خلاصه مدیریتی

در دنیای مدرن جهانی­ سازی، گردشگری یکی از بزرگ‌ترین، پویاترین و در حال رشدترین بخش­ های اقتصادی است که سایر فعالیت ­های اقتصادی را به خود جذب می­کند. اغراق به نظر نمی رسد اگر عنوان شود که بسیاری از کشورهای در حال توسعه در حال حاضر به دنبال رشد اقتصادی از طریق توسعه صنعت گردشگری خود می­ باشند. هر گردشگر با ورود به کشور میزبان هزینه­ های زیادی نظیر هزینه اقامت، غذا، حمل‌ونقل و سوغات می­ پردازد که این هزینه­ ها ضمن ورود ارز به کشور سبب رونق اقتصادی آن کشور نیز می­ گردد. در واقع سفر و گردشگری تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین حوزه ­های کسب و کار در دنیا شده به­ طوریکه با صنایع وابسته به گردشگری در مجموع حدود 10.4 درصد از تولید ناخالص داخلی و 10 درصد از کل اشتغال دنیا را در سال 2018 به خود اختصاص داده است. سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان 3.2 درصد و سهم مستقیم اشتغال آن 3.8 درصد از کل اشتغال می ­باشد.

اما با وجود رشد سریع گردشگری در دنیای امروز و اقبال مساعد کشورهای در حال توسعه برای استفاده از پتانسیل­ های این بخش، گردشگری در ایران هنوز با چالش­ های جدی مواجه بوده و به جایگاه مناسبی حتی در میان کشورهای منطقه نرسیده است. به نظر می ­رسد که عدم استفاده مناسب ایران از پتانسیل­ های بالای گردشگری، عرصه را برای سایر کشورهای منطقه خالی کرده و کشورهایی نظیر امارات، ترکیه و گرجستان به خوبی از فرصت استفاده کرده و ضمن در دست گرفتن بازار منطقه و دنیا، گردشگران ایرانی را نیز به خود جذب می­ کنند.

نکته مهم اما در رابطه با این کشورها آن است که هر سه کشور با یک برنامه ­ریزی بلندمدت و استراتژی دقیق در این راه گام نهاده و نقش دولت در این میان بسیار حائز اهمیت است. درواقع فصل مشترک میان تجربه هر سه کشور، عزم جدی دولت برای توسعه صنعت گردشگری، داشتن استراتژی توسعه گردشگری و پایبندی به اجرای آن، ارائه مشوق­ های کارآمد دولتی، همکاری مؤثر میان بخش دولتی و خصوصی و تبلیغات و بازاریابی در سطح بین­ المللی بود. علاوه بر آن در هر سه کشور تلاش شد تا با توجه به پتانسیل­ های موجود در آن کشور از قابلیت جذب گردشگر در همه انواع گردشگری مانند گردشگری سلامت، گردشگری ورزشی، اکو توریسم و سایر اشکال آن نیز استفاده شود.

در گزارش پیشِ­ رو در بخش اول به منظور بررسی اهمیت سفر و گردشگری در دنیای امروز اثرات سفر و گردشگری در اقتصاد دنیا مورد بررسی قرار می­ گیرد. در ادامه ضمن نگاهی کلی به وضعیت گردشگری در ایران به پتانسیل ­های گردشگری ایران اشاره می­ شود. در بخش دوم گزارش، به تجربه سه کشور ترکیه، امارات متحده عربی و گرجستان به تفصیل پرداخته شده و برنامه ­ها و سیاست­های این سه کشور در حوزه گردشگری مورد مطالعه قرار می­گیرد.

بخش سوم گزارش در واقع مقایسه آمارهای میان سه کشور مورد بررسی و ایران و بررسی دلایل ناکامی ایران در صنعت گردشگری نسبت به کشورهای منطقه است. در پایان نیز نتیجه­ گیری و توصیه سیاستی به منظور ارائه راهکار به سیاست­گذاران و تصمیم سازان این عرصه، گنجانده شده است.

در دنیای مدرن امروزه یکی از مهمترین مواردی که توجه افراد بسیار، به خصوص نظام سرمایه داری و قشر متوسط را به خود جلب کرده، گردشگری است. گردشگری صنعتی است که میتوان آن را بعد از صنعت نفت و خودروسازی سومین صنعت درآمدزا برای یک کشور قلمداد کرد.  به طوری که حجم مبادلات بین المللی گویای آن است که صنعت گردشگری بیش از ۲۰ درصد کل مبادلات بین المللی را شامل میشود.

