مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می ­گیرند.

در سی و هفتمین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته­ اند.

در بخش تحولات جهان، بسته تحریمی جدید اتحادیه اروپا علیه روسیه ارائه شد که این بسته طلای روسیه را هدف قرار می ‌دهد، محدودیت‌ های تجاری بیشتری را بر صادرات ماشین‌آلات اعمال می‌ کند و بیش از 50 فرد و نهاد را به لیست تحریم ‌ها اضافه می‌ کند. در مورد طلا، این پیشنهاد، واردات، خرید یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم طلای منشأ روسیه، صادر شده از روسیه پس از لازم ‌الاجرا شدن این تحریم ‌ها را ممنوع می‌ کند. در مقابل روسیه نیز از اهرم گاز در مقابل این اتحادیه استفاده می کند. قطع احتمالی جریان گاز روسیه به اروپا از مهم ‌ترین ریسک‌ ها در اقتصاد سیاسی بین‌الملل کنونی است. وقوع چنین سناریویی در زمستان پیش رو به طور فزاینده ‌ای رهبران اتحادیه را نگران می‌ کند. کشورهای اروپایی در صورت توقف کامل جریان گاز روسیه یا تمدید قطعی برنامه‌ریزی ‌شده در خط لوله نورد استریم 1، برنامه ‌هایی را برای مدیریت عرضه گاز و حتی سهمیه ‌بندی انرژی در دست اجرا دارند. از سوی دیگر وزیر صنعت و تجارت روسیه در جلسه دومای دولتی، اعلام کرد که این کشور باید سیاست اقتصادی خود را بر اولویت دادن به نیازهای داخلی متمرکز کند. او تأکید کرد که برای دستیابی به این هدف، روسیه باید سیاست صنعتی خود را اصلاح کند. در این راستا لازم است سیاست صنعتی بازار محور به سیاست تضمین حاکمیت تکنولوژیک تبدیل شده و ماشین‌آلات و تجهیزات وارداتی باید به ‌تدریج با نسخه ‌های روسی جایگزین شوند.

  مهمترین رویداد در منطقه در این هفته   سفر بایدن به عربستان بود. این سفر عمدتاً از زاویه تنش ‌های ژئوپلیتیک و نیز نقش عربستان در امنیت انرژی جهانی مورد بررسی قرار گرفت. اما این سفر نتایج اقتصادی دیگری نیز داشت از جمله حضور عربستان در طرح کلان موسوم به مشارکت برای زیرساخت و سرمایه‌گذاری جهانی و گسترش همکاری در زمینه­ هایی نظیر فناوری 5G/6G، امنیت انرژی، انرژی ‌های پاک و صنعت فضایی.   بایدن در این سفر همچنین در پی پیوند زدن اسرائیل به اقتصادهای منطقه بود. در این سفر، مجموعه اقتصادی جدیدی با مشارکت آمریکا، هند، اسرائیل و امارات عربی متحده شکل گرفت و دستور کارهایی برای پیشبرد همگرایی اقتصادی میان اعضا تعیین شد. تلاش   امارات و ترکیه برای شکل‌دهی به مشارکت جامع اقتصادی، کوشش پاکستان برای الحاق   ترکیه به کریدور اقتصادی چین - پاکستان   و موافقت صندوق بین‌المللی پول با تقاضای پاکستان برای دریافت وامی جدید از دیگر تحولات منطقه بود.

  داده ‌های تازه نیز نشان می دهد که مازاد تجاری چین رکورد زد. داده‌های جدید گمرک نشان می­ دهد که صادرات این کشور در ماه ژوئن نسبت به مدت مشابه سال گذشته 17.9 درصد افزایش ‌یافته و به 331.2 میلیارد دلار رسیده است. در این مدت واردات تنها 1 درصد افزایش یافت و به 233.3 میلیارد دلار رسید که باعث افزایش 90 درصدی مازاد تجاری نسبت به سال گذشته شد. اروپا نیز برای اولین ‌بار در شش سال گذشته از آسیا پیشی گرفته و به بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت آمریکا تبدیل شده است. این تغییر می‌ تواند نشانه‌ ای از همپوشانی فزاینده ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک اروپا و آمریکا باشد.

 مرکز پژوهش ­های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش ­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش ­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می ­گیرند.

در سی و پنجمین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش­بینی ­های اقتصادی تهیه شده توسط بزرگ ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد واکاوی قرار گرفته ­اند.

