مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در بیست و یکمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­ ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده، و آخرین روندها و پیش ­بینی­ های اقتصادی ارائه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده ­های تازه مورد بحث و بررسی قرار گرفته ­اند.

در بخش اول گزارش و ذیل عنوان تحولات جهانی، مسئله حمله احتمالی روسیه به اوکراین به عنوان بحث داغ و اصلی محافل دیپلماتیک در روزهای اخیر، مطرح است و تمهید آمریکا به عنوان بزرگترین مخالف این حمله، شامل بسته تحریمی مفصل و همه ­جانبه­ ای در مقابل روسیه است که در صورت اعمال می­تواند عنوان بزرگ­ترین و گسترده ­ترین بسته تحریمی را به خود اختصاص دهد. آمریکا همچنین در پی تداوم سیاست­های رقابتی با چین، به دنبال احیای سیاست­گذاری صنعتی و حمایت از زنجیره عرضه کالاهای آمریکایی است. اروپا نیز اخیرا با موضع­ گیری در مقابل اقدام چین بر علیه لیتوانی و تحریم این کشور، به بهانه برقراری روابطی فراتر از روابط تجاری با تایوان، از این کشور به سازمان تجارت جهانی شکایت نموده است. چین در عرصه رقابت با هند نیز در پی گسترش نفوذ خود در آسیای مرکزی است، همانطور که در تلاش است تا شورای همکاری خلیج فارس را تبدیل به مهم­ترین شریک تجاری خود در منطقه خاورمیانه نماید.

در بخش دوم گزارش و در ذیل تحولات منطقه­ ای، باز هم چین و همکاری رو به گسترش آن با پاکستان، به دلیل حملات متعدد صورت گرفته توسط تجزیه­ طلبان در این منطقه به چینی­ ها، خبرساز بوده و پاکستان بر خلاف تضمین ­هایی که داده، نتوانسته امنیت شهروندان این کشور را در خاک خود تامین نماید. عربستان نیز در پی تداوم اصلاحات گسترده­ای که در راستای متنوع سازی اقتصاد در دستور کار دارد، قصد سرمایه­ گذاری و تقویت حوزه دیجیتال و استارتاپ­ها را دارد. همچنین اولویت دادن این کشور به ایجاد یک مرکز منطقه ­ای شیلات در خلیج فارس، به نوعی کسب تدریجی آمادگی عربستان در راستای گذار از عصر نفت محسوب می­شود.

مسائل مطرح در ذیل عنوان داده ­های تازه نیز شامل پیش ­بینی صندوق بین­ المللی پول از کند شدن آهنگ رشد اقتصادی در جهان نزد اقتصادهای توسعه ­یافته، اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه در سال­های 2022 و 2023 نسبت به سال گذشته میلادی است. از دیگر موارد مطرح شده رشد تجارت خارجی چین و رسیدن آن به بیش از 6 تریلیون دلار در سال 2021 طبق آمار وزارت بازرگانی این کشور، گزارش سازمان تجارت جهانی در باب کاهش رشد تجارت کالایی در جهان در سه ماهه سوم سال 2021 در مقایسه با سه ماهه دوم، گزارش نشریه فوربس از بدل شدن آسیایی­ ها به مهم­ترین شریک تجاری آمریکا در سال 2021 و نهایتا گزارش آنکتاد در مورد تداوم وابستگی کشورهای فقیر به صادرات مواد اولیه و خام است.

مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در بیستمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش ­بینی­ های اقتصادی ارائه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده ­های تازه مورد بحث و بررسی قرار گرفته ­اند.

در بخش تحولات جهانی   دومین نشست شورای تجاری و فناوری اروپا و آمریکا با هدف اتخاذ سیاست های مشترک در حوزه ­های کلیدی اقتصاد سیاسی بین‌الملل بین این دو بلوک مورد توجه قرار گرفته است. یکی از اهداف این شورا مقابله مشترک با چین است که که به طور فزاینده به عنوان رقیب غرب در تجارت جهانی سر بر می آورد. از سوی دیگر   آمریکا تعرفه ­ها علیه چین را حفظ می­کند. این تصمیم از سوی دولت بایدن در پی آن اعلام شد که چین به تعهدات خود مطابق توافق تجاری منعقد شده با ایالات متحده در اواخر دوره ترامپ عمل نکرده است.

