شماره بیست و سوم مجموعه بروشورهای اقتصاد به زبان ساده به بحث "اقتصاد زیرزمینی" اختصاص یافته است. در این گزارش تلاش شده است تا ضمن جمع آوری تعاریف متنوع و گسترده موجود از مبحث اقتصاد زیرزمینی، تصویر جامعی از این مفهوم برای خواننده ارائه شود. همچنین ضرورت مطالعه اقتصاد زیرزمینی به عنوان چالشی در پیش روی مسیر توسعه اقتصادی و به ویژه در مورد کشورهای در حال توسعه که درآمد کمتری نسبت به کشورهای توسعه یافته دارند، بررسی شده است.
دو دیدگاه رایج وجود دارد که یکی معتقد به نقش عواملی از قبیل بار مالیاتی و تامین اجتماعی به عنوان عوامل اصلی ایجاد اقتصاد زیرزمینی است و دیگری بر نقش عوامل نهادی تاکید داشته و اقتصاد زیرزمینی را در بستر نقصانهای نهادی بررسی میکند. به دیدگاه اول انتقادی نیز وارد است و از همین منظر گزارش ضمن بررسی اجمالی هر دو دیدگاه، در ادامه به بسط و توضیح نقش عوامل نهادی در ایجاد اقتصاد زیرزمینی میپردازد. به همین منظور نقش نقصان های نهادی مرتبط به صورت مجزا مورد بازبینی قرار گرفته و کانالهای اثر هر کدام توضیح داده شده است. به علاوه تاثیر وجود بخش زیرزمینی بر کل اقتصاد و مقولاتی از جمله رقابت، سیاستهای دولت، بهره وری و توسعه آورده شده و سپس وضعیت محیط نهادی ایران با توجه به شاخصهای موجود در گزارشهای بین المللی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس نتیجه گیری شده که ضعفهای نهادی از قبیل فساد فراگیر، عدم امنیت حقوق مالکیت، بار مقرراتی بالا، کیفیت نامناسب خدمات بخش عمومی و عدم پاسخگویی دولت و ناکارآمدی سیستم مالیاتی، سبب تشدید عواقب وجود اقتصاد زیرزمینی در کشوری مانند ایران خواهد شد. لذا شناسایی، بررسی و اصلاح نهادهای حاکم بر کشور، باید در دستور کار دولت قرار گیرد.