این گزارش با هدف بررسی ظرفیت‌های تجاری اوگاندا و شناسایی فرصت‌های صادراتی ایران به این کشور تدوین شده است. اتاق ایران می‌تواند با بهره‌گیری از این تحلیل‌ها، نقشه راهی عملی برای توسعه حضور تجاری و سرمایه‌گذاری در شرق آفریقا ترسیم نماید.
اوگاندا در قلب شرق آفریقا و در مجاورت بازارهای مهمی همچون کنیا، تانزانیا، سودان جنوبی و جمهوری دموکراتیک کنگو قرار گرفته است. این کشور با وجود محصور بودن در خشکی، از طریق کریدورهای شمالی و مرکزی به بنادر مومباسا و دارالسلام دسترسی دارد. موقعیت جغرافیایی اوگاندا، عضویت آن در سازمان‌های اقتصادی منطقه‌ای نظیر جامعه شرق آفریقا، کومسا و توافقنامه تجارت آزاد قاره آفریقا موجب شده است که این کشور به پلی برای دسترسی به بازاری متشکل از بیش از ۶۰۰ میلیون نفر در شرق و جنوب قاره بدل شود.
اقتصاد اوگاندا طی سال‌های اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده است؛ نرخ رشد تولید ناخالص داخلی از ۳ درصد در ۲۰۲۰ به بیش از ۶ درصد در ۲۰۲۴ رسیده و پیش‌بینی می‌شود با آغاز تولید نفت در سال‌های آتی به بالای ۱۰ درصد نیز برسد. تورم کنترل‌شده، ثبات نسبی ارز و سیاست‌های اصلاحی مالی، محیطی جذاب برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرده است. بخش خدمات ۴۲ درصد از GDP، کشاورزی (۲۶ درصد) و صنعت (۳۲ درصد) سه پایه اصلی اقتصاد اوگاندا هستند. فرصت‌های کلیدی برای ایران در این کشور به شرح زیر است:
- کشاورزی و کشت فراسرزمینی: اوگاندا با زمین‌های حاصلخیز، منابع آبی فراوان و نیروی کار ارزان، بستری مناسب برای کشت محصولات استراتژیک ایران (غلات، دانه‌های روغنی، ذرت، شکر و نهاده‌های دامی) فراهم می‌کند. این فرصت می‌تواند در قالب کشت فراسرزمینی و صادرات فناوری کشاورزی ایران اجرایی شود.
- محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی: اوگاندا به‌شدت به واردات دارو وابسته است و ایران می‌تواند با بهره‌گیری از صنعت داروسازی پیشرفته خود، سهمی از این بازار به دست آورد. همچنین تجهیزات پزشکی، بیمارستانی و خدمات درمانی ایرانی قابلیت صادرات و سرمایه‌گذاری مشترک دارند.
- خدمات فنی و مهندسی و زیرساخت: اوگاندا در حال توسعه شبکه راه، انرژی و پالایشگاه‌هاست. ایران می‌تواند با صدور خدمات فنی و مهندسی، ماشین‌آلات و تجهیزات عمرانی در این پروژه‌ها مشارکت داشته باشد.
- انرژی و نفت: با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز اوگاندا، نیاز این کشور به فناوری استخراج، پالایش و انتقال انرژی فرصت خوبی برای همکاری و سرمایه‌گذاری ایران ایجاد می‌کند. صادرات تجهیزات مرتبط با برق، انرژی خورشیدی و ساخت پالایشگاه‌ها از جمله زمینه‌های قابل توجه است.
- صنایع غذایی و تبدیلی: صادرات فناوری و سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی (قهوه، چای، میوه‌های گرمسیری، سبزیجات و ماهی) نه تنها ارزش افزوده بالاتری ایجاد می‌کند بلکه ایران را به حلقه‌ای مهم در زنجیره ارزش غذایی شرق آفریقا بدل می‌سازد.
- صنایع ساختمانی و مصالح: افزایش شهرنشینی و پروژه‌های عمرانی در اوگاندا تقاضای بالایی برای سیمان، فولاد، کاشی، سرامیک و خدمات ساختمانی ایجاد کرده است؛ ایران می‌تواند بخشی از این تقاضا را تأمین کند.
با وجود فرصت‌های قابل توجه، حضور ایران در بازار اوگاندا با چالش‌هایی روبه‌روست: فاصله جغرافیایی و هزینه‌های حمل‌ونقل بالا، نبود خطوط مستقیم بانکی و مشکلات مالی ناشی از تحریم‌ها، رقابت شدید چین و هند و ضعف شناخت تجار اوگاندایی از ظرفیت‌های ایران. برای غلبه بر این موانع، راهکارهایی همچون استفاده از تهاتر کالا، بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی، حضور فعال در نمایشگاه‌های تجاری شرق آفریقا و ایجاد دفاتر بازاریابی و نمایندگی مشترک ضروری است. از اینرو پیشنهادهای اجرایی برای اتاق ایران می تواند به شرح زیر باشد:
- تشکیل کمیته مشترک ایران–اوگاندا در اتاق بازرگانی با مأموریت شناسایی فرصت‌ها و حمایت از تجار.
- ایجاد کنسرسیوم‌های صادراتی در حوزه دارویی، کشاورزی و خدمات فنی و مهندسی برای ورود منسجم به بازار اوگاندا.
- اعزام هیأت‌های تجاری هدفمند و پذیرش هیأت‌های اوگاندایی برای آشنایی با ظرفیت‌های ایران.
- سرمایه‌گذاری در مراکز لجستیکی و انبارداری در اوگاندا یا کشورهای همسایه جهت تسهیل توزیع کالا.
بطور کلی اوگاندا با جمعیت جوان، رشد اقتصادی سریع، دسترسی به بازار منطقه‌ای گسترده و منابع طبیعی غنی، یک مقصد مهم برای گسترش روابط اقتصادی ایران در آفریقاست. بهره‌گیری از ظرفیت‌های مکمل دو کشور در حوزه کشاورزی، دارو، انرژی و خدمات فنی می‌تواند به ارتقای پایدار روابط اقتصادی و افزایش حضور ایران در شرق آفریقا منجر شود. شرط تحقق این امر، تدوین نقشه راه تجاری، هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی و حمایت نهادی از فعالان اقتصادی است.