یکی از انواع گردشگری، گردشگری ورزشی است که از ادغام دو کلمه ورزش و گردشگری شکل گرفته است. بر اساس گزارشهای سازمان جهانی گردشگری ۲ / ۵ درصد تجارت جهانی به ورزش اختصاص داشته ازاینرو میتواند نقش مهمی در رونق اقتصادی کشوری که به این امر توجه دارد ایفا کند ، اما آنچه مسلم است کشور ایران باوجود داشتن ظرفیتهای بسیاری در زمینه ی گردشگری ورزشی، متأسفانه هنوز نتوانسته است به جایگاه و اعتبار واقعی خود در این زمینه دست یابد. چرا که سهم گردشگری این کشور (که گردشگری ورزشی نیز جزئی از آن محسوب میشود)  از تولید ناخالص ملی تنها یک درصد است.

از دیر باز استان کرمانشاه مقصد گردشگران داخلی و خارجی بسیاري بوده است. وجود نهاد هاي محلی و سابقه تاریخی تولید و اشتغال و یا برخورداري از شرایط محیطی براي رشد و نمو یک فعالیت میتواند خبر از وجود مزیت نسبی بدهد. با این توضیح صنعت توریسم و صنایع دستی در استان کرمانشاه به چند علت داراي مزیت نسبی است. وجود جاذبه هاي گردشگري اصیل و ارزشمند تاریخی، طبیعی، انسانی و محیطی کافی و در عین حال منحصر به فرد، استان را همواره به عنوان یک استان مملو از ظرفیت در جذب گردشگران داخلی و خارجی معرفی نموده است. وجود اسناد منتشر شده اي مثل کتاب هاي تاریخی، سفرنامه ها، گزارشها و مقالات علمی در این خصوص مبین این ادعاست. در سالهاي اخیر روند روبه رشد مناسبی از تمایل گردشگران داخلی نوروزي و تابستانی در سفر به استان کرمانشاه قابل مشاهده است. این به معنی رشد بیش از متوسط تقاضا براي گردش در استان کرمانشاه نسبت به سایر استانها و در نتیجه وجود یک مزیت است. تمایل براي سرمایهگذاري در بخشهاي متفاوت گردشگري استان از جمله مجتمع هاي خدمات بین راهی و هتل در استان کرمانشاه در حال گسترش است. شهرت محصولاتی چون روغن کرمانشاهی، لباس کردي، کت قصري، دام کرمانشاه، نان برنجی و نیز مکانهایی چون طاق بستان، بیستون، غار قوري قلعه و یا بازارچه هایی چون جوانرود و قصر شیرین چه در گذشته تاریخی و چه در حال حاضر کرمانشاه را به عنوان یک ظرفیت و یک مزیت در گردشگري کشور معرفی میکند. استان کرمانشاه اصلی ترین مسیر عبور زائرین عتبات عالیات بوده است. هم زائرینی که از ایران به کربلا و نجف سفر میکردند و هم زائرینی که از عراق براي زیارت مشهد مقدس و قم قصد سفر داشتند

صنعت گردشگری یکی از مهمترین خدمات پول ساز و اشتغالزا در جهان کنونی است که از آن به منزله «صادرات نامرئی» نام میبرند. کشورها با این صنعت بدون وارد کردن کالا یا خدماتی که نیازمند ایجاد تغییرات برای صادرات و کسب درآمد باشد و بدون هیچگونه عملیات واسطه ای و هزینه ای، برای کشور درآمد ارزی فراوانی کسب می کنند. بر اساس برآوردهای سازمان جهانی گردشگری، صنعت گردشگری مهمترین رشته در سال ۲۰۲۰ با درآمدی بالغ بر ۲ تریلیون دلار و با ۵/ ۱ میلیارد جهانگرد، در توسعه اقتصادی کشورها نقش اول را خواهد داشت. امروزه گردشگری مهمترین کالای تجاری و شاخص رفاه و سبک زندگی است که به ویژه در کشورهای در حال توسعه مورد توجه است. کشور ایران از قطبهای مهم گردشگری در جهان به شمار میرود و با برخورداری از سابقهی دیرین تمدن و فرهنگ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر، در جایگاه مناسب نقاط پرجاذبهی گردشگری در سطح آسیا و بین المللی قرار دارد. ایران به لحاظ جاذبه های گردشگری، تنوع گردشگری و تنوع صنایع دستی به ترتیب جزو کشور ۵، ۱۰و ۳ اول جهان است. در استان فارس بر اساس روند تقاضا به ویژه در کشورهای منطقه و همجوار، تمرکز خاص بر سایر انواع گردشگری بویژه گردشگری مذهبی، گردشگری سلامت، گردشگری غذا، گردشگری سبز و اکوتوریسم، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. تقاضا برای هرکدام از حوزها نقشی مهم و تاثیرگذار در توسعه اقتصادی استان خواهند داشت.

