چکیده مدیریتی

جهانی شدن، به تدریج، سبب گسترش صنعت و فناوری‌های پاک و سبز شده و پیروی از اصول اقتصاد سبز را الزام‌آور می‌نماید. بنابراین تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان، بیش از پیش مجبور می‌شوند معیارها و شاخص‌های خود را بویژه از نظر ملاحظات محیط‌زیستی ارتقا دهند تا نیازهای مشتریانِ سخت‌گیر را پاسخگو باشند. دوران پسابرجام، افق جدیدی برای بخش‌های مختلف بویژه بخش خصوصی باز نموده است. حال سوال این است که بخش خصوصی ایران به اقتصاد سبز و اصول آن، و همچنین توسعه پایدار و رویکردهای محیط‌زیستی، چقدر آگاه یا عامل است؟ این نوشتار به روشنگری در این موارد می‌پردازد و ضمن برشمردن عوامل مخرب محیط‌زیست، بیان می‌کند که متاسفانه ایران جزو ۱۰ کشور بیشترین تولید کننده دی‌اکسیدکربن، و دارای رتبه ۱۰۵ شاخص جهانی عملکرد محیط‌زیستی، و رتبه ۵۴ شاخص جهانی عملکرد تغییرات اقلیم است. این رتبه‌های نگران کننده، آلودگی‌های افسار گسیخته، اتمام منابع آب زیرزمینی و سطحی، فرسایش شدید خاک، جنگل‌تراشی، تخریب‌های فزاینده، نابودی تنوع‌زیستی و خدمات بوم‌سازگان (اکوسیستم‌ها)، صنعت ناسازگار و جانمایی نامناسب، سیاست‌گذاری‌های موقت و ناپایدار، همه دلالت بر وضعیت بغرنج محیط‌زیست و مشکلات حاد زیستی کشور دارند. به طوریکه دانشمندان اعلام کرده‌اند تمام چراغ‌های خطر محیط‌زیست ایران، قرمز شده‌اند. در این شرایط حیاتی، وظیفه محیط‌زیستیِ بخش خصوصی چیست؟ این مقاله بیان می‌دارد که بخش خصوصی با توان و قدرت و پشتوانه مالی و ظرفیت علمی و اجرایی موجود، می‌تواند و باید به سمت ابتکارهای اقتصاد سبز، رشد سبز، توسعه کم‌کربن، جامعه سبز و حمایتِ محیط‌زیست گام بردارد. بخش خصوصی می‌تواند به اتاق فکر سبز، ترغیب اخلاقی، وضع مقررات برای کاهش ردپای محیط‌زیستی، تغيير الگوي مصرف منابع، آگاهي‌رساني و آموزش، نظام مدیریت سبز، سیاستگذاری و ساز و کارهای بین بخشی و فرابخشی سبز، هماهنگ‌سازی و تلفیق فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی با محیط‌زیست، اقتصاد کم کربن، کاهش آلودگی‌ها، برند سبز، و توانمندسازی اجتماعی بپردازد.

چکیده مدیریتی

تجربیات داخلی و خارجی در خصوص مدیریت منابع آب و مقابله با چالشهای محیط زیستی حاکی از لزوم توجه به رویکردهای مشارکتی و حضور نمایندگان کلیه دست اندرکاران کلیدی در فرآیند سیاستگذاری، برنامه ریزی، طراحی، اجرا، بهره برداری و پایش و ارزیابی است. شفافیت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی مسئولین و دست اندرکاران ذیربط نقش بسزایی در پیشگیری از بروز بحران های زیست محیطی دارد. بخش خصوصی و بهره برداران محلی در صورتی می توانند نقش خویش را در فرآیند توسعه ایفا نمایند که در جریان سیاستها و استراتژی های توسعه منطقه ای دولت باشند. مطمئنا بدون حضور و مشارکت فعال بخش خصوصی، مردم، بهره برداران محلی و سازمان های مردم نهاد، دولت قادر به حل مسائل و مشکلات موجود نبوده و ممکن است کنترل تبعات و تاثیرات اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و محیط زیستی برخی اقدامات دولت، هزینه های گزافی را در بر داشته باشد.

بخش خصوصی ضمن اعلام انتظارات و مطالبات خویش از دست اندرکاران ذیربط، آمادگی خویش را جهت همکاری و مشارکت در کلیه فرآیند مطالعه،  برنامه ریزی و اجرای راهکارهای مورد نظر ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام می دارد.

