهای حاکم بر جامعه، بهبود محیط کسب و کار، سیاست گذاری مؤثر و ایجاد هماهنگي بین فعالیت های مختلف، در کنار ارائه جوائز و سایر مشوق های انگیزشي به کارآفرینان در این راستا مي تواند مثمر ثمر باشد.