مرکز پژوهش­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در هشتاد و ششمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ­ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین ­المللی در قالب بخش پژوهش­ها و کتاب­های تازه، ارائه شده است.

در حالی که چین در حال گسترش بازارهای خود به اتحادیه اروپا است و در سال 2023 برای هشتمین سال متوالی، عنوان برترین شریک تجاری آلمان را به خود اختصاص داده، آمریکا باز هم خواستار محدود کردن دسترسی چین به بازار فولاد و آلومینیوم این کشور شده است. روسیه نیز همچنان در حال مقابله با سیل فزاینده تحریم­های آمریکا بوده و به تازگی از تجارت مس، نیکل و آلومینیوم با ایالات متحده و بریتانیا محروم شده است. اگرچه روسیه در پاسخ به این تحریم­ها تلاش کرده تا سهم ارزهایی غیر از دلار را در سیستم تسویه خود افزایش دهد.

در سطح منطقه نیز، آمریکا با تهدید به قطع تبادلات ارزی، شرکت­های ترک را در تجارت با روسیه تحت فشار گذاشته است. ترکیه اما علی­رغم عضویت در پیمان ناتو، خواهان حفظ و تعمیق روابط اقتصادی و سیاسی خود با روسیه است. این کشور اخیرا طی تفاهم­نامه ­ای که با گرجستان و آذربایجان و با هدف تسهیل رویه­ های گمرکی در امتداد راه‌آهن باکو- تفلیس- قارص منعقد نموده، به دنبال فرصتی کلیدی در حفظ نقش خود به عنوان مرکز تجارت شرق به غرب و رکن اصلی در کریدور میانی است. عراق نیز در ساخت کریدور جاده‌ای اتصال بندر فاو به جاده توسعه، که منجر به تسهیل حمل و نقل کالا از این بندر به سایر نقاط عراق و کشورهای همسایه خواهد شد، پیشرفت قابل ملاحظه ­ای داشته است. این بندر در صورت تکمیل، نقش مهمی در کاهش وابستگی عراق به نفت و به واردات 70 میلیارد دلاری­اش در سال گذشته میلادی خواهد داشت. در سوی دیگر، عمان توانست با ارائه یک مدیریت مدرن و کارآمد، رکورد جدیدی در میزان ترانزیت کالا از طریق بنادر این کشور ثبت نماید. اگرچه همچنان پیش ­بینی­ ها از رشد اقتصادی این کشور در سال جاری و سال آینده رقمی جزئی و نشان دهنده این واقعیت است که عمان باید به سرمایه­ گذاری­های خود در توسعه زیرساخت­های این کشور ادامه دهد.

در بخش پژوهش­های تازه، آنکتاد طی بروزرسانی گزارش تجارت و توسعه خود، رشد اقتصادی کندتری را برای جهان در سال 2024 پیش­ بینی نموده است. بانک جهانی نیز در خلال چند گزارش جدید، ضمن بررسی شاخص های اقتصادی منطقه خاورمیانه و هشدار نسبت به زوال اقتصادی غزه، وضعیت اقتصادی اروپا و آسیای مرکزی را نیز تحلیل نموده و چشم ­انداز به روزشده ­ای هم در مورد اقتصاد جنوب آسیا ارائه نموده است. علاوه بر این، بانک جهانی در گزارشی مجزا به تحلیل و ارزیابی تأثیرات فناوری‌های دگرگون‌کننده بر بخش حمل‌ونقل و تحول این بخش نیز پرداخته است.

      مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در هفتاد و هفتمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­­ ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه ­ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین المللی در قالب بخش پژوهش­ها و کتاب­های تازه، ارائه شده است.

پس از انصراف محتاطانه ایتالیا از مشارکت در ابتکار کمربند و راه و انتقاد چین از سیاست­های سیاه­ نمایانه غرب و مسبب پشت پرده این اتفاق، آرژانتین نیز در یک توافق نانوشته و ضمنی با آمریکا، با اعلام انزجار از سیاست­های کمونیستی چین، از پیوستن به بریکس انصراف داد تا قطعه دیگری به پازل ائتلاف آمریکایی بر علیه چین افزوده شود. آثار منفی چرخش سیاست­های آرژانتین در نتیجه آمدن رئیس جمهور جدید، دامن مرکوسور را هم گرفت و توافق اروپا با این کشورها به دلیل مخالفت آرژانتین به نتیجه نرسید. از سوی دیگر فرصت دو ساله­ای که توافق موقت اروپا با دولت بایدن به دو طرف برای دسترسی به یک راه­حل پایدار داده بود، ماه آینده منقضی می­شود و اروپا ناچار است در مورد تعرفه ­های وضع شده در زمان ترامپ بر روی برخی محصولات، تصمیم ­گیری کند. تصمیمی که ممکن است موجب بازگشایی پرونده چالش مذکور­ در سازمان تجارت جهانی بر علیه ایالات متحده شود.

در سطح منطقه، اهتمام عربستان برای تبدیل شدن به یکی از پایدارترین اقتصادهای جهان، سبب شده تا این کشور ضمن زمینه­ سازی برای اکسپوی 2030، سرمایه ­گذاری عظیمی را در حوزه ابتکار سبز سعودی و کربن­ زدایی انجام دهد. افزایش مازاد تجاری و به طور کلی افزایش حجم تجارت این کشور با طیف وسیعی از کشورها، به ویژه ترکیه، در عین رشد بخش شرکت­های کوچک و متوسط، سبب تسریع حرکت قطار اقتصاد به مقصد توسعه ­یافتگی شده است. امارات هم در راستای سیاست افزایش همکاری خود با اقتصادهای آینده ­دار و با هدف دو برابر کردن حجم تولید ناخالص داخلی خود در دهه آینده، فاز نخست توافق­نامه مشارکت جامع اقتصادی را با کلمبیا، سومین اقتصاد بزرگ آمریکای جنوبی و دروازه بالقوه ورود به این قاره، تکمیل نمود. از سوی دیگر، دست همیاری کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به سمت مصر دراز شده و اولین نشست این کشورها به همراه مقامات اتاق­های بازرگانی مربوطه با مصر برگزار شد تا ضمن همکاری­ در مقابله با چالش­های بحران­های اقتصادی جهانی، بستر مناسبی برای گفت و گو و تبادل تجربیات میان این کشورها ایجاد شود.

در بخش پژوهش­های تازه نیز سه گزارش تازه انتشار یافته توسط بانک جهانی، آنکتاد و سازمان تجارت جهانی مورد بررسی قرار گرفته که به ترتیب به موضوع حمایت از توسعه کریدور میانی، موسوم به ترانس خزر، اهتمام چین در دستیابی به وضعیت کربن خنثی تا سال 2060 و وضعیت تجارت جهانی در سال 2023 پرداخته است.

  مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در شصت و هشتمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه­ ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین ­المللی در قالب بخش پژوهش­های تازه، ارائه شده است.

در بخش تحولات جهان، نفوذ چشم­گیر چین در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس سبب شده تا منافع ژاپن، به عنوان متحد قدرتمند کشورهای غربی در خطر قرار گیرد. لذا در مقابله با چین و در رقابت با خریداران نفت و نیز با هدف تامین امنیت انرژی، اقبال ژاپن به همکاری با کشورهای نفتی و تلاش برای انعقاد توافقنامه­ های متعدد در حوزه انرژی با ایشان به وضوح افزایش یافته است. پیوستن بریتانیا به توافق ترانس پاسیفیک، که به مقابله با نفوذ پکن در منطقه هند و اقیانوس آرام شهره است، نیز در همین راستا تحلیل  می­شود. از سوی دیگر ادامه­ دار شدن جنگ روسیه و اوکراین، در شرایطی که به دلیل تحریم، امکان استقراض از خارج نیز عملا وجود ندارد، سبب افزایش میزان بدهی­ های داخلی روسیه و به صدا درآمدن زنگ خطر برای چشم انداز اقتصادی این کشور شده است.

در سطح منطقه اما، امارات توانسته رکورد جدیدی را در جذب سرمایه­ گذاری مستقیم خارجی در سال 2022 ثبت کرده و علی­رغم کاهش 12 درصدی حجم سرمایه ­گذاری مستقیم خارجی در جهان، رتبه دوم را در این حوزه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کسب کند. شکی نیست که توفیق امارات در سال­های اخیر، نتیجه­ ی سیاست­گذاری­های نظام ­مند اقتصادی است که از جمله آن می­توان به ایجاد وزارت­خانه سرمایه­ گذاری با هدف ارتقای بستر سرمایه‌گذاری ملی و بهبود رقابت­ پذیری و تلاش برای عبور از وابستگی به نفت به سمت افزایش سهم انرژی­های تجدیدپذیر اشاره نمود. با همین چشم انداز، امارات توسعه استفاده از خودروهای الکتریکی را هم در دستور کار قرار داده که در نتیجه این سیاست، منفعتی هم نصیب چین شده و فروش خودروهای چینی به طور کلی و خودروهای برقی چینی به طور خاص، در امارات روند صعودی به خود گرفته است. کویت هم در آغاز راه ایجاد یک صندوق ثروت برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و با هدف تقویت اقتصاد و کاهش اتکای آن به نفت است تا بتواند به موازات عملکرد سازمان سرمایه­ گذاری این کشور، اقتصاد را از بن بستی که به واسطه بی­ ثباتی سیاسی در آن به دام افتاده، رها سازد. از سوی دیگر، انعقاد قرارداد پر سر و صدای اخیر عراق با شرکت توتال فرانسه جلب­توجه می­کند که بدون شک دستاوردهای اقتصادی برجسته ای برای اقتصاد عراق به ارمغان خواهد آورد.

در بخش پژوهش­های تازه، مروری بر چند گزارش تازه انتشار یافته توسط بانک جهانی و یونیدو انجام شده که موضوعاتی از قبیل تاثیر اقتصاد چرخشی در اقتصادهای در حال توسعه، استفاده از خطوط فرا فقر به جای خط فقر مطلق در سنجش پیشرفت­های حاصل شده در مسیر فقرزدایی، وضعیت و روند قیمت­ گذاری کربن در سال 2023 و تاثیر آن در توسعه پایدار و نهایتا، هم­افزایی شرکت­های دولتی و خصوصی در گسترش استفاده از فناوری­های سبز را در بر دارد. همچنین مطالعه­ ای در بانک توسعه آسیایی انجام شده که تحلیل جامع و روشنگری را از چالش­ها و فرصت­های پیش­روی بنگلادش، به عنوان یکی از نمادهای موفقیت در جهان در حال توسعه، در قالب یک کتاب ارائه می ­دهد.