مرکز پژوهش‌­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­‌ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­‌گیرند.

در نود و چهارمین گزارش از این سلسله گزارش‌­ها، گلچینی از تحولات اخیر در سه لایه تحولات جهانی و منطقه­‌ای در حوزه محیط ژئواکونومیک ایران، و خلاصه­‌ای از آخرین گزارشات جهانی در قالب بخش پژوهش‌­های تازه ارائه شده است.

در بخش تحولات جهانی، تعهد میلیاردی چین به آفریقا، تغییر تعرفه‌های ایالات متحده در قبال چین، شکست مذاکرات اتحادیه اروپا و چین و اتهام چین به آمریکا در خصوص نقض قوانین سازمان تجارت جهانی توسط این کشور مورد بررسی قرار گرفته است. از نکات قابل توجه در این گزارش، می‌توان به اعمال محدودیت صادرات تیتانیوم و اورانیوم توسط روسیه و تحقیق چین در واردات کلزای از کانادا اشاره کرد.

در سطح تحولات منطقه‌ای، ارتقای چشم‌انداز اقتصادی عربستان مورد توجه قرار گرفته که به علت انجام اصلاحات اقتصادی جامع انجام‌شده طی هشت سال بوده که حاکی از انتظار رشد قوی در بخش غیرنفتی، به‌ویژه با توجه به اصلاحات اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های کلان در این کشور می‌باشد. همچنین، مذاکرات عربستان و چین در خصوص تقویت همکاری در صنعت خودروسازی با شرکت‌های مطرح چینی، بازگشایی دفاتر سرمایه‌گذاری چین در سه شهر در عربستان و تبدیل کشور اردن به هاب لجستیک در منطقه، از دیگر تحولات مهم منطقه است.

اتخاذ سیاست توسعه حمل و نقل کشور عراق با پروژه ملی جاده توسعه، انجام مذاکرات کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس (GCC) و اندونزی در مورد انعقاد توافق‌نامه تجارت آزاد (FTA)، گفتگوی تجاری این اتحادیه با کشور نیوزلند و فروش 500 میلیون دلار اوراق قرضه اسلامی توسط صندوق ثروت ملی ترکیه از موارد قابل توجه دیگر در این گزارش می‌باشد.

در بخش پژوهش‌های تازه، در خصوص تجارت فراگیر و گزارش سالانه سازمان تجارت جهانی موسوم به "گزارش تجارت جهانی 2024" که مهم‌ترین گزارش این نهاد در سال محسوب می‌شود نیز مطلبی ارائه شده است. این گزارش تحت عنوان "تجارت و فراگیری: چگونه تجارت برای همه منفعت داشته باشد"، به تحلیل جامع تاثیرات تحول‌آفرین تجارت جهانی در سه دهه گذشته پرداخته و نقش کلیدی سازمان تجارت جهانی را در تقویت رشد اقتصادی و توسعه درآمدی کشورها بررسی می‌نماید. از سوی دیگر، گزارش موسسه پیترسون در خصوص تحلیل ارائه شده در چشم‌انداز تجارت جهانی به ‌ویژه در روابط میان اقتصادهای بزرگ مانند ایالات متحده، اتحادیه اروپا (EU) و چین مورد بررسی قرار گرفته و در آخر، به چگونگی روابط اقتصادی اتحادیه اروپا و ترکیه در عصر چندپارگی ژئواکونومیک پرداخته می‌شود.

  مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­ گیرند.

در شصت و نهمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه­ ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین ­المللی در قالب بخش پژوهش های تازه، ارائه شده است.

بعد از گذشت بیش از یک سال و نیم از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، جهان و شاید بیش از هر کشوری، خود روسیه، همچنان درگیر آثار سوء اقتصادی این پدیده است؛ به نحوی که خروج سرمایه از این کشور، به رقم­های بی­ سابقه­ ای افزایش یافته است. تحریم­های اعمال شده بر روسیه و همراهی بسیار از کشورهای غربی با این موج فشار، سبب شده تا پوتین بیش از گذشته به دنبال ارتباط با کشورهای دوست بوده و اخیرا با هدف ایجاد تغییر در مسیر حمل‌ونقل و حرکت کالا به سمت کشورهای جنوب، از جمله کشورهای آفریقایی، طرح احداث و راه‌اندازی یک منطقه صنعتی را در نزدیکی کانال سوئز، به عنوان یکی از پرترددترین قطب‌های حمل‌ونقل جهان، در سر بپروراند. ژاپن نیز، در عین همراهی بیشتر با تحریم­های جهان غرب بر علیه روسیه، اقدام به ارائه طرحی نموده که طی آن، جهان از یک ذخیره استراتژیک گاز طبیعی کمک می­گیرد تا در مقابل وقوع بحران­های انرژی، مشابه آنچه پس از قطع جریان گاز از روسیه رخ داد، تاب آور باشد. در قزاقستان نیز، رشد 82 درصدی جریان سرمایه‌گذاری ناخالص از ایالات متحده و تعهد آمریکا به توسعه مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر و سایر کریدورهای تجاری در چارچوب مشارکت برای زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری جهانی، توجه فعالان اقتصادی را به خود جلب کرده است.

در سطح منطقه، عربستان با فعالیت­های توسعه ای و پیشگامانه خود، در حال خلق تصویری نو از سعودی­ها در ذهن جهانیان است. آرامکو طی یک معامله کلیدی، 10 درصد از سهام یک شرکت پتروشیمی بزرگ در چین را خریداری کرده و تصمیماتی مبنی بر سرمایه گذاری در عمان، ترکیه و برزیل دارد. علاوه بر این، بر اساس رسم معهود عربستان که به واسطه درآمدهای سرشار نفتی اغلب کشورهای نیازمند را مورد حمایت مالی خود قرار می­دهد، تونس نیز به واسطه معضلات اقتصادی مزمن شده و بحران سیاسی جاری، مشمول این لطف شده و عربستان اعلام نموده که قصد ارائه کمک 500 میلیون دلاری به این کشور را دارد. امارات نیز مانند عربستان، با پیش گرفتن یک استراتژی هوشمندانه، توانسته ضمن حفظ روابط نزدیک خود با شرکای غربی، همکاری اقتصادی بیشتری با روسیه داشته و تبدیل به مامنی برای سرمایه­ ها و طلاهای فراری از این کشور شود. ترکیه نیز در دیدار اخیر اردوغان از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عزم خود را برای همکاری بیشتر با این کشورها جزم کرده است.

در بخش پژوهش­های تازه، مروری بر چند گزارش تازه انتشار یافته توسط اتاق بازرگانی بین­ المللی، یونیدو، مجمع جهانی اقتصاد و آنکتاد انجام شده که موضوعاتی از قبیل امنیت تجارت دریایی در جهان، توجه فزاینده کشورها به مقوله سیاست­گذاری صنعتی، حمایت از گذار به انرژی­های پاک، الزامات موفقیت استراتژی صنعتی ماموریت­گرا و روند رو به رشد بدهی عمومی جهانی را در بر دارد. همچنین مطالعه­ ای در قالب یک کتاب تازه توسط رابرت لایت هایزر، متخصص امور تجاری و نماینده تجاری ایالات متحده در زمان ریاست جمهوری ترامپ، انجام شده که طی آن ضمن ارزیابی انتقادی از سیاست‌های تجاری آمریکا، به ارائه رویکردی تجاری نوینی پرداخته که کارگران آمریکایی را در اولویت قرار می‌دهد.