به منظور آشنایی هرچه بیشتر فعالین اقتصادی با مفاهیم اقتصادی و به­ کارگیری صحیح این موارد در تحلیل­های اقتصادی محیط کسب­و کار، ایده تهیه و ارائه بروشورهایی با عنوان "اقتصاد به زبان ساده" در معاونت اقتصادی اتاق ایران طرح گردید و توسط مرکز تحقیقات و بررسی­های اقتصادی به اجرا درآمد. شماره هفدهم این بروشور به بحث "اشتغال و ابعاد اهمیت آن" اختصاص یافته است.

در حال حاضر مسئله اشتغال و دستیابی افراد به شغل مورد نظر یکی از مهمترین و اساسی­ترین نیازهای جوامع و از اهداف توسعه پایدار در اغلب کشورها محسوب می­شود. اشتغال متغیری است که از طریق تعادل در بازار کار حاصل می­شود، لذا با توجه به اینکه بازار کار از یک سو تحت تاثیر سایر بازارها و بخش­های اقتصادی قرار دارد و از سوی دیگر نیز میزان بیکاری و اشتغال در بازار کار بر میزان نابرابری، فقر و محرومیت، سلامتی و بهداشت، آسیب­های روانی، جرم و ناآرامی سیاسی در هر جامعه موثر است، بنابراین قدم اول برای رفع مسئله بیکاری و ایجاد اشتغال در هر کشور، شناخت درست از بازار کار است. از همین رو در این نسخه از بروشور به تعریف بازار کار و اصلاحات و مفاهیم مرتبط با آن پرداخته شده است.

نقطه مقابل موضوع اشتغال، پدیده بیکاری است؛ به نحوی که یکی از دغدغه ­های اصلی سیاستگذاران و برنامه ­ریزان اقتصادی، کاهش نرخ بیکاری به عنوان یک پدیده مخرب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و فراهم کردن زمینه­ های مناسب در راستای توسعه اشتغال می­باشد. بررسی­های متعدد نشان می­دهند که بخش اعظم ناهنجاری­های اجتماعی شناخته شده در سطح دنیا به گونه­ای به مسئله بیکاری مرتبط می­باشند. پدیده بیکاری انواع مختلفی دارد که در یک تقسیم ­بندی کلی به چهار نوع قابل تقسیم است، لذا قسمتی از بروشور به تعریف آنها اختصاص یافته است.

نکته حائز اهمیت این است که اغلب در تحلیل­های بررسی وضعیت بازارکار، صرفاً نرخ بیکاری مورد توجه قرار می­گیرد؛ این در حالیست که نرخ بیکاری به دلیل دارا بودن محدودیت­هایی از قبیل عدم ارائه اطلاعات در خصوص نوع بیکاری و مدت زمان آن، مغفول ماندن بیکاری زنان و جوانان و مسائلی از این دست، به تنهایی قادر به ارائه تصویری واقعی از بازار کار و شرایط آن نیست. بنابراین در تحلیل وضعیت بازار کار، تکیه صرف بر نرخ بیکاری منجر به دور شدن از تصویر حقیقی بازار کار و غافل شدن سیاستگذاران از تبعات و اثرات نامطلوب بیکاری در جامعه می­شود. لذا برای جلوگیری از این امر، لازم است که در تحلیل بازار کار، سایر شاخص­های موجود نیز مورد توجه قرار گیرند. در همین راستا در بخشی از این بروشور، به تعریف شاخص­های کلیدی بازار کار و بررسی وضعیت این شاخص­ها در بازار کار ایران پرداخته شده است.

آمارها و شاخص­های موجود گویای این حقیقت هستند که وضعیت بازار کار در کشور چندان مساعد نیست و عدم برقراری تعادل در این بازار موجب گردیده که بیکاری به عنوان یکی از مهمترین چالش­های اقتصادی- اجتماعی کشور تلقی شود. با توجه به اینکه سال پیش­رو از سوی مقام معظم رهبری تحت عنوان "اقتصاد مقاومتی: تولید و اشتغال" نام­گذاری شده است، لذا اقدام اساسی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار، تمرکز ویژه بر مسئله اشتغال مولد و پایدار می­باشد. نکته قابل توجه این است که افزایش یا کاهش نرخ اشتغال به شدت متاثر از سایر عوامل اقتصادی به ویژه تولید است. لذا گام نخست برای دستیابی به اقتصادی مقاوم و افزایش اشتغال، اتخاذ رویکرد تولید محور در کشور است و لازمه تولید محور بودن یک اقتصاد، وجود چارچوب نهادی کارآمد و پشتیبان تولید می­باشد.

خلاصه مدیریتی
جوانان و اشتغال دو مفهومی هستند که در دهه گذشته بسیار مورد توجه واقع شده ­اند. در واقع با توجه به نرخ رشد بیکاری جوانان و افزایش این نرخ نسبت به بیکاری کل، نیاز به ارائه راهکاری برای حل این معضل و ایجاد شغل برای جوانان مورد توجه جدی واقع شده است. 

فعالیت­های کارآفرینانه در کنار رشد اقتصادی به ایجاد اشتغال نیز کمک می­کند. در واقع نرخ بالای بیکاری موجب تمرکز دوباره دولت­ها به فعالیت­های کارآفرینی به منظور غلبه بر این مشکل شده است. در بسیاری از کشورها در کنار اقدامات و سیاست­های دولتی، اتاق­های بازرگانی، انجمن­های کسب و کار و مراکز رشد کسب و کار از جمله دیگر نهادهایی هستند که برنامه­ های حمایتی از رشد و توسعه کارآفرینی ارائه می­دهند.

