گسترش ارتباطات تجاری خارجی، پیچیدگیهای قانونی تجارت و احتمال آسیبهای جدی مالی و اعتباری در اثر رشاء و فساد، میتوانند دلایل کافی برای قرار گرفتن برنامه مبارزه با فساد در میان رئوس سیاستهای بنگاه باشد. با توجه به ضرورت این امر و در راستای صیانت از منافع تجاری بنگاهها، اتاق بازرگانی بین المللی که وظیفه استانداردسازی سیاست‌ها و مقررات بین‌المللی را بر عهده دارد، دستورالعملهای متنوعی را تدوین نموده است که هدف غایی تمام آنها تسهیل تجارت، افزایش شفافیت و کاهش هزینه های مالی و اعتباری کسب وکارها است.
دستورالعمل حاضر که به ارزیابی ریزکاوانه اشخاص ثالث میپردازد، حاوی نکات قابل توجهی برای بنگاههای کوچک و متوسط در زمینه مبارزه با فساد است. عناصر اصلی این رهنمود شامل تعریف ارزیابی ریزکاوانه، ضرروت این ارزیابی برای بنگاههای کوچک و متوسط و اهمیت قانونی آن است. مفاد این دستورالعمل، تنها به سطح ارائه تعریف و شرح نظری محدود نمیگردد. بلکه کاربرد مفاهیم تشریح شده، ذیل محورهایی مانند نحوه انجام ارزیابی ریزکاوانه، نحوه استفاده از نتایج ارزیابی و نمونه های عملیاتی برای ارزیابی ریسک بنگاه بسیار قابل توجه است. شش رکن ارزیابی ریزکاوانه اشخاص ثالث که در این دستورالعمل به آنها پرداخته شده است عبارتند از: 1. مالکیت منافع (مالکیت ذینفعانه)، 2. سابقه مالی و پرداختهای قرارداد، 3. اهلیت شخص ثالث، 4. سوابق و پیشینه: وجود فساد یا موارد ناخوشایند، 5. اشتهار: اخذ مشاوره از مراجع بازرگانی و تجاری، 6. رویکرد شخص ثالث به اخلاق کسب وکار و پیروی از آن.
در واقع، عناصر این رهنمود با هدف اجرای مؤثر اصول اخلاق کسبوکار در سطح بنگاههای کوچک و متوسط تدوین شده است. بنگاههای دارای برنامه مبارزه با فساد، از این موقعیت برخوردار هستند تا با مشاهده خط قرمزها یا اولین نشانه های هشداردهنده مبنی بر خطر بروز فساد در حوزه های پرریسک مانند رابطه با اشخاص ثالث، به سرعت وارد عمل شوند و از درگیر شدن در پیامدهای مالی، آبرویی و اجتماعی متعاقب در امان بمانند. بر این اساس، بنگاه باید همکاری خود با واسطه ها یا کسانی که به نمایندگی از طرف آن فعالیت میکنند را همسو با مقررات بین المللی مبارزه با فساد و به صورت شفاف انجام دهد. تمامی حوزه ها و ظرایف قرارداد از جمله، هدایا و پذیرایی، مشارکتهای سیاسی و درخواستهای شخص ثالث (به عنوان شخص حقیقی) یا شرکت شخص ثالث (به عنوان شخص حقوقی) باید در ارزیابی ریزکاوانه بنگاه پیش از ورود به مرحله عقد قرارداد به دقت سنجیده شود.
پس از انجام ارزیابی دقیق و ریزکاوانه شخص ثالث (حقیقی یا حقوقی)، دو نتیجه حاصل میگردد: نخست، نشانه های هشداردهنده ای مبنی بر خطر بروز فساد شناسایی شده است که باید مرتفع گردد یا کاهش یابد. دوم، نشانه مخاطره آمیزی شناسایی نشده است و میتوان وارد مراحل بعدی همکاری شد. در این حالت، تصمیم در مورد همکاری با شخص ثالث باید توسط یکی از افراد بنگاه که به طور مستقیم در قرارداد با شخص ثالث ذینفع نیست اتخاذ گردد. دامنه این دستورالعمل به این فرامین محدود نمیشود. پس از ارزیابی و انتخاب شخص ثالث، لازم است حراستهای متعارفی در خلال همکاری با وی صورت گیرد. این اقدامات محافظتی در پنج دسته نظارت مستقل، قرار دادن بندهای ناظر بر مبارزه با فساد در قرارداد، ارزیابی ریزکاوانه زنجیره تأمین، پایش مستمر و حفظ سوابق جای میگیرند.
در انتهای دستورالعمل، نمونه ای از پرسشنامه ارزیابی ریزکاوانه اشخاص ثالث، در قالب دو پیوست قرار گرفته است. پیوست شماره 1، برای تکمیل توسط بنگاه طرف همکار با شخص ثالث تدوین شده است. پیوست شماره 2، نمونه ای از اطلاعاتی را به نمایش میگذارد که باید شخص ثالث در اختیار بنگاه طرف مقابل قرار دهد. این پرسشنامه میتواند در مرحله مصاحبه حضوری با شخص ثالث طرح شود یا به صورت جداگانه برای وی ارسال و از او درخواست شود به پرسشها پاسخ دهد. چارچوب دقیق و عملیاتی این دو الگو میتواند به خوبی بنگاهها را در اجرای صحیح و کارآمد برنامه مبارزه با فساد یاری دهد.