چکیده

در جهان مدرن امروز افراد به دنبال استفاده بهینه از زمان خود هستند، بنابراین سعی در کوتاه و آسان نمودن مقدمات و حاشیه یک فرآیند دارند تا در کوتاه­ترین زمان ممکن به اصل و متن آن برسند. در فرآیند گردشگری نیز گذران وقت در مقصد، متن و اصل به شمار رفته و الزامات قبل از آن، جزء مقدمات محسوب می­شود. بنابراین در این فرآیند نیز گردشگران متمایل به کوتاه نمودن الزامات و مقدمات قبل از سفر هستند. یکی از الزامات سفرهای بین­المللی، اخذ روادید از کشور میزبان است. در این خصوص کشورهای مختلف سیاست­های متفاوتی در زمینه­ی صدور روادید اتخاذ نموده اند. درجه­ی سختی این سیاست­ها در صورت پایین بودن می­تواند به عنوان مزیتی برای مقصد به حساب آمده و باعث جذب گردشگر شود و در نقطه­ی مقابل درجه­ی سختی بالای آن می­تواند به عنوان یک نقطه منفی، گردشگر را از سفر به آن مقصد منصرف کند. سهم قابل ملاحظه این نقطه ضعف و قوت کوچک در فرآیند انتخاب مقصد گردشگران، با توجه به رقابت شدید بین مقاصد در جذب گردشگر و تقاضا محور شدن فرآیند گردشگری، توجیه پذیر و قابل قبول است.

بنابراین ما شاهد هستیم بسیاری از مقاصد به ویژه مقاصد در حال توسعه، به دنبال تسهیل اعطای روادید به گردشگران بوده تا در پی آن بتوانند جایگاه مناسبی در بازار رقابتی مقاصد گردشگری به دست آورند. در نهایت همه­ی مقاصد به ویژه مقاصدی که قدرت چانه زنی پایین­تری دارند و یا در ابتدای چرخه­ی عمر مقصد قرار دارند برای بهبود یا تثبیت موقعیت خود در بازار رقابتی عرضه ناچار به ایجاد تسهیلاتی (کم یا زیاد) در زمینه­ی اعطای روادید هستند و در شرایط حاضر این امر اجتناب ناپذیر است.

چکیده:

در تمام کشورها، دولت ها برای انجام وظایفی که در قبال مردم بر عهده دارند متحمل هزینه هایی می شوند. برای تأمین این هزینه ها دولت ها نیازمند برخورداری از منابع درآمدی پایدار می باشند که این منابع در کشورهای گوناگون متفاوت بوده و از مجاری مختلفی قابل تأمین است. در بعضی کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه که عموما برخوردار از منابع زیرزمینی مانند نفت هستند، تمرکز بر این منابع درآمدی ناپایدار است که به فراخور شرایط سیاسی و اقتصادی جهان نوسانات گوناگونی را تجربه می کند. ناپایداری و بی ثباتی منابع درآمدی این چنینی، دولت ها را به سمت و سویی سوق داده است که به دنبال منابع دیگری برای تأمین نیازمندی های خود باشند. در این میان مالیات ها به عنوان درآمدهای کلان و باثبات جای خود را در بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای توسعه یافته باز کرده است. مالیات ها در اکثر کشورهای پیشرفته سیر تحولی خود را گذرانده و به منبع اصلی درآمد دولت ها تبدیل شده است.