البته مشارکت در برنامه ­های کارآفرینی به جز کمک به رشد اقتصادی برای اتاق­ها منافع دیگری نیز در بردارد. اتاق­های بازرگانی از طریق برنامه­ های کارآفرینی برای جوانان می­توانند تعداد اعضای خود را افزایش داده، به بخش خصوصی اجازه دهند در مسیر اقتصاد باثبات سرمایه­ گذاری کرده، ظرفیت جوانان را توسعه بخشیده و نسل جدید کارآفرینان را ایجاد کنند. اتاق­ها با آموزش جوانان کمک می­کنند تا دسترسی راحت­تری به نیروی کار یا از طریق ایجاد یک کسب و کار جدید و یا بوسیله پیوستن به یک کسب و کار موجود بوجود آید.

برنامه ­های اشتغال و کارآفرینی جوانان در اتاق­های بازرگانی به اشکال مختلفی ارائه می­شود. اتاق­ها به دلیل شبکه ارتباطی قوی که با جامعه کسب و کار داشته و همچنین به دلیل طیف وسیع خدمات حمایتی که به کسب و کارها ارائه می­دهند توانایی زیادی در توسعه مهارت­های کارآفرینی و طرح و اجرای برنامه­ های مرتبط با این موضوع دارند. این برنامه ­ها از کارگاه­ های آموزشی تا رقابت کسب و کارها برای ارائه طرح­هایی که با نیازهای کارآموزی جوانان یک منطقه منطبق باشد را شامل می­شود.

به طور مثال بنیاد اتاق بازرگانی ایالات متحده که وابسته به اتاق بازرگانی این کشور است، با همکاری و حمایت مالی از آکادمی کارآفرینی جوانان در آمریکا یک سری برنامه ­های  بعد از پایان تحصیل برای دانش­ آموزان مقطع راهنمایی و دبیرستان ارائه می­دهد. از طریق این برنامه ­های یکساله، دانش ­آموزان در مقاطع تحصیلی 6 تا 12، ایده ­های تجاری خلق کرده، تحقیقات بازار انجام داده، طرح کسب و کار نوشته، به سرمایه­ گذاران وصل شده و در نهایت شرکت خود را دایر می­کنند.

اتاق بازرگانی آمریکا در سال 2011 در جمهوری قرقیزستان، جلسات آموزشی را برای مقامات رسمی دانشگاهی در راستای ایجاد مراکز توسعه شغلی در بیشکک برگزار کرد. در نتیجه این ابتکار، در حال حاضر 10 دانشگاه در بیشکک دارای مراکز شغلی جدید یا پیشرفته هستند. همچنین این اتاق در ترینیداد و توباگو انجمن ملی بهره ­وری جوانان را تاسیس کرد تا فعالیت­های گوناگون دانشجویان از این طریق هماهنگ شده و برای تقویت مهارت­هایشان به آنها کمک شود.

کارآفرینان شرکت­های نوپا در ایتالیا می­توانند از کمک­های 91 اتاق که به صورت تخصصی در زمینه کارآفرینی فعال هستند استفاده نمایند. در واقع در این اتاق­ها باجه کمک به شرکت­های نوپا وجود دارد که تحت برنامه "خدمات به شرکت­های جدید" به ارائه کمک­های رایگان به کارآفرینان می­پردازند.

برنامه "نسل جدید" اتاق بازرگانی اوستیای شمالی در روسیه، یک برنامه مربوط به کارآفرینی برای جوانان فارغ ­التحصیل از مدارس فنی یا حرفه­ ای است که به­ دنبال راه ­اندازی کسب و کار خود بوده و به یاری اتاق­های مذکور موفق به دریافت منابع مالی برای این کار شدند. اتاق بازرگانی و صنعت اوستیای شمالی با مشارکت هفت اتاق منطقه­ ای، امکان دسترسی جوانان با مهارت را به سرمایه فراهم می­کند تا آنها بتوانند کسب و کار خود را راه­ اندازی کنند.

اتاق بازرگانی و صنعت یونان- استرالیا نیز طی یک برنامه کارآموزی، جوانان جویای کار را به کسب و کارها، اهالی حرفه و دیگر سازمان­هایی که دوره­ های کارآموزی ارائه می­دهند متصل می­سازد. کارآموزان علاوه بر آموزش، تجربه کاری و مشاوره با سازمان­های استخدام­ کننده، از حمایت و مشاوره اتاق در طول دوره کارآموزی خود منتفع می­شوند.

به جز این نمونه­ های موفق از اتاق­های بازرگانی دنیا، اتاق شیراز هم یک برنامه اثربخش در زمینه توسعه اشتغال اجرا کرده که این برنامه توانست در رقابت جهانی اتاق­های بازرگانی در سال 2017 در بخش پروژه بهترین توسعه کسب و کار و اشتغال جزو 5 نامزد نهایی این بخش شود. اتاق بازرگانی شیراز با همکاری برخی نهادها و با هدف توسعه گیاهان دارویی در استان فارس در نوامبر سال 2014 همراه با شکل­ گیری ستاد گیاهان دارویی، کمیته بازاریابی گیاهان دارویی را با بودجه 97 هزار دلاری پایه­ گذاری کرد. هدف از این پروژه گسترش کشت گیاهان دارویی دارای مزیت نسبی برای تولید در استان فارس و جایگزینی آنها با محصولات با نیاز آبی بالا، رونق مجدد کشاورزی استان و به تبع آن ایجاد اشتغال پایدار و ارتقاء سطح معیشت روستائیان استان است. این طرح موفق شد در سال اول فعالیت خود برای 7100 نفر- روز و در سال دوم برای 4300 نفر- روز اشتغال ایجاد کند که این رقم تنها مربوط به بخش تولید گیاهان دارویی می­باشد.