مرکز پژوهش ­های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش­­های "پایش تحولات تجارت جهانی" را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش­ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می­گیرند.

در هشتاد و چهارمین گزارش از این سلسله گزارش­ها، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه ­­ای محیط ژئواکونومیک ایران و خلاصه­ ای از آخرین گزارش­ها و انتشارات بین­المللی در قالب بخش پژوهش­ها و کتاب­های تازه، ارائه شده است.

همزمان با اعمال محدودیت­ بر چین برای خرید نفت خام از ذخایر اضطراری آمریکا، زبانه ­های آتش جنگ تجاری میان آمریکا و چین به دریا رسیده و آمریکا ناگزیر از تصمیم ­گیری در مورد سیاست­های مقابله با تسلط چین بر لجستیک دریایی و وضع عوارض بر کشتی­های ساخت این کشور است. اقداماتی که می­تواند به چالش­های پیش­ روی اقتصاد چین، که در سال گذشته پایین ­ترین نرخ رشد خود را از سال 1990 تجربه کرده، دامن زده و دستیابی به اهداف جسورانه این کشور برای سال 2024 را که شامل دستیابی به رشد 5 درصد و افزایش سرمایه­ گذاری خارجی است، تحت تاثیر قرار دهد. به همین ترتیب فشارهای جهانی در جهت تضعیف روسیه نیز در حال افزایش است. تصویب قانون جرم انگاری نقض تحریم­های اعمال شده بر علیه روسیه توسط پارلمان اروپا، پیشبرد طرح اختصاص عواید ناشی از دارایی­های بلوکه شده روسیه به اوکراین در اتحادیه اروپا، منوط ساختن تداوم انتقال گاز روسیه از اوکراین به درخواست اتحادیه اروپا و تشدید تحریم­های ژاپن علیه این کشور، از جمله این فشارها است.

اما بزرگ­ترین سرمایه­ گذاری در سطح منطقه، توسط عربستان و در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال و تبدیل شدن به قطب فناوری انجام شده است. این در حالی است که عربستان در سال گذشته، افتخار دستیابی به هدف جذب 100 میلیون گردشگر را در کارنامه داشته و در حال قبضه عنوان قطب گردشگری در منطقه نیز هست. عربستان در زمینه توسعه پایدار و مقابله با گرمایش زمین هم بسیار فعال بوده و یک برنامه همکاری با قزاقستان در حوزه انرژی­های تجدیدپذیر امضا نموده است. عراق نیز در طراحی جاده توسعه، که از منظر این کشور دروازه ­ای برای ارتباط اقتصادی شرق و غرب جهان خواهد بود، پیشرفت قابل توجهی کرده است. همچنین تکمیل پروژه اتصال این کشور به خطوط انتقال نیروی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در آینده­ای نزدیک، به توسعه اقتصادی عراق سرعت خواهد داد. مقامات طالبان هم برای رفع چالش بی­برقی، به عملیاتی­ سازی پروژه برق کاسا با همکاری قرقیزستان، ازبکستان، افغانستان و پاکستان امید دارند که ضمن کمک به توسعه اقتصادی، پتانسیل افزایش اعتبار افعانستان در جهان را نیز به همراه دارد.

در بخش پژوهش­های تازه، سازمان تجارت جهانی خبر از کاهش حجم تجارت جهانی کالا در سه ماهه سوم سال 2023 داده و پیش­ بینی نموده که تجارت کالا در سال 2024 رشد متوسط پایین ­تری را همراه با ریسک بالا تجربه خواهد کرد. از سوی دیگر، به موازات تاکید بانک جهانی بر ضرورت کاهش انتشار کربن و گذار به اقتصاد سبز، یونیدو نیز در گزارشی به بررسی جایگاه هیدوژن به عنوان یک انرژی پاک در توسعه پایدار پرداخته و بر لزوم افزایش همکاری­های بین ­المللی در گسترش تولید و بهره­ گیری از آن تاکید می­کند.