امروزه کشورهای در حال توسعه مانند ایران نیز به اهمیت مالیات ها پی برده اند و در پی اعمال مالیات های معقول بر بخش های مختلف می باشند. پر واضح است که سیاست گذاران و تصمیم گیران کشور در زمینه ی مالیاتی راه پر پیچ و خمی را در پیش رو دارند، زیرا از یک سو باید قادر به تأمین منابع مورد نیاز خود از طریق اعمال انواع مختلف مالیات باشند، و از سوی دیگر باید بتوانند با هزینه کردن درآمد های مالیاتی در بخش هایی که برای مردم ایجاد مطلوبیت می کند، مطلوبیت کلی مالیات را درنظر مالیات دهندگان افزایش دهند و آن ها را متمایل به پرداخت مالیات نماید.

بخش گردشگری به عنوان یک بخش فعال اقتصادی از این قاعده مستثنی نبوده و وضع قوانین خاص مالیاتی را می طلبد. در این گزارش سعی شده است ابتدا برخی از جنبه های مالیات در حالت کلی شرح داده شود و در بعضی از بخش ها این قوانین کلی به گردشگری تأمین داده شده و با ذکر نمونه هایی از کشورهای موفق در این زمینه، راهکار هایی ارائه شود.

چکیده:

با توجه به وضعیت نا به سامان صنعت نفت و اتکای بیش از حد ایران به این موهبت طبیعی، رشد و شکوفایی صنایع کمکی در کنار نفت لازم و ضروری به نظر می­رسد. گردشگری به عنوان صنعتی که در سال های اخیر رشد چشمگیری را تجربه نموده است گزینه ی مناسبی محسوب می­شود. ایران به طور کلی داری پتانسیل های طبیعی و فرهنگی بیشماری است که هر یک می­توانند تبدیل به جاذبه بی نظیر گردشگری شوند، اما متأسفانه این فرایند در ایران بسیار کند صورت گرفته و بسیاری از پتانسیل ها بلااستفاده رها شده اند.

امروزه، بازار رقابتی امروز صنعت گردشگری جایی برای کشورهایی که بدون برنامه ریزی وارد این صنعت می­شوند ندارد و بنابراین رقابت شدید بین رقبای موجود و تمایل مقاصد جدید به ورود به این صنعت، کار را برای مقاصد سخت کرده و آنها را نیازمند تغییرات مداوم می­کند. کلید تغییرات مثبت و مفید خلاقیت و در پی آن نوآوری است. خلاقیت در بخش های مختلف گردشگری اعم از محصول، انتخاب بازار، تبلیغات و غیره می تواند یک مقصد را از یک پیرو در بازار تبدیل به یک رهبر نماید. از آنجا که خلاقیت و نوآوری قابل کپی برداری نیست، اگر تقلید شود کار خلاقانه و نوآورانه محسوب نمی­شود، هرچند می­توان با مطالعه روندهای خلاقانه در مقاصد دیگر، خط مشی کلی را مشخص نموده و زمینه هایی که امکان خلاقیت در آن وجود دارد را شناخت. به علاوه مطالعه ایده های خلاقانه مقاصد دیگر و بومی سازی آنها خود به وجود آورنده محصول جدید بوده و نوآوری محسوب می­شود. بنابراین پی بردن به اهمیت و مزایای گردشگری، شناخت پتانسیل ها، تبدیل خلاقانه این پتانسیل ها به جاذبه های بی بدیل، نفوذ در بازارهای هدف مورد نظر و معرفی این جاذبه ها، مسیر غیر قابل اجتنابی است که در پیش روی ایران قرار دارد تا از این طریق بتواند بر بخشی از مشکلات خود از قبیل بیکاری، مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها و تراز پرداختی منفی خود فائق آید.