چکیده :

پلاستيك­ها، موادي هستند كه نخستين بار به وسيله ي انسان ساخته شده اند. ساختار مواد پلاستيک­ها بر پايه­ي عناصر شيميايي همانند كربن، هيدروژن، اكسيژن، نيتروژن، كلر و گوگرد استوار است. این مواد دارای خواصی همچون فرآیند پذیری، سبکی، عایق حرارتی، ارزانی، دارای قابلیت شکل پذیری و ... هستند که این ویژگی­ها باعث شده که جایگزین مناسبی برای چوب و فلزات بوده مورد استفاده گسترده قرار بگیرند .۴٪ نفت تولیدی در جهان برای تولید مواد پلاستیکی به کار گرفته می‌شود. میزان پلاستیک تولیدی در ایران حدود 250 هزار تن در سال تخمین زده شده است. از آنجاییکه مواد پلاستیکی دارای ماندگاری بیش از 300 سال هستند رهاسازی آن­ها در طبیعت صدمات جبران ناپذیری را به محیط­زیست خشکی و دریایی تحمیل خواهد کرد. مواد پلاستیكی و نایلونی در طبیعت علاوه بر آلوده كردن پایدار و دراز مدت، طبیعت را بد منظر می‌كند و به دلیل سبک بودن به راحتی توسط باد منتقل می شود. هر ساله 8 میلیون تن پلاستیک به اقیانوس ها ریخته می شود. کیسه‌های پلاستیکی باعث خفگی و کشته‌شدن هزاران پستاندار و پرندگان دریایی می شوند. از این رو با توجه به معضلات بهداشتی و محیط زیستی پلاستیک­ها و پسماندهای پلاستیکی لزوم مدیریت مصرف و پسماندهای پلاستیکی ضروری به نظر می رسد. در این راستا اتخاذ راهکارهای مدیریتی و اجرایی جهت فرهنگ­سازی و آموزش مردمی جهت کاهش مصرف مواد پلاستیکی، استفاده مجدد از مواد پلاستیکی، تفکیک پسماندها از مبدا و بازیافت این مواد کمک شایانی به کنترل و کاهش اثرات ناگوار بهداشتی و محیط زیستی ناشی از این مواد می باشد.

چکیده:

در این مقاله با توجه به ارزش های تالابهای کشور از ابعاد مختلف وضرورت حفاظت از آنها برای تامین تداوم عملکرد این اکو سیستم ها ، ابتدا تلاش شده با درج ارقام واطلاعات لازم تصویری از وضعیت تالابهای کشور که بخش اعظم آنها یا تخریب شده ویا در معرض نابودی قرار دارند ارایه شده و سپس با آسیب شناسی دلایل فرایند تخریب به اصلی ترین موضوع حفاظت از تالابها که همان تامین حقابه های آنها است پرداخته شود. بالاخره در انتهای نوشته، دیدگاهای اتاق ایران برای برون رفت از شرایط حکم تبیین گردیده است.

پیشگفتار

رشد جمعیت طی دهه‌های گذشته متناسب با رشد سایر بخش‌های تولیدی و رفاهی کشور نبوده است و همین عامل سبب گردیده که محدودیت­ها و تنگناهایی در سایر بخش‌ها به‌‌خصوص منابع آب و تأمین غذا به‌وجود آید.  به‌طوری‌که سرانه آب تجدیدپذیر کشور نسبت به سال 1300 شمسی به حدود یک هفتم کاهش یافته است.

متأسفانه علی‌رغم وجود ظرفیت‌های بالقوه ارزشمند در بخش کشاورزی، عملکرد و تولید محصولات به‌ازای سطح کاشت و میزان آب مصرفی بسیار پایین است. کشاورزی نه تنها در اراضی دیم به واسطه  بارش کم و نامنظم، بلکه حتی در اراضی آبی و  مجهز به شبکه‌های مدرن آبیاری، عملکرد قابل قبولی در مقایسه با سایر کشورهای پیشرو ندارد. این در حالی است که بقای کشاورزی ایران به شدت به آب آبیاری وابسته است (به‌طوری‌که حدود 90 درصد کل تولیدات کشاورزی در کشور از اراضی فاریاب تأمین می‌گردد) و چنان‌چه بحران و کمبود منابع آب در آینده و تأثیر آن بر توسعه کشاورزی کشور را در نظر بگیریم، با روند کنونی، بخش کشاورزی با آسیب‌های بیشتری مواجه خواهد شد.

یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین راه‌کارهای مقابله با بحران آب، افزایش هم‌زمان کارآیی آبیاری به‌همراه تخصیص بهینه مقدار آب مصرفی و به عبارت دیگر افزایش «بهره‌وری آب» در بخش کشاورزی است. این مهم در حفظ و ارتقای شرایط کسب و کار کشاورزان به عنوان قشر مولد کشور نیز مورد تأکید جدی است و ضروری است که این موضوع به‌عنوان یک عامل مؤثر در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌سازی‌های آتی کشور مدنظر قرار گیرد.

شناخت مفاهیم پایه در زمینه بهره­وری آب، اهمیت بالایی در شناخت صحیح وضع موجود و فرصت­های بهبود دارد. در این گزارش روابط مربوط به انواع شاخص‌های بهره‌وری آب فیزیکی، اقتصادی، محیط‌زیستی- اجتماعی، محاسبه و روش‌های تحلیل این شاخص­ها، به‌علاوه اطلاعات مورد نیاز جهت برآورد آنها بررسی و ارائه شده است.

چكيده

امروزه فناوري‌هاي مختلفي براي مقابله با كم‌آبي و افزايش بهره‌وري آب معرفي شده‌اند. در اين مقاله، فناوري‌هاي مختلف مورد نياز براي ارتقاي بهره‌وري آب آبياري مورد بررسي قرار گرفت. كاهش قابل توجه تلفات آب با اصلاح جريان ورودي و ابعاد مزرعه در آبياري سطحي، افزايش قابل توجه بهره‌وري آب در روش‌هاي آبياري قطره‌اي نواري و زيرزميني براي محصولات زراعي و باغي، كارآيي قابل ‌توجه فناوري‌هاي نوين در مديريت صحيح آب در مزرعه (مانند سنسورهاي مختلف، مالچ‌ها، لوله‌هاي دريچه‌دار، مدل‌هاي شبيه‌سازي و تكنيك كم آبياري)، اهميت استفاده از بذرها و ارقام اصلاح شده در افزايش بهره‌وري آب، ضرورت استفاده از تجهيزات و لوازم با كيفيت آبياري و اهميت آموزش و اطلاع رساني به كشاورزان در مورد برنامه‌ريزي آبياري و استفاده از فناوري‌ها از جمله يافته‌هاي اصلي اين تحقيق مي‌باشد. نتايج مطالعات حاكي از ضرورت استفاده از اين فناوري‌ها به منظور استفاده بهينه از منابع آب با در نظر گرفتن پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي است.

سازمان (TBS) TARUN BHARAT SANGH  به عنوان یک سازمان داوطلبانه در سال 1974به منظور یاری رساندن و کمک به قربانیان آتش سوزی مخرب دانشکده دانشگاه جیپور (Jaipur) شکل گرفت. پس از آن سازمان یاد شده فعالیت های خود را برای کاهش بلایا در نواحی روستایی ایالات راجستان آغاز کرد. از سال 1985، فعالیت‌های سازمان TBS ، عمدتاً بر حفاظت از آب از طریق ایجاد سازه‌های جمع‌آوری آب باران (RWHS)[1] معطوف شده است و طی این مدت به کار خود به عنوان یک سازمان داوطلب در این زمینه ادامه داده است.

سفارت کشور سوئد از سال 1994 از فعالیت‌های TBS و تلاش‌های آنان در زمینه حفاظت و مدیریت آب در بخش‌های مختلف ایالت راجستان حمایت و پشتیبانی کرده است. در پایان سال 2013، سفارت سوئد به حمایت های خود در زمینه همکاری‌های توسعه با کشور هند پایان داد. به همین علت، سفارت سوئد تصمیم گرفت تا مطالعه‌ای در مورد اثرات و دستاوردهای اقدامات انجام شده توسط TBS طی این سالها انجام دهد.

اهداف اصلی مطالعه اثرات و دستاوردهای TBS، شامل مستندسازی اثرات و دستاوردهای کلان پروژه در زمینه ارتقای مدیریت و حفاظت یکپارچه منابع طبیعی در محدوده پروژه، و اثرات و دستاوردهای آنها بر زندگی مردم فقیر، دستیابی به بهترین پروژه و سازماندهی، کاهش شکاف‌ها و چالش‌های اجرایی بود. درس‌های آموخته شده و راه پیشِ‌روی TBS نیز شامل جنبه‌های پایداری سازمانی و اشاعه اثرات فعالیت‌ها و تجربه‌ها از طریق انتشار و توزیع آنها در دایره گسترده‌تری از جامعه از جمله جوامع مرجع[2] بوده است.