در لایه منطقه ­ای   حضور گسترده ­تر کره جنوبی در خاورمیانه از جهات مختلفی حائز اهمیت است. سفر اخیر رئیس جمهور کره جنوبی به امارات، عربستان و مصر طیفی از موافقتنامه های تجاری و اقتصادی را به همراه داشت. افزون بر این کره قراردادی 3.5 میلیارد دلاری برای فروش سیستم های دفاع ضد موشک به امارات امضا کرد. این نخستین قرارداد دفاعی مهم میان یک کشور آسیایی و کشورهای خلیج فارس است. فراتر از این قرارداد، در سطح کلان کره جنوبی و شورای همکاری خلیج فارس برای احیای مذاکرات موافقتنامه تجارت آزاد میان طرفین، به توافق رسیدند.

 از دیگر سو گزارش جدید اتاق تجارت و سرمایه گذاری افغانستان در مورد تجارت خارجی این کشور نشان می‌دهد که کشورهای آسیای میانه مهمترین برندگان تحولات اخیر در افغانستان بوده ­اند. در سال جاری شمسی واردات افغانستان از آسیای مرکزی بیش از دو میلیارد دلار بوده است. نکته حائز اهمیت بعدی امضای توافقنامه سه ساله سواپ ارزی میان دولت های ترکیه و امارات است که همه این موارد از منظر منافع ژئوپلتیک و ژئواکونومیک ایران شایسته توجه جدی است.

عراق نیز از جمله کشورهای منطقه است که در تلاش برای متنوع سازی شرکای تجاری خود است. امضای قرارداد دو میلیارد دلاری با شرکت سینوپک چین برای توسعه میدان گازی منصوریه و امضای یادداشت تفاهم برای صادرات برق عربستان به این کشور از جمله اقدامات عراق در این زمینه به شمار می­رود. علاوه بر آن این کشور اجرای پروژه راهبردی شبکه ریلی به ترکیه و اتحادیه اروپا که از بندر فاو به بغداد و از آنجا به ترکیه و اتحادیه اروپا متصل می­شود را در دستور کار قرار داده است.

مسائل مطرح در ذیل عنوان داده ­های تازه نیز شامل   گزارش جدید آنکتاد در مورد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جهان است که بر مبنای این گزارش جریان سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم خارجی در سال ۲۰۰۱ ۷۷ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است. اما با وجود رشد سرمایه گذاری خارجی، بر مبنای  پیش بینی بانک جهانی، رشد اقتصاد جهان که در سال 2021، 5.5 درصد بوده است در سال ۲۰۲۲ به ۴.۱ درصد کاهش خواهد یافت. کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور به دلیل توان کمتری که در ارائه بسته های تشویقی برای مقابله با این روند دارند احتمالاً تحت تاثیر بیشتری قرار خواهند گرفت. داده­ ها همچنین از وضعیت نامناسب ایران در بازار روسیه خبر می­ دهند. تجارت خارجی روسیه عمدتا با اتحادیه اروپا، چین و همسایگان روسیه چون بلاروس  است. ایران و روسیه هنوز شرکای تجاری قابل توجهی برای یکدیگر نیستند و با توجه به رقابت غول ها در بازار روسیه، نفوذ ایران در این بازار آسان نخواهد بود.

مرکز پژوهش­ های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در هجدهمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده، و آخرین روندها و پیش ­بینی­ های اقتصادی ارائه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­ های تازه مورد بحث و بررسی قرار گرفته­ اند.