واژگان کلیدی: خلاقیت، نوآوری، کارآفرینی، گردشگری

• چکیده

گردشگری را می‌توان به عنوان یک پدیده چند وجهی که دارای ابعاد اقتصادی، فرهنگی اجتماعی، زیست محیطی و سیاسی است، در نظر گرفت. گردشگری از دیرباز با دین پیوند خورده است که به عنوان نیروی محرک قدرتمندی برای سفرهای اولیه زایران تا سیر و سفرهای امروزه به مکان‌های مقدس عمل می‌کند. اصول و قوانین اسلامی ‌به طور مستقیم و غیرمستقیم تفریح و سفر را نیز متاثر می‌سازد. گردشگری و فرهنگ اسلامی ‌تاثیرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فرهنگی مختلفی بر یکدیگر دارند که اثرات سیاسی آن مقدم بر اثرات دیگر و هدایت کننده روند اقتصادی و اجتماعی فرهنگی است. با این حال تاثیرات اقتصادی و اجتماعی فرهنگی گردشگری اسلامی به ویژه در کشورهای در حال توسعه مسلمان بسیار قابل توجه است. در پاسخ به ارتباط بین گردشگری و مذهب، نظریه‌پردازان 3 رویکرد را در پیش می‌گیرند. در رویکرد اول مذهب از گردشگری حمایت می‌کند، در دومین رویکرد گردشگری بر مذهب تاثیرگذار است و در رویکرد سوم این دو پدیده در تقابل با یکدیگر در نظر گرفته می‌شوند. با وجود چالش‌های پیش‌روی گردشگری کشورهای مسلمان و وجود کلیشه‌های منفی در خصوص این مقاصد، امروزه می‌توان دید که برخی از این مقاصد به خوبی توانسته‌اند نگاه خود را به گردشگری تغییر دهند و ظرفیت‌های متفاوت و جدیدی را خلق کنند که ایران نیز با داشتن ظرفیت‌ها و جاذبه‌های مادی و معنوی متنوع اسلامی می‌تواند یکی از بهترین مقاصد گردشگری در جهان اسلام معرفی شود و سهم به سزایی در این بازار رو به رشد داشته باشد.

• چکیده

امروزه پیشرفت‌های اقتصادی یک کشور در گرو گسترش فعالیت‌های اقتصادی در زمینه‌های مختلف و از میان برداشتن موانع پیش روی این فعالیت‌ها است و در واقع پویایی، رونق و شکوفایی پیکره اقتصادهای جهانی در گرو رشد و توسعه کسب و کارهای آن خواهد بود. رشد روزافزون صنعت گردشگری دنیا نیز امروزه بر کسی پوشیده نیست. بر این اساس نقش و سهم این صنعت در پویایی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورها از دیرباز مورد توجه محققان و شاغلان این صنعت قرار گرفته است. امروزه با توجه به گرایش کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه به رونق صنعت گردشگری به عنوان موتور محرکه اقتصاد، دولت‌ها در پی بهبود فضای کسب و کار این صنعت هستند. در ایران نیز، بهبود فضای کسب و کار به عنوان یکی از سیاست‌های کلی مورد توجه قرار گرفته است.

این مقاله با نظر به 10 شاخص فضای کسب و کار در سال 2016 و 2017 ارایه شده از سوی بانک جهانی در قالب گزارش تدوین شده است و به بررسی برخی از مهم‌ترین‌های این شاخص‌های یازده‌گانه در فضای کسب و کار گردشگری ایران می‌پردازد. مجموعه این شاخص‌ها نشان‌دهنده شاخص کلی کسب و کار در هر یک از کشورها و همچنین نشانگر میزان سهولت و مناسب بودن فضای هر کشور برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است.

 چکیده

با توسعه گردشگری، قرار گرفتن آن در سبد اقتصاد خانوار، افزایش آگاهی جوامع در خصوص پایداری و محدودیت­های حاصل از استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و انرژی، نگرش جامعه درباره محیط و ارتباط آن با گردشگری دچار تحول شده است؛ به طوری که امروزه جامعه جهانی مسایل زیست‌محیطی را با دقت و حساسیت روزافزونی رصد می‌کند. همچنین رایج شدن مفاهیمی ‌همچون طبیعت‌گردی، گردشگری سبز و گردشگری پایدار ناشی از این حساسیت‌های و افزایش شمار گردشگران آگاه درباره ارزشمندی محیط و ضرورت حفاظت از آن به منظور پایداری این صنعت است. یکی از این مقولات تقریباً نو در ماحصل تغییرات در نگرش بازار تقاضا و پیامدهای موجود در عرضه و منابع در عصر مدرن و پست مدرن می­باشد، گردشگری سبز است که بر مصرف بهینه انرژی و حفظ و پایداری محیط تمرکز ویژه­ای دارد. بر این اساس این مقاله درصدد تعریف مشخصه‌های گردشگری سبز، زنجیره تامین آن و نقش بازیگران این زنجیره در تغییرات محیطی و آب و هوایی است تا بتواند به تنویر ابعاد و ضرورت­های آن در بخش عرضه گردشگری بپردازد. به علاوه این مطالعه به بررسی آمارهای شاخص‌های توسعه جهانی بانک جهانی و چند مطالعه موردی نیز توجه داشته است.