در بخش تحولات جهان، سرمایه‌گذاری 600 میلیارد دلاری گروه 7 برای رقابت با ابتکار کمربند و راه چین خبرساز شد. در اجلاس سران گروه 7 بر سر استراتژی کلان رقابت ژئواکونومیک با چین توافقاتی صورت گرفته و وعده سرمایه‌گذاری 600 میلیارد دلاری در زیرساخت ‌های کشورهای درحال‌توسعه داده شد. این توافق در قالب راهبرد کلان موسم به"مشارکت در توسعه زیرساخت‌ ها و سرمایه‌ گذاری در پهنه جهانی" اجرایی خواهد شد.

  در تحولات منطقه ‌ای  محمد بن سلمان در روزهای اخیر راهی طیفی از کشورهای منطقه شد تا سیاست منطقه ‌ای عربستان را گامی به ‌پیش ببرد. یکی از مقاصد این سفر مصر بود. در پی سفر ولیعهد عربستان سعودی به مصر، دو کشور 14 توافقنامه و یادداشت تفاهم به ارزش 7.7 میلیارد دلار امضا کردند. در سفر به ترکیه مقامات بازرگانی عربستان اعلام کردند که این کشور، تحریم غیررسمی خود علیه صادرات ترکیه را لغو کرده است و هیچ محدودیت گمرکی برای کالاهای ترکی در عربستان سعودی وجود ندارد. اردن یکی دیگر از مقاصد سفر منطقه ‌ای بن سلمان در هفته گذشته بود. در جریان این سفر قراردادهای اقتصادی مهمی میان دو کشور در حوزه ‌های معدن، ساخت ‌و ساز، انرژی اتمی، واردات و صادرات امضا شد.

مصر نیز در پی فشارهای اقتصادی اخیر تلاش های تازه ­ای برای احیای روابط سیاسی در راستای بهره ­برداری اقتصادی داشته است. امیر قطر برای نخستین ‌بار پس از تنش‌ های سال 2017 که منجر به تیرگی روابط این کشور با عربستان، امارات و مصر شد، راهی قاهره شد تا دوره‌ ای تازه در روابط سیاسی دو کشور را شکل دهد. یکی از محورهای این دیدار سرمایه‌گذاری قطر در مصر بود. در خلال این دیدار مقامات مصری اعلام کردند که سرمایه‌ گذاران قطری فرصت مشارکت در حدود 50 پروژه سرمایه‌گذاری در مصر را دارند. مصر همچنین با روسیه توافق کرد که دوکشور از ارزهای محلی خود در معاملات تجاری دوجانبه استفاده کنند. وزیر تجارت و صنعت مصر اخیراً گفته است که قاهره مکانیسم پرداختی را برای استفاده از روبل روسیه در مبادلات تجاری با مسکو ایجاد خواهد کرد. در اقدامی دیگر رسانه‌ها از سفر یک هیئت مصری متشکل از 12 تاجر و اعضای فدراسیون صنایع مصر برای اولین ‌بار پس از 10 سال به اسرائیل خبر دادند. هیئت مصری در این سفر با مقامات اسرائیلی از سازمان‌ های مختلف از جمله انجمن تولیدکنندگان اسرائیل، فدراسیون اتاق ‌های بازرگانی اسرائیل و مؤسسه صادرات اسرائیل دیدار کرد.

دولت طالبان از موافقت ازبکستان برای اجرای کریدور ریلی موسوم به ترنس افغان خبر داده است. قرار است در نشست آتی بازسازی افغانستان که در تاشکند ازبکستان برگزار می ‌شود، در مورد نحوه تأمین مالی این پروژه، توافق صورت گیرد. اخیراً بخش خصوصی روسیه نیز تفاهم‌ نامه ‌ای با اتاق بازرگانی افغانستان امضا کرده است. در قالب این تفاهم واردات گاز، گندم و سایر محصولات از روسیه و صادرات محصولات کشاورزی افغانستان به روسیه از طریق خط ریلی حیرتان مزار صورت خواهد گرفت.

 اما داده­ های تازه نشان می ­دهد واکنش شرکت ‌های چینی به تحریم روسیه دوگانه بود. درحالیکه فعالیت شرکت ‌های مهم چینی اغلب تداوم ‌یافته، شرکت ­های بزرگ نفتی چین و نیز بانک ­های بزرگ این کشور همکاری با روسیه را متوقف کرده یا کاهش داده ­اند و یا از طریق زیرمجموعه­ های خود در بازار روسیه فعالیت می ­کنند.

گزارش تازه انکتاد در مورد سرمایه ‌گذاری خارجی در جهان نیز داده ‌های قابل تأملی ارائه می ‌کند. آمریکا همچنان به ‌عنوان جذاب‌ترین مقصد سرمایه ‌گذاران مستقیم خارجی در سال 2021 باقی ‌مانده است. در محیط همسایگی ایران، موقعیت امارات و اسرائیل در مکان­ های 12 و 19 قابل‌توجه است.