سازمان TBS و جامعه محلی و دستاوردهای سبز

در این مطالعه شاخص‌های اثرات اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی بررسی شدند. روش شناسی مطالعه، رویکرد مشارکتی بود. این رویکرد شامل مرور اسناد موجود با همکاری سفارت سوئد، سازمان TBS و سایر منابع موجود، بحث‌ها و مذاکرات گروهی و مصاحبه با کارکنان کلیدی و جوامع محلی، بازدیدهای میدانی از 15 روستا، جمع‌آوری و تحلیل داده‌های اولیه و تحلیل‌های جنسیتی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی با ذی‌نفعان کلیدی از جمله مسئولین دولتی بوده است.

از مهمترین دستاوردها و اثرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش جریان پایه آب در رودخانه‌ها، افزایش سطح آب از 5 تا 15 فوت درچاه‌های باز (چاه های دستی) و بهبود تخلیه آب از چاه‌های لوله‌ای (چاه های نیمه عمیق و عمیق)
• افزایش 50 درصدی محصولات کشاورزی به همراه افزایش سطح اراضی کشاورزی و دو برابر شدن سطح کشت با آبیاری مطمئن
• افزایش و توسعه الگوهای پرورش متمرکز دام
• افزایش درآمد ناشی از افزایش فروش محصولات کشاورزی و دامی
• افزایش اشتغال برای نیروی کار ماهر و غیرماهر از طریق اشتغال در بخش کشاورزی و دامداری
• ارتقای امنیت غذایی و بهبود تغذیه و سلامت و افزایش رفاه جامعه بویژه زنان و کودکان
• کاهش مشکلات و مشقت زنان و کودکان برای جمع‌آوری آب شرب و افزایش فرصت ها برای کارهای مولد در خانه
• افزایش حضور در مدرسه و افزایش حضور در مقاطع بالاتر آموزش عالی برای پسران و دختران
• افزایش 30 الی 50 درصدی ثبت نام در مدرسه بویژه برای کودکان دختر
• تغییر و تحول نگرش معنی‌دار به فرزندان دختر و مسائل ازدواج از جمله جهیزیه دختران و غیره. میانگین سن ازدواج در منطقه از 18 سال به 22 تا 24 سال افزایش یافت.
• سرمایه گذاری در مسکن، ماشین‌آلات کشاورزی و افزایش قابل توجه حمل و نقل شخصی
• افزایش قابل توجه جانوران آبزی و خشکی براساس داده‌های دورسنجی (تصاویر ماهواره ای) در مقایسه با سال‌های گذشته
• کاهش اضطراب ناشی از مهاجرت

مطالعه یاد شده نشان داد که تلاش‌های منسجم و هماهنگ سازمان TBS و جوامع محلی در خلال 25 سال گذشته باعث شد تا شرایط زندگی جوامع محلی به میزان قابل توجهی بهتر شود و اقدامات زیادی برای احیای توازن بوم شناختی و احیاء دانش سنتی و باز تولید آنها و مدیریت منابع طبیعی انجام شده است. این تحولات مدیون ارتقای آگاهی در خصوص حقوق و مسئولیت‌های جامعه محلی بوده است.

زمانی که TBS تشکیل شد، این سازمان، مدیریت بهینه‌ای را برای بهره‌برداری از منابع آب موجود از طریق نظام مدیریت منابع طبیعی در دستور کار قرار داد. این اقدامات شامل موارد زیر بوده است:

• ارتقای آگاهی و ایجاد حساسیت در جوامع محلی به منظور فرآوری غذا و عرضه مستقیم آنها به بازار مشتریان و کاهش زنجیره عرضه غذا
• تکرار و الگوبرداری از مدل TBS از طریق برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت در زمینه ارتقای نظام دانش بومی، مدیریت جامعه محور و غیرمتمرکز منابع^[3]، مدیریت جامعه محور منابع طبیعی، مبادله خدمات آموزشی میدانی کوتاه مدت
• تقویت فعالیت‌های اجتماعی از طریق حمایت‌های سیاسی، ایجاد حس مسئولیت و تعهدپذیری در اقشار مختلف جامعه برای بهره برداری و مدیریت منابع طبیعی و همچنین سایر ذی نفعان از جمله دولت و بازیگران جامعه مدنی
• ایجاد سازوکارهایی برای آموزش‌های شغلی و افزایش توانایی جوانان برای کارآفرینی. این کار باعث انسجام و هدایت  انرژی جوانان آموزش دیده می گردد.

[1] . Rain Water Harvesting Structures

[2] . References Communities

[3] .Community based decentralized managment of resources