در بخش اول گزارش و ذیل عنوان تحولات جهانی، گمانه­ زنی­ های آنکتاد در مورد سمت و سوی تجارت جهانی در سال 2022 مطرح شده که به دلیل کاهش رشد تجارت جهانی در نیمه دوم سال 2021، روند رو به رشد قیمت­ها، تاثیر همه­ گیری کرونا بر حوزه لجستیک و نهایتا سیاسی شدن فزاینده تجارت جهانی، چشم ­انداز روشنی را در پیش ندارد. از دیگر تحولات اخیر در حوزه تجارت جهانی تلاش بریتانیا برای انعقاد موافقت­نامه­ های تجارت آزاد با طیفی از کشورها بعد از خروج از اتحادیه اروپا است که در ارتباط با آمریکا و چین تاکنون موفق نبوده است.

در بخش دوم گزارش و در ذیل تحولات منطقه­ ای، تلاش ترکیه برای افزایش حجم تجارت خارجی خود در صدر اخبار قرار دارد. لغو ممنوعیت واردات ارمنستان از ترکیه و نیز تلاش رئیس جمهور ترکیه برای حل مشکلات تجاری با عربستان و احیای سهم کشورش از بازار عربستان، از جمله تحولات اخیر ترکیه در مسیر توسعه روابط تجاری محسوب می ­شود. امارات نیز در راستای حرکت به سوی اقتصاد پسانفتی، در پی سرمایه­ گذاری در بخش­های مرتبط با نوآوری و فناوری در ایالات متحده است تا جایگاه خود را به عنوان بزرگترین سرمایه­ گذار عرب در این کشور تحکیم نماید. امارات همچنین اولین کشور خاورمیانه است که در پی امضای موافقتنامه تجارت آزاد با کشور گرجستان برآمده است. از سوی دیگر چین با گسترش سرمایه­گ ذاری­های خود در حوزه ارتباطات و حمل و نقل در اسرائیل، موجبات نگرانی آمریکا را پدید آورده است. اما علی­رغم گمانه زنی­ های اولیه، به نظر می­رسد این کشور اشتیاق چندانی برای نقش ­آفرینی در اقتصاد افغانستان با وجود اصرار طالبان برای تسریع در روند اجرای پروژه ­های معدنی نداشته باشد.

مسائل مطرح در ذیل عنوان داده ­های تازه نیز شامل گزارش آنکتاد مبنی بر سهم ناچیز صادرات در تولید ناخالص داخلی ایران و آثار نامطلوب همه­ گیری کرونا بر تجارت کالایی جهان، گزارش شرکت اویلر هرمس از آشفتگی زنجیره­های عرضه به عنوان مهم­ترین مشکل پیش­روی تجارت جهانی در سال 2022 و همچنین گزارش صندوق بین­ المللی پول مبنی بر احتمال افزایش قیمت برخی فلزات کاربردی در فناوری­ های سازگار با محیط زیست است.

مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در نوزدهمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و آخرین روندها و پیش ­بینی ­های اقتصادی ارائه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده­های تازه مورد بحث و بررسی قرار گرفته­ اند.

در بخش اول گزارش و ذیل عنوان تحولات جهانی، باز هم سخن از رقابت سخت میان ایالات متحده و چین، به ویژه در صنایعی مطرح است که چین در آنها از مزیت رقابتی بالاتری برخوردار بوده است. نقطه مقابل ایالات متحده، که به نظر می­رسد در مورد همکاری با اتحادیه اروپا و آسیا نیز برنامه­ای نداشته و به نوعی مسیر حمایت­گرایی و صنعتی شدن مجدد را در پیش گرفته، چین در پی گسترش روابط تجاری با طیفی از کشورها، به ویژه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، ایران و ترکیه است. بریتانیا نیز سیاستی مشابه چین در پیش گرفته و پس از خروج از اتحادیه اروپا، کوشیده با تعداد هرچه بیشتری از کشورها و مناطق، موافقت تجارت آزاد امضا نماید.

در بخش دوم گزارش و در ذیل تحولات منطقه­ ای، خبر امضای برنامه عملیاتی دولت پاکستان و شورای همکاری خلیج فارس موسوم به دیالوگ راهبردی 26-2022 در صدر اخبار قرار داشته است. همچنین احتمال تصویب پروژه انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان و هند، موسوم به تاپی، بعد از گذشت سی سال از زمان طرح ایده آن، در دولت طالبان وجود دارد. توافق دولت­های عراق و اردن برای احداث خط لوله نفتی جدید، اعطای معافیت ایالات متحده به لبنان برای احیای خط لوله گاز عربی و نهایتا الحاق سوریه به ابتکار کمربند و راه چین که به طور ضمنی مبین نقش­آفرینی تدریجی چین در سوریه پس از سال­ها بی ­اعتنایی به این کشور است، از جمله تحولات مهم دیگر منطقه در هفته های اخیر است.

در بخش داده ­های تازه، بانک جهانی ضمن ارائه گزارشی از چشم ­انداز اقتصاد دنیا، نکته جالب توجهی در مورد روند رشد همسایگان کشور ایران مطرح نموده است. در این گزارش برآورد شده رشد اقتصادی عراق، به عنوان مهم­ترین شریک تجاری ایران، در دو سال 2022 و 2023، بالاتر از سایر کشورهای همسایه، از جمله روسیه، ترکیه، کویت، قطر و امارات قرار خواهد داشت. چین نیز با رشد 30 درصدی صادرات خود در سال 2021، علی­رغم محدودیت­های اعمال شده از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا و نیز تاکید بانک جهانی بر احیای ناهمگون اقتصاد جهانی در دوره پساکرونا و رشد کندتر کشورهایی با درآمد بالاتر، رکورد زده است. این گزارش همچنین با مقایسه نوع درآمدهای دولت­های نفتی و غیرنفتی، نشان می­دهد که دولت‌های نفتی مسئولیت پذیری کمتری در مقایسه با دولت­هایی دارند که درآمد خود را از محلی به جز فروش نفت کسب می­ کنند. شاید به همین سبب باشد که آسیای شرقی، بر خلاف ایران و محیط پیرامونی آن، مسیر تازه­ای را برگزیده و همچون کشورهای پیشرفته، تولیدات صنعتی را به کالای اصلی در سبد صادراتی خود بدل نموده اند.

مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در هفدهمین گزارش از این سلسله گزارش­ ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­ ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده، و آخرین روندها و پیش ­بینی­ های اقتصادی ارائه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین­ المللی، در قالب داده های تازه مورد بحث و بررسی قرار گرفته ­اند.

در بخش اول گزارش و ذیل عنوان تحولات جهانی، اقدام جدید آمریکا در راستای افزایش فشار اقتصادی بر چین و ممنوعیت همکاری شرکت­ های امریکایی با شرکت­ های چینی که از نیروی کار اجباری بهره می­ گیرند، مطرح شده است. اتحادیه اروپا نیز در راستای افزایش قدرت ژئوپلیتیک خود در صحنه اقتصاد سیاسی بین ­الملل، پیش‌نویس قانونی را مورد بحث قرار داده است که در صورت تصویب، اختیارات ویژه‌ای را به کمیسیون اروپا برای اعمال تحریم‌های گسترده علیه افراد، شرکت‌ها و کشورهای دیگر می ­دهد.

در بخش دوم گزارش و در ذیل تحولات منطقه ­ای، دولت پاکستان با رونمایی از سیاست جدید تجاری این کشور مبنی بر دستیابی به یک بازار پویای داخلی از یک سو و اقتصادی رقابتی در حوزه صادراتی از سوی دیگر تا سال 2025، در کانون توجهات منطقه قرار گرفته است. اجرایی شدن موافقت­نامه تجارت آزاد هند با امارات متحده عربی و به طور کلی افزایش روابط تجاری هند با امارات و عربستان، در مقابل تنزل موقعیت ایران در میان شرکای تجاری هند، از جمله پیامدهای مخرب اعمال تحریم­ های بین ­المللی علیه ایران بوده که به همین جا نیز ختم نمی­شود. افزایش روابط تجاری میان امارات و اسرائیل و روند رو به گسترش سرمایه­گذاری چین در عراق در مقابل امتناع این کشور از ورود به بازار ایران از جمله همین موارد است. در دیگر سو عربستان علاوه بر افزایش مراودات بین­ المللی، در پی تقویت استارتاپ­ ها  و افزایش سهم بخش خصوصی در تولید ناخالص داخلی خود نیز هست.

مسائل مطرح در ذیل عنوان داده­ های تازه نیز شامل آمارهای جدید صندوق بین ­المللی پول در مورد پیشتازی آمریکا در جذب سرمایه مستقیم خارجی و تورم برخی محصولات کشاورزی به ویژه در مناطقی به جز آسیا می­شود. همچنین باید به گزارش­های اخیر بانک جهانی در مورد دگرگون شدن نقش نفت و گاز از نماد ثروت به کالای عمده صادراتی کشورهای فقیرتر اشاره کرد که موضوع قابل تاملی است. علاوه بر موارد ذکر شده، موقعیت نامناسب خاورمیانه در شاخص­ هایی مانند مشارکت زنان در بازار کار، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و نرخ بیکاری جوانان و نیز افزایش کمک­های جهانی به کشورهای با درآمد اندک در سال 2021 نیز در این گزارش مطرح شده است. همچنین برآوردها نشان دهنده افزایش چالش­ها در روابط میان دولت و بخش خصوصی در چین و کاهش ارزش شرکت­های چینی در بازار سهام این کشور است.

مرکز پژوهش ­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در چهاردهمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده، و آخرین روندها و پیش ­بینی­ های اقتصادی ارائه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده ­های تازه مورد بحث و بررسی قرار گرفته­ اند.

در بخش اول گزارش و ذیل عنوان تحولات جهانی، بحث اجرایی شدن موافقت‌نامه جامع همکاری­های اقتصادی- منطقه‌‌ای از ابتدای سال 2022، میان ده عضو مجموعه آ‌سه‌آن، چین، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا، نیوزیلند و در غیاب هند و ایالات متحده، مطرح است. به نظر می­ رسد ایالات متحده، به موازات تقویت 1.2 هزار میلیارد دلاری زیرساخت­ های اساسی این کشور، در عرصه تجارت خارجی نیز سیاست حمایت­ گرایی را به طور گسترده در پیش گرفته است. مذاکرات تجاری این کشور با چین نیز که به نحوی ادامه آتش ­بس جنگ تجاری میان دو طرف را تضمین می­ کرد، به کندی پیش رفته و آینده روابط طرفین را مبهم می­ سازد. علاوه بر این، اروپا نیز برای رقابت مؤثر با چین بر سر نفوذ گسترده این کشور در آسیای مرکزی، اجلاسی را با آسیای مرکزی برگزار نمود. تلاش هند هدف افزایش چشم­گیر حجم تجارت خارجی به یک هزار میلیارد دلار و افزایش همکاری با کشورها شورای همکاری خلیج فارس، اسرائیل و برخی از کشورهای غربی نیز از جمله تحولات مهم لایه جهانی بوده است.

در بخش دوم گزارش و در ذیل تحولات منطقه ­ای، مسئله کوشش‌ عربستان برای تبدیل شدن به هاب لجستیک و تجاری در منطقه خلیج‌فارس و ارتقاء موقعیت خود در اقتصاد جهانی از طریق ابتکار توانمندسازی شرکت­های کوچک و متوسط،  در صدر اخبار بوده است. همزمان امارات نیز با هدف تثبیت موقعیت خود به عنوان هاب منطقه ­ای تجارت آزاد جهانی، مذاکراتی را با اسرائیل آغاز نموده و پیشنهاد ایجاد منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را با روسیه مطرح نموده است. ترکیه نیز در پی متنوع­ سازی صادرات به عراق و به ویژه افزایش صادرات صنعتی به این کشور است. همچنین مصر نیز در راستای کاهش نفوذ ایران در لبنان و با حمایت آمریکا در تلاش برای احیای خط لوله گاز عربی است که از زمان آغاز جنگ سوریه، صادرات آن متوقف شده بود.

مسائل مطرح در ذیل عنوان داده­ های تازه نیز شامل پتانسیل بالای بازارهای آسیایی و خاورمیانه برای جذب صادرات ایران، موقعیت مناسب شرکت­های نفتی برای احیای اقتصادی در سال 2022، قرار گرفتن هند در رتبه دوم اقتصادهای در حال ظهور و نهایتا موقعیت مسلط آسیا و به ویژه چین در تجارت جهانی است.

مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در دوازدهمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­ ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده، و آخرین روندها و پیش ­بینی­ های اقتصادی ارائه شده توسط بزرگ­ترین نهادهای اقتصادی بین ­المللی، در قالب داده ­های تازه مورد بحث و بررسی قرار گرفته­ اند.

در بخش اول این گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه جهانی، تداوم انتقادات از سیاست­های تجاری چین و تلاش این کشور برای برهم زدن رقابت آزاد، مطرح است که یکی از موضوعات اصلی بیانیه پایانی اجلاس اخیر وزرای تجارت گروه هفت را نیز به خود اختصاص داده بود. عزم بلندپروازنه هند برای دستیابی به افزایش چشمگیر میزان صادرات در سال آینده میلادی و پیگیری امضای موافقت­نامه تجارت آزاد با امارات، به عنوان دومین شریک صادراتی هند بعد از ایالات متحده، در کنار جنجال فاش شدن مخالفت بیش از هفتاد درصد از مردم بریتانیا با امضای موافقت­نامه تجارت آزاد با عربستان، به دلیل سوابق تاریک این کشور در مسائل حقوق بشر، از دیگر اخبار مهم دنیا در روزهای اخیر بوده است.

در بخش دوم گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه منطقه ­ای، درخشش ترکیه در صحنه صادارت جهانی و رسیدن سهم آنکارا از صادرات جهانی کالا به یک درصد، برای نخستین بار در تاریخ این کشور، مورد توجه قرار گرفته است. همچنین برگزاری دومین نشست مجمع همکاری­ های اقتصادی و بازرگانی ترکیه و آفریقا در استانبول، با هدف افزایش حجم تجارت در میان­مدت، نشان از گرایش فزاینده‌ ترکیه به بازارهای در حال ‌توسعه دارد. از سوی دیگر اسرائیل می­ کوشد ضمن توافق برای تشکیل منطقه آزاد تجاری با امارات، با همراهی این کشور، تعاملات خود را با هند و ایالات متحده نیز افزایش دهد. علاوه بر این، تلاش پاکستان و ویتنام برای گسترش روابط تجاری و نیز برنامه جدید عراق برای احیای صنایع که می­ کوشد تا با تاکید بر خصوصی ­سازی بخش صنعتی این کشور، روند صنعت­ زدایی را متوقف سازد، از جمله مسائلی است که توجه به آن­ها برای بخش خصوصی ایران، از اهمیت بالایی برخوردار است.

در بخش سوم گزارش و در ذیل داده­  های تازه، پیش­ بینی­ های صندوق بین ­المللی پول از موارد ذیل ارائه شده است:

1- افزایش رشد اقتصادی خاورمیانه (از 3.2- درصد در سال 2020 به 4.1 درصد در سال 2021 و باز هم 4.1 درصد در سال 2022) و در عین حال، شکننده بودن این رشد به دلیل تداوم تورم، بدهی ­های عظیم کشورهای منطقه و بحران اشتغال، 2-  پیش ­بینی آنکتاد از افزایش سرمایه­ گذاری مستقیم خارجی در جهان در نیمه نخست سال 2021 و بهره ­مندی بیشتر کشورهای صنعتی از این رشد، 3- ایجاد اختلال در زنجیره عرضه در آمریکا و اروپا در پی بحران کرونا؛ 4- رشد اقتصادهای نوظهور با صدرنشینی هند؛ 5- گزارش بانک جهانی از روند تحول در قیمت کالاهای راهبردی

مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در یازدهمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفته ­اند.

در بخش اول این گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه جهانی، بحث داغ روابط تجاری چین و ایالات متحده و افزایش فشارهای ایالات متحده برای جلوگیری از تسلط چین بر بازارهای کالاهای صنعتی مطرح است. در این میان به نظر می­ رسد کنش جدید چین در کاهش خرید نفت ایران، تاکتیکی در راستای کاهش اقدامات تنبیهی آمریکا باشد. بریتانیا نیز که در دوره دولت ترامپ کوشیده بود تا فعالیت شرکت­های چینی را در حوزه ­های راهبردی در این کشور محدود کند، اکنون از سرمایه­ گذاری چین در حوزه­ های غیر استراتژیک، استقبال می­کند. در پاسخ به این تغییرات و فرایند فزاینده جهانی شدن، اتحادیه اروپا نیز درصدد تغییر رویکرد کلان خود نسبت به تجارت آزاد بر آمده تا بتواند ریسک مواجهه با شرایط پیش‌بینی‌ناپذیر آینده را کاهش دهد. هند نیز در حال هدف­ گذاری جدیدی برای تجارت خارجی خود و دستیابی به توافق­نامه ­های تجاری با کشورهای بریتانیا، استرالیا و امارات متحده عربی است.

در بخش دوم گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه منطقه­ ای، تلاش­های امارات، مصر، لبنان و اردن برای تعامل با سوریه و موافقت ضمنی ایالات متحده با این روند، و به طور کلی تلاش برای کاهش انزوای سوریه با هدف کاهش نفوذ ایران و روسیه در این کشور، زنگ خطر را برای بخش خصوصی ایران به صدا درآورده است. به ویژه امارات که علاوه بر اقدامات مذکور، در پی تحکیم موقعیت خود به ‌عنوان هاب تجارت شرق و غرب در جهان پسا کرونا است. امارات همچنین از طریق سرمایه ­گذاری در زیرساخت­های آفریقا، در پی بهره­ گیری از پتانسیل­های موجود در این منطقه است. هدفی که ترکیه نیز در پی دستیابی به آن بوده، به نحوی که برخی از کشورهای آفریقایی اکنون در لیست شرکای کلیدی تجاری این کشور قرار گرفته ­اند. از سوی دیگر پاکستان نیز افزایش همکاری با امارات و اعمال نفوذ بیشتر در افغانستان با همکاری ازبکستان را، با هدف تبدیل شدن به هاب تجاری منطقه، در دستور کار خود قرار داده است. در مجموع و با در نظر گرفتن شرایط جدید حاکم بر منطقه، ضروری است تأثیرات منفی کنش­های مذکور بر موقعیت ژئواکونومیک ایران و به‌ویژه بندر چابهار و کریدور شمال- جنوب پایش شده و واکنش مناسب، از پیش تدارک دیده شود.

مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. در هشتمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفته ­اند.

در بخش اول این گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه جهانی، خبرها حاکی از احتمال شدت گرفتن جنگ تجاری میان آمریکا و چین است که با پایان یافتن فاز نخست توافق تجاری دو کشور در ژانویه 2022 و افزایش فشار تجاری ایالات متحده بر چین، انتظار وقوع آن می­رود. شاید از همین رو باشد که چین نیز درخواست عضویت در موافقت­نامه جامع و مترقی فراپاسیفیک را ارائه کرده تا از عدم تمایل ایالات متحده برای ورود به این موافقت­نامه حداکثر استفاده را ببرد و بیش از گذشته در اقتصاد کشورهای نزدیک به واشنگتن، نفوذ کند.

در بخش دوم گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه منطقه ­ای، تحولات اقتصادی افغانستان موجبات نگرانی سازمان ملل و جامعه جهانی را فراهم آورده و اعلام شده که درصورت‌ عدم تامین کمک‌های فوری، تا زمستان سال جاری، بالغ بر ۹۰ درصد مردم این کشور به زیرخط فقر مطلق خواهند رفت. پاکستان نیز برای به دست آوردن موقعیت هژمونیک خود در منطقه و رقابت با هند، کوشش می­کند تا جلب کمک بیشتری را برای افغانستان از سایر کشورها داشته باشد. مسئله قابل توجه دیگر در منطقه، تلاش امارات برای تحکیم روابط تجاری با ایالات متحده و اسرائیل است، علاوه بر این امارات با هدف تبدیل شدن به هاب تجاری و اقتصادی خاورمیانه از یک سو و پیشبرد رقابت ژئواکونومیک با عربستان سعودی از سوی دیگر، قصد همکاری اقتصادی و امضای موافقت­­نامه با طیفی از کشورها را دارد. عراق نیز تلاش می­کند تا از این قافله عقب نمانده و به صورتی فزاینده بر دیپلماسی اقتصادی و تبدیل‌شدن به حلقه وصل کشورهای منطقه و تعریف خود به‌عنوان نقطه توازن، متمرکز شده است. عادی سازی روابط ترکیه با مصر در راستای احیای مهم­ترین بازار اقتصادی خود در آفریقا و تلاش اردن برای تبدیل شدن به کشوری کلیدی در انتقال انرژی در شامات، از جمله دیگر تحولات مهم منطقه بوده است.

مرکز پژوهش­های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش های "پایش تحولات تجارت جهانی" با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی  و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در هفتمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه­ای محیط ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت ه­اند.

در بخش اول این گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه جهانی، چین همچون همیشه در میان خبرسازترین کشورها قرار داشته و تلاش این کشور برای تبدیل شدن از صادرکننده کالا به صادرکننده خدمات و متمرکز شدن بر حلقه­ های بالایی زنجیره جهانی ارزش، مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا، دومین نمایشگاه تجارت خدمات چین با شعار "به‌سوی آینده دیجیتال و توسعه خدمات محور" در سپتامبر و با تمرکز بر اقتصاد دیجیتال، کربن‌زدایی، جلوگیری از گسترش بیماری‌های همه‌گیر و اینترنت اشیاء برگزار شد. آمریکا نیز در  مقابل و در ادامه تلاش خود برای رقابت و حذف چین از ترتیبات تجاری جدید، به دنبال انعقاد موافقت­نامه تجارت دیجیتال با آسه­آن است و تلاش می­کند مذاکرات در این حوزه را پیش ببرد. در سوی دیگر جهان، بریتانیا و ترکیه در پی ادامه مذاکرات برای امضای یک توافقنامه در راستای حمایت از صنعت خودروسازی و صنایع فولاد بریتانیا از یک سو و تسهیل حضور استارت‌آپ‌های ترک در بریتانیا از سوی دیگر هستند. در واقع بریتانیا نیز در تلاش برای ایفای نقش هر چه بیشتر در اقتصاد جهانی، به ویژه از زمان خروج از اتحادیه اروپا است.

در بخش دوم گزارش و در ذیل عنوان پایش تحولات در لایه منطقه ­ای، افغانستان همچنان در صدر اخبار تحولات منطقه ­ای قرار دارد. کنترل شدید آمریکا بر ذخایر ارزی افغانستان و نیز جلوگیری از ارسال کمک­های بشردوستانه به این کشور، سبب بالا رفتن احتمال فروپاشی اقتصادی این کشور شده است. به همین جهت طالبان می­کوشد افغانستان را به بخشی از کریدور اقتصادی چین- پاکستان بدل کند که این مسئله ممکن است سبب زوال موقعیت ایران در ژئواکونومی افغانستان شود. مسئله دیگر، تلاش موفقیت ­آمیز عمان برای توسعه بندر صحار در این کشور و تبدیل شدن به هاب لجستیک خلیج فارس است که سبب افزایش شکاف میان بندر صحار و بندر چابهار شده و یکی دیگر از چالش­های ژئواکونومیک ایران خواهد بود. در مصر، اخیرا طرح احداث کانال سوئز ریلی تبدیل به بحث روز شده که طی قراردادی با شرکت زیمنس آلمان، قرار است مصر را به هاب لجستیک میان اروپا و آسیا تبدیل نماید. پاکستان هم می‌کوشد علی­رغم محیط کسب و کار نامساعد و برخی رفتارهای ضد چینی در میان شهروندان خود، رضایت چین را برای اجرای فاز دوم پروژه کریدور اقتصادی چین- پاکستان کسب نماید که در صورت موفقیت، این کشور به مهم‌ترین شریک استراتژیک چین در جهان تبدیل خواهد شد. در نهایت، همکاری چهارجانبه مصر، اردن، سوریه و لبنان با موافقت ایالات متحده در مورد تعلیق تحریم‌های سوریه، در آستانه اجرایی شدن قرار